Burgemeester van de elite en de tweedeling waarschuwt voor het populisme
-Johan van der Veen
Op dinsdag 3 januari vond in Deventer de traditionele nieuwjaarsreceptie van gemeente, MKB, Deventer Kring van Werkgevers, Saxion en het Directeuren Overleg Cultuur plaats. Daar sprak de burgemeester, uiteraard namens deze organisaties, zijn nieuwjaarstoespraak uit. Een opmerkelijke toespraak van de man die pretendeert burgemeester van alle Deventenaren te zijn. Een toespraak waarin hij haarfijn de tweedeling in Deventer benoemt en ons zonder een gedegen analyse en zonder zelf in de spiegel te kijken, waarschuwt voor “het giftige en zeer brandbare populisme om ons heen”. Een ernstige waarschuwing die nieuwsgierig maakt naar zijn belevingswereld.
De eerste beroepsgroep die onze burgervader in zijn toespraak aanspreekt, is de ondernemer; de laatsten zijn de directeur en de journalist. Daartussen is geen plaats voor bouwvakkers, fabrieksarbeiders en uitzendkrachten. Dit is natuurlijk het gevolg van het feit dat Deventer de enige grote gemeente in een wijde regio is, die de nieuwjaarsreceptie samen met de lokale ondernemers organiseert. Het is duidelijk: anders dan de omliggende gemeenten profileert Deventer zich graag als het snelle en dynamische zakencentrum van de succesvolle ondernemers. Zou dat misschien de reden kunnen zijn dat veel Drentenaren, die niet tot de kring van deze succesvolle jongens en meisjes behoren, op de receptie verstek laten gaan, er zelfs bewust niet bij willen zijn?
Ik verlaat de nieuwjaarsreceptie voor een klein uitstapje: de ontvangst van nieuwe inwoners. Ik verraad nog niet waarom, dat wordt vanzelf duidelijk. Voor de eenvoudige stervelingen, die zich in onze Hanzestad vestigen, organiseert de gemeente zo’n vier keer per jaar een kennismakingsbijeenkomst. Leuk, onderhoudend en uiteraard met een smakelijk bijtje van Bussink. Voor de mannen en vrouwen met de ware Hanzementaliteit, de ondernemers waarmee de gemeente zich zo graag vereenzelvigt, is er een aparte inburgering. Deze loopt via het Nieuw Deventer Circuit, het ontvangstplatform voor nieuwe directieleden van bestaande en van nieuwe organisaties binnen de grenzen van Deventer. Het is een platform van ondernemers, die er prat op gaan dat Bestuurlijk Deventer bij hun eliteclub is aangesloten. Natuurlijk staat het Deventer ondernemers vrij om hun broeders en zusters in de Hanzementaliteit van hard werken, knokken en geld verdienen op te vangen en in de watten te leggen. Maar wat schetst mijn verbazing, als ik lees dat de gemeentesecretaris Marcel Kossen, tevens secretaris van deze club is en er de vertegenwoordiger vanuit de gemeente is. Minimaal eenmaal per jaar nemen maximaal veertien nieuwe ondernemers, debutanten genaamd, plaats in de schoolbanken voor een stoomcursus Deventer van 2 maanden. En dan volgt er een examen, waarvoor natuurlijk iedereen slaagt. Want net als bij het Weense debutantenbal kent dit succesvolle klasje geen verliezers. Verliezers dat zijn lieden uit een andere sociaaleconomische klasse, lieden die zo dom zijn het ongeluk van de armoede over zichzelf af te roepen. Debutanten slagen altijd. Zij krijgen uit handen van de burgemeester, voor de gelegenheid natuurlijk met zijn ambtsketen getooid, een diploma en worden uitgenodigd het ons-soort-mensen-circuit te komen versterken. En naast de gemeentesecretaris en de burgemeester laten ook andere gemeentelijke hoogwaardigheidsbekleders zich graag zien. Zien, gezien worden en je vooral van de het gewone volk onderscheiden, daar gaat het om. Door actief aan een dergelijk genootschap mee te werken, laat de gemeente blijken voorstander te zijn van een tweedeling tussen het gewone volk, dat enkele malen per jaar met een bijtje van Bussink zijn opwachting bij de regenten mag maken, en de elite, die een speciale behandeling krijgt.
En nu terug naar de toespraak. Volgens burgemeester Heidema willen veel inwoners de nieuwjaarsreceptie niet bijwonen, omdat ze hun vertrouwen aan het kwijtraken zijn. Want een groeiende groep inwoners redt het economisch en sociaal niet of nauwelijks. “Een kwetsbare groep. Volgens het Sociaal en Cultureel Planbureau gaat het op dit moment om 1 op de 5 Nederlanders.” Ja, de burgemeester beheerst zijn cijfers.
Onze vader, die ten stadhuize zijt, hij gaat verder. De mensen in deze samenleving maken zich ernstige zorgen over de onderlinge verbondenheid. “De gemeenschapszin is aan het afbrokkelen. Mensen voelen zich gekwetst. Gekwetst door onbetrouwbare werkgevers, banken, media. Door een overheid die de afgelopen decennia zo veel heeft weggeorganiseerd, zo ver van de mensen.” En dan verderop: “Een groeiende groep inwoners is boos. Voor hen is het touwtje uit de brievenbus (schrijver: van Jan Terlouw) een kort lontje geworden, aangestoken door het giftige en zeer brandbare populisme om ons heen. Populisme speelt mensen uit elkaar, ondermijnt het vertrouwen in onze rechtsstaat en vooral: het schreeuwt hard, grof en zonder enige nuance om zich heen zonder echte oplossingen te bieden. Dames en heren, dit alles gaat aan Deventer niet voorbij. En u begrijpt, dat baart mij zorgen.”
Gelukkig ziet de vader aller Deventenaren een begin van een oplossing, namelijk in het verlangen van veel van die mensen naar vertrouwen en verbondenheid. En dan begint de oplossing met erkenning van de problemen. “En laten we – ieder vanuit een eigen rol en positie in de samenleving – er keihard aan werken om ze aan te pakken.” En dan geeft hij aan dat hij wil “knokken voor een echte SAMENleving waar iedereen er echt toe doet en van waarde is.”
“Maar niet vanuit een houding (naar degenen die hier vandaag niet zijn): U vraagt en wij draaien.”
Het is duidelijk: het gemeente bestuur van Deventer, dat bij de inburgering van nieuwe inwoners al bewust uitgaat van een tweedeling, polariseert hier bij monde van de burgemeester verder. Hij ziet de ontevredenheid onder de mensen en waarschuwt zijn kompanen voor het gevaar dat de ontevreden mensen wel eens in het kwaad van het populisme zouden kunnen trappen.
De stellingname van de burgemeester in het eerste deel van zijn nieuwjaarstoespraak is een duidelijk ideologische. Hij doet een enkele vertwijfelde poging de onvrede van de afwezigen de duiden en heeft al een oordeel over hen klaar. Een andere oplossing voor hun onvrede dan werken aan vage termen als vertrouwen en verbondenheid heeft hij niet. En de ontevredenen moeten er vooral niet op rekenen dat de oude verzorgingsstaat terugkeert.
Een schamele analyse, vader van alle Deventenaren! Dit soort opvattingen en reacties bevestigen mensen in hun onvrede en zijn daarom juist de oorzaak van het zo door u gevreesde populisme.
Burgemeester Heidema, gemeente Deventer, in deze nieuwjaarstoespraak bent u, zijn jullie een spreekbuis van het neoliberale gedachtengoed. Na het begin van de crisis zijn honderdduizenden hun baan kwijtgeraakt, zijn de lasten van de crisis op de zwakste schouders gelegd en heeft de overheid zich steeds verder teruggetrokken uit haar rol als beschermer van de zwakken. Intussen gaat het economisch iets beter, maar de door u hier aangeklaagde afwezigen merken daar niets van. Nee, u, uw ChristenUnie, en de politieke partijen in het college steunen nog steeds het afbraakbeleid dat het kabinet en VNO-NCW de afgelopen jaren over de ruggen van de gewone Nederlanders en dus ook van de gewone Deventenaren hebben gevoerd. Er is voor 50 miljard aan kaalslag gepleegd: ouderen krijgen niet langer de zorg die zij behoeven; jongeren uit minder draagkrachtige milieus moeten zich in de schulden steken om te kunnen studeren; eenmaal afgestudeerd komen ze bijna niet in aanmerking voor een vast arbeidscontract; een vast huurcontract kunnen ze eveneens vergeten. En ouderen die na een periode van werkloosheid weer aan het werk zijn gekomen, doen dit vaak tegen slechtere arbeidsvoorwaarden dan voorheen. Een miljoen mensen kunnen de zorgkosten niet meer opbrengen en 1 op de 10 Nederlanders heeft een tweede baan nodig om de financiële eindjes aan elkaar te knopen. En heeft u er wel enige notie van hoeveel Nederlanders in armoede leven? De snelst groeiende banken zijn de voedselbanken.
Dit zijn de oorzaken van de onvrede onder de mensen. Deze oorzaken liggen in het kabinetsbeleid, dat ook door uw ChristenUnie, door de collegepartijen van deze gemeente en door de meeste ondernemers wordt gesteund. En daarmee bent u, het college, de daaraan verbonden partijen, en de ondernemers namens wie u spreekt, mede verantwoordelijkheid voor de giftige voedingsbodem waarop het populisme welig kan tieren.
Kijk eens in de spiegel en vraag u eens af wat werkelijk nodig is om de onvrede van de mensen weg te nemen! Ooit van een meer rechtvaardige verdeling van de welvaart of van solidariteit gehoord? Waarschijnlijk wel, lang geleden, toen u nog niet vergiftigd was door het virus van het alles verwoestende neoliberalisme, dat nu als een rode draad door uw nieuwjaarstoespraak loopt.
Burgemeester van alle Deventenaren? Nee, van de elite!
