Vijfentwintig jaar geleden kwam ik op aanraden van een collega wonen in IJsselstein: “Dat is een leuk stadje, met een leuke sfeer.” En hij had gelijk.
In de eerste week van 2018 zat ik op de fiets naar Utrecht en ik werd bang. Geen leuk begin van het nieuwe jaar. Ik vroeg mij af of IJsselstein over enkele jaren nog wel dat leuke, levendige, zelfstandige stadje zou zijn waar ik met zoveel plezier al die jaren gewoond heb.
Al jaren heb ik de politiek van IJsselstein een beetje gevolgd. Het kabbelde lekker door. Weinig schokkends voor mij als inwoner, maar de raadsleden onderling hadden het idee dat ze met het voortbestaan van de wereld bezig waren. Maar nu de gemeenteraad vlak voor de kerst plotsklaps besloten heeft om de samenwerking met Montfoort abrupt te stoppen, zie ik allerlei demonen opdoemen. Niet dat de gemeente Montfoort mij veel zegt. Ik wandel er samen met mijn vrouw twee keer per jaar naar toe. Lekker via het natuurpad door de Lopikerwaard. En eens in de twee maanden fiets ik er heen, omdat ik in Woerden op de trein stap naar Den Haag. Kortom, ik heb nauwelijks iets met Montfoort. Laat staan dat ik als burger me druk maak over een samenwerking tussen IJsselstein en Montfoort. En toch zie ik verschillende demonen opdoemen.
Demon 1: Utrecht
Utrecht is de vierde stad van Nederland en zelfs in Europees verband wordt het gezien als een belangrijke economische motor. De Nederlandse regering zal dan ook Utrecht alle ruimte willen geven om de aanjager in de regio te blijven. De randen van Nederland lopen leeg, velen trekken naar het centrum van het land en dus komen steeds meer mensen terecht in Utrecht en omgeving. De provincie, maar ook het Rijk, zal de stad Utrecht zoveel mogelijk ruimte willen geven. En dat is ook logisch. Lopen we de kans door Utrecht overgenomen te worden? Gegeven de landelijke ontwikkelingen is dit een reëel spook, demon één.
Demon 2: Montfoort
Montfoort is een leuk stadje, met een goed draaiend gemeentebestuur dat natuurlijk beseft dat 14.000 inwoners te klein is om als gemeente zelfstandig te blijven. Net zoals IJsselstein met 34.000 inwoners ook te klein is om zelfstandig te blijven. Deze leuke, aardige gemeente raakte in gesprek met de grotere, stoere broer IJsselstein. Ze sloten een samenlevingscontract om zo IJsselstein te behoeden voor overname door Nieuwegein of Utrecht, maar natuurlijk ook om Montfoort zelfstandig te houden.
Als je al jaren zelfstandig bent, en je gaat als twee personen samenleven, dan kost dat de eerste jaren geld. Je moet nieuwe meubels kopen, het huis moet een kwastje krijgen en een van de twee moet misschien wel een nieuwe baan zoeken omdat je vaker bij elkaar wilt zijn. Na enkele jaren wordt het samenleven waarschijnlijk goedkoper, omdat je nog maar één auto nodig hebt, je samen één stofzuiger gebruikt en gezamenlijk eten kookt. Plan je vanaf de eerste dag deze bezuiniging, dan kom je natuurlijk bedrogen uit.
IJsselstein en Montfoort dachten vanaf de eerste dag door de samenwerking te kunnen besparen. Dat viel natuurlijk tegen, maar dat had iedereen ze kunnen vertellen. En dus praat iedereen over miljoenentekorten, maar feitelijk is er 'maar' € 700.000 extra uitgegeven. Natuurlijk nog een hoop geld, maar wel een heel normaal bedrag als twee gemeentes gaan samenwerken. En het vooruitzicht zou zijn dat over enkele jaren er per jaar € 400.000 bespaard zou worden. Dus al zou de investering 1 miljoen euro bedragen, na 10 jaar zou dit bedrag ruimschoots zijn terugverdiend.
Maar IJsselstein besloot op 20 december, zonder overleg met Montfoort, de samenwerking (het samenleven) abrupt te stoppen. Montfoort is boos en ziet dat haar investeringen voor niets zijn geweest. Ze had net haar oude meubels naar de kringloop gebracht en haar nog goede auto was ook tegen een slecht bedrag verkocht. De kosten die Montfoort nu moet maken wil ze verhalen op IJsselstein. Terecht lijkt mij. En ik denk dat ze juridisch heel sterk staat. Dus de investering van € 700.000 kan IJsselstein weggooien, en bovendien loopt IJsselstein kans om een miljoenenclaim te moeten betalen. Dus de partijen die steeds maar geroepen hebben dat samenwerking met Montfoort miljoenen gekost heeft - feitelijk dus 'slechts' € 700.000 - krijgen alsnog hun gelijk door hun eigen handelen. Door een besluit op 20 december lopen we de kans om miljoenen kwijt te zijn aan de mislukte samenwerking met Montfoort. Kostte de samenwerking met Montfoort iedere burger gemiddeld € 20 (wat over een aantal jaren weer terugverdiend zou worden), de kans is nu groot dat door het stoppen van de samenwerking dit iedere burger € 100 gaat kosten. Wat eerst een leuke partner leek, ontpopt zich door het ondoordachte handelen van de gemeenteraad tot een demon die grote kans maakt een miljoenenclaim toegewezen te krijgen.
Demon 3: de bestuurskracht van IJsselstein
Al jaren geleden stond in verschillende rapporten dat de bestuurskracht van IJsselstein niet zo heel sterk is. In een recent rapport van Berenschot, dat nota bene betaald werd door de gemeente IJsselstein, staat dat de bestuurskracht van IJsselstein wel wat zou kunnen verbeteren. Als iemand dat opschrijft die door jou betaald wordt en bovendien hoopt op een vervolgopdracht, dan bedoelt hij dat de bestuurskracht van het gemeentebestuur slecht is. De omringende gemeentes in de provincie zullen het in ieder geval wel zo lezen. Een gemeente waar in een jaar tijd twee totaal verschillende colleges van burgemeester en wethouders een motie van wantrouwen aan zijn broek krijgen is de risee van bestuurlijk Nederland. Als de gemeenteraad vervolgens tegen het voorstel van hun eigen wethouders ingaat, wordt het imago van het bestuur van de gemeente IJsselstein nog verder aangetast.
Bovendien had de gemeente IJsselstein de leiding van de samenwerking met Montfoort omdat IJsselstein de grotere gemeente was. Die samenwerking verliep dus uitermate stroef. Dat werd vooral veroorzaakt door het slechte management, waar primair de gemeente IJsselstein verantwoordelijk voor was. Als je vervolgens dan maar besluit om de samenwerking te stoppen, omdat de samenwerking zo slecht geleid werd, toon je zelf aan dat je bestuurlijk niet sterk bent.
Een gemeente die het imago heeft dat ze slecht bestuurd wordt, wordt niet meer serieus genomen door andere gemeentes. In ieder geval ook niet door het bestuur van de stad Utrecht, de provincie en misschien zelfs wel het Rijk.
Sta je als zwak bekend, dan heb je weinig in te brengen. Die zwakte van IJsselstein is voor mij demon drie.
Demon 4: de provincie Utrecht
De provincie heeft gezegd dat ze gaat ingrijpen als IJsselstein besluit om de samenwerking met Montfoort door te knippen. Dat heeft de gemeente dus besloten. Dat de provincie zou ingrijpen, stond in het raadsvoorstel dat het college aan de gemeenteraad had voorgelegd. Dit is van tevoren besproken met de provincie, en bovendien heeft de provincie die passage in het voorstel ook nog eens van tevoren gelezen. De provincie zal hoe dan ook ingrijpen. Wat gaat ze besluiten? In ieder geval is duidelijk dat de provincie net als het Rijk toe wil naar grotere gemeentes, bij voorkeur met een minimale grootte van 100.000 inwoners. Misschien dwingt de provincie de gemeentes van de Lopikerwaard om één gemeente te worden, of dwingt de provincie een fusie af tussen Nieuwegein en IJsselstein. Nog waarschijnlijker is het dat de provincie liever IJsselstein ziet opgaan in Utrecht. Daarmee lossen ze heel veel problemen op. De bestuurlijke zwakte van IJsselstein is opgedoekt, de miljoenenclaim van Montfoort is uit de wereld, een kleine gemeente als IJsselstein zonder bestaansrecht is verdwenen, en de stad Utrecht krijgt alle ruimte.
Demon 5: ingesloten door huizen
Het wonen in IJsselstein is prettig omdat we een levende binnenstad hebben, maar we ook het gevoel hebben dat we half buiten wonen. Dat we op de grens liggen van die open Lopikerwaard. Gaan we de Lopikerwaard in, dan krijg je een beetje vakantiegevoel. Niet dat de Lopikerwaard het mooiste natuurgebied van Nederland is, maar het geeft wel een vrij gevoel. Voor de provincie Utrecht is de Lopikerwaard echter gewoon agrarisch gebied. Als er in de regio Utrecht gebouwd moet worden, dan wordt er zeker niet gebouwd richting Bunnik en Zeist. Alle bossen daar worden gezien als natuurgebied. Daar mag je niet bouwen. En dus zal de blik heel snel gericht worden op de Lopikerwaard. Nu nog zijn Montfoort, Lopik, Oudewater en IJsselstein zelfstandige onafhankelijke gemeentes en daardoor hebben de stad en de provincie Utrecht daar rekening mee te houden. Samen konden ze misschien nog een vuist maken tegen Utrecht. Wordt IJsselstein echter onderdeel van de stad Utrecht, dan wordt het voor de stad Utrecht een stuk makkelijker om de Lopikerwaard vol te bouwen. Je hoeft niet meer te onderhandelen met verschillende gemeentes en in de gemeente Utrecht zitten op z'n hoogst drie volksvertegenwoordigers uit IJsselstein.
Nachtmerrie
Mijn nachtmerrie is dat door het besluit van de gemeenteraad om de samenwerking met Montfoort te stoppen, IJsselstein hetzelfde lot zal ondergaan als Vleuten en De Meern. Een stadje zonder een eigen identiteit, behoudens met carnaval, omringd door nieuwe wijken van de stad Utrecht. En dat omdat 13 raadsleden, tegen alle externe adviezen in van andere gemeentes, van de provincie en adviesbureaus, de relatie met Montfoort wilden verbreken.
Een fijn 2018 toegewenst in ons leuke karaktervolle stadje dat we nu nog zijn.
Henk Lindeman
Henk staat op de kandidatenlijst voor GroenLinks voor de komende Gemeenteraadverkiezing: Lijst 5 nummer 8
