#DenHelder #Huisduinen #knopen
Ed Dekker
HUISDUINEN
Het vroegere galgenveld op Huisduinen als waardevol ’knopenkerkhof’. Met zijn metaaldetector voelde Lucien Okel (51) uit Den Helder zich als een kind in een snoepwinkel. Hij stuitte er op een ongekend rijk arsenaal aan uniformknopen met een militair en maritiem verleden. Spaanse verzamelaars zijn jaloers op hem.
Het galgenveld grenst aan de duinen. Hier werden ooit executies en lijfstraffen uitgevoerd, nadat de baljuw en schepenen van Huisduinen recht hadden gesproken.
Voor het laatst is daar in 1805 een persoon - een vrouw - gegeseld. De plek is in Den Helder bekend als het OSO&O-terrein (Ontspanning Sport & Ontwikkeling) van de marine.
Vanaf veertiende jaar
Lucien Okel speurt al vanaf zijn veertiende jaar als hobby in de bodem. In 2014 kreeg hij de kans van zijn leven. De eerste stappen naar woningbouw op het galgenveld werden die zomer gezet. Met de voorbereidende werkzaamheden van de aannemer kreeg de Nieuwedieper volop de ruimte.
Het resultaat van twee jaar zoeken en informatie over de vondsten opsporen staat in het blad Levend Verleden van de Helderse Historische Vereniging. De detectoramateur beschrijft in de twee jongste nummers uitgebreid zijn verrassende ontdekkingen.
Voetbalveld
Het ’knopenkerkhof’ was zo’n honderd jaar geleden voetbalveld van HFC. De wedstrijden hier van de Heldersche Football Club trokken altijd veel publiek. Tot aan de Tweede Wereldoorlog was het terrein in gebruik bij Defensie. Het leger had er een tentenkamp in gebruik.
Tijdens de bezetting zetten de Duitsers er diverse gebouwen neer. De bekendste zijn de officiersmess, in de volksmond ’casino’ genoemd, en een lange werkloods.
Die werd in de oorlog gebruikt voor het herstel van kust- en scheepvaartartillerie en daarna door de Koninklijke Marine. In de jaren negentig heeft de marine het terrein verlaten.
Napoleon
Al bij de sloop in 2014 van het eerste gebouw - ’de boerderij’ - was het raak. Lucien Okel vond in het vrijgekomen zand een knoop van Napoleon van het 72e regiment.
Dit was voor Lucien en andere liefhebbers het begin van een waardevolle oogst van knopen. De voorwerpen geven een mooi beeld van de bewogen historie van Huisduinen en omgeving.
Lijninfanterie
Helemaal feest werd het na het weghalen van de volledige bestrating. Al snel kwamen veel Franse knopen tevoorschijn, onder meer lijninfanterieknopen van verschillende regimenten, gemaakt tussen 1803 en 1814.
Een knoop van het achtste regiment toont rondom de tekst ’Travailleurs du génie militaire’. De drager van het uniform met deze knoop was een arbeider van de genie, vermoedt Okel. Bij de genie werkten sapeurs en mineurs.
Bij de belegering van een stad groeven sapeurs loopgraven. Mineurs legden gangen aan en plaatsten mijnen onder de stadsmuur om die op te blazen. In deze Franse bataljons dienden ook Spaanse krijgsgevangen. Knopen van het achtste regiment zijn ook in Spanje gevonden.
Franse revolutie
Ook kwamen oudere type knopen van het Franse leger boven de grond. Deze knopen tonen de symboliek van de Franse revolutie, compleet met roedenbundel, frygische muts en eikenblad.
Deze knopen zijn gemaakt in de jaren 1792-1793. Door een tekort aan uniformen zijn ze heel lang gedragen. Sporadisch komen deze knopen ook voor in Oost-Europa.
Okel: ,,Dit wijst er op dat sommige troepen uniformen met deze knopen nog steeds droegen tijdens de mislukte invasie van Napoleon in Rusland in 1812.”
Veldslagen
Artilleristen trokken ruim tweehonderd jaar geleden met het Franse leger door Europa. Zij bedienden de kanonnen tijdens veldslagen. Als Franse soldaten dit zware werk niet konden volhouden, kwam hun ervaring goed van pas in de garnizoenen.
Ze droegen dan andere knopen op hun uniform. Zo’n knoop lag ook op het galgenveld, met als opschrift ’Cannoniers Veterans’. Deze militairen dienden in kustforten, zoals Fort Kijkduin.
Krijgsgevangenen
Ook de Franse marine verloor knopen op Huisduinen. Op een knoop staat ’Prisons de guerre’, krijgsgevangenen. Napoleon zette in 1811 in Europa 38 bataljons krijgsgevangen in als arbeiders.
,,Dergelijke knopen waren eerder niet bekend in Nederland. De datering is lastig, maar ze komen in elk geval uit de periode 1792-1814.”
Ook grote knopen kwamen boven water, van uniformen uit de periode van de Bataafse Republiek (1795-1805). In de eerste tijd van het Koninkrijk Holland droegen veel militairen nog het oude uniform van de Bataafse Republiek.
Monogram
Een ander grote knoop draagt het monogram VH of HV. ,,Vanwege de sierlijke letters denk ik aan een livreiknoop van een lakei. Of het gaat om de voorletters van een kolonel.”
De afbeelding GB op een andere vondst wijst op de Gewapende Burgermagt, opgericht in 1796. Het Bataafse volk wilde zo’n burgermacht om haar vrijheid en onafhankelijkheid te verdedigen. Het is niet bekend of Huisduinen of Den Helder een eigen gewapende Burgermagt had.
Na diepere graafwerkzaamheden van de aannemer stuitte Lucien Okel op diverse knopen met een Spaanse tekst. Liefst 2692 Spaanse krijgsgevangenen hielpen tussen 1811 en 1813 mee met zware grondwerkzaamheden bij de bouw van Fort Kijkduin.
Onafhankelijkheidsoorlog
Internet leverde Lucien Okel na lang zoeken veel informatie op. In 1808 viel Frankrijk Spanje binnen. De Spaanse onafhankelijkheidsoorlog duurde tot 1814. Er zijn toen 65.000 Spaanse soldaten krijgsgevangen gemaakt en naar Frankrijk overgebracht.
Dit leverde op Huisduinen een bijzondere vondst op. Het gaat om een knoop van het vrijwilligersregiment van de Spaanse stad Avila voor koning Fernando VII.
Okel: ,,Deze platte knoop met een diameter van vijftien millimeter is een van de weinige die zijn gemaakt tijdens de korte regeerperiode, maart-mei 1808, van Fernando VII. Het voorwerp is vreselijk zeldzaam. Spaans verzamelaars hebben hem niet. Echt uniek dat deze in Huisduinen terecht is gekomen.”
Engelse vloot
Een knoop van de Engelse marine herinnert aan de Engelse vloot die in 1799 in Den Helder voor anker is gegaan, om samen met de Russen te vechten tegen het Frans-Bataafse leger.Jongere knopen, uit de jaren 1815-1863, komen van de Koninklijke Marine.
Knopen van rond 1900 met gekruiste kanonslopen zijn van de rijdende Nederlandse artillerie. De jongste knoop, van de marine, dateert van rond 1960.
