Poliflw

Deze week is een rechtszaak aangespannen tegen Duitsland, Oostenrijk en verschillende luchtvaartmaatschappijen wegens het opslaan, verwerken en delen van veel te veel passagiersgegevens, waaronder creditcardnummers. Naar alle waarschijnlijkheid is de Europese PNR-richtlijn, ook wel het vakantieregister, strijdig met het Europees Grondrechtenhandvest. Om die reden heeft GroenLinks in de Tweede Kamer gevraagd om een rechterlijke uitspraak. Nu dat politiek niet gelukt is, sluit Kathalijne Buitenweg zich als burger aan bij de rechtszaak. Lees hieronder waarom zij dit doet.

Chantage

Ruim 13 jaar geleden voerde ik samen met een aantal collega Europarlementariërs en Bits for Freedom actie bij de luchthaven Zaventem. We hadden een acteur ingehuurd, die mensen het hemd van hun lijf te vroeg. Naar hun bestemming, met wie ze vlogen, wat het nummer van hun creditcard was en meer. Het doel was om hen bewust te maken van het feit dat al deze informatie verzameld werd door luchtvaartmaatschappijen, en vervolgens doorgestuurd naar de Verenigde Staten, zonder dat daar een wettelijke basis voor was. En ook zonder dat duidelijk was wat de toenmalige regering-Bush ermee ging doen.

De gegevensoverdracht werd door de Europese regeringen oogluikend toegestaan, uit angst voor Amerikaanse repercussies. Europa werd gechanteerd.

Nederlands verzet

Inmiddels is er wel een wettelijke basis: een richtlijn, die in 2016 is vastgesteld en in 2018 in nationale wetgeving moest zijn omgezet. Nederland heeft zich hier lang tegen verzet. De toenmalige regeringspartijen VVD en PvdA dreigden zelfs naar het Europees Hof van Justitie te stappen. Volgens hun waren nut en noodzaak van de richtlijn niet aangetoond, en gelijk hadden ze. Want we hebben al de nodige afspraken staan om te kunnen kijken of iemand’s naam of paspoortnummer op een opsporingslijst voorkomt. Maar liefst 39 soorten gegevens mogen allang gedeeld worden om te kijken of een passagier een risico voor het land van bestemming vormt. De nieuwe richtlijn, de Passenger Name Record (PNR)-richtlijn, gaat verder. Die maakt het mogelijk dat alle gegevens, inclusief betaalgegevens, emailadressen en informatie over medepassagiers jarenlang beschikbaar zijn en blijven om mensen te profileren. Ook als ze het land al lang uit zijn.

Canada

De Europese lidstaten spraken af om de PNR-richtlijn binnen twee jaar in nationale wetgeving om te zetten. Voor mei 2018 moest het zijn afgerond. Ondertussen speelde een rechtszaak over een PNR-verdrag tussen de EU en Canada. Volgens de Raad van State bevat dit verdrag op belangrijke onderdelen vrijwel identieke bepalingen als in de PNR-richtlijn staan. Ook dat verdrag maakte de opslag van veel passagiersgegevens voor lange tijd mogelijk, en voor andere doelen dan grenscontrole alleen. In 2017 oordeelde het Europees Hof van Justitie dat die bepalingen te ver gingen. Als mensen al vertrokken zijn uit een land, vormden ze ook geen risico meer. Er was daarom geen reden meer om informatie over hen te verwerken. Het verdrag werd ongeldig verklaard, wegens strijdigheid met het Europees Grondrechtenhandvest, en het daarin vastgelegde recht op privacy.

Dilemma

Het oordeel van het Hof bracht de Tweede Kamer afgelopen jaar flink in de problemen. Het leidde er mede toe dat de deadline niet gehaald werd, en pas in 2019 gestemd werd over de nationale wet die dit “vakantieregister” (dixit Dijkhoff) zou opzetten. We worstelden ermee dat de Tweede Kamer aan de ene kant verplicht is om een Europese richtlijn in nationale wetgeving om te zetten. Maar aan de andere kant zijn we ook verplicht om niet te handelen in strijd met het Europees Grondrechtenhandvest. En gezien de uitspraak van het Europees Hof, die dateert ná het afspreken van de PNR-richtlijn, is er grote kans dat die laatste ook strijdig is met het Grondrechtenhandvest. Om precies dezelfde redenen als waarom de afspraak met Canada ongeldig is verklaard.

Proefproces

Een meerderheid in de Tweede Kamer heeft ervoor gekozen om in te stemmen met het vakantieregister. GroenLinks, en enkele andere partijen, hebben aangedrongen op een toetsing door het Hof. Daar kregen we de handen niet voor op elkaar. Ik heb daarom nu een ongebruikelijke stap gezet. Ik heb me aangesloten bij een rechtszaak tegen de PNR-richtlijn. Zodat het Europees Hof van Justitie snel de kans krijgt om de richtlijn te toetsen, en we niet eerst jarenlang inbreuk plegen op de rechten van mensen zoals die beschermd zijn door het Grondrechtenhandvest.

De rechtszaak wordt aangespannen door de Duitse burgerrechtenorganisatie “Freiheitsrechte”. Om klagende partij te zijn heb ik een ticket gekocht (die ik later kan annuleren), en betaald met mijn creditcard. De vraag die voorligt is of die informatie jarenlang opgeslagen en verwerkt mag worden. Doel is om een uitspraak van het Europees Hof van Justitie af te dwingen. Zie voor meer informatie de website www.nopnr.eu.

Ik houd jullie op de hoogte van het antwoord.

Met een echte CO2-heffing kan het Nederlandse klimaatdoel wél gehaald worden. Dat laat de doorrekening van de GroenLinks plannen zien. Nu moeten we snel door met de invoering van zo’n CO2-heffing, zegt GroenLinks-leider Jesse Klaver in een reactie. “We hebben niet de luxe om nog veel langer te wachten.”

Klaver: “Het lijkt er op dat het kabinet verlamd is. Maar wat het kabinet moet realiseren is dat dit de laatste kans is. Doet het kabinet niets, dan staat niet alleen de toekomst van het klimaat, maar ook dat van het kabinet op het spel.”

Klaver wil de CO2-belasting geregeld zien in het Belastingplan 2020. De voorbereidingen voor het Belastingplan zijn al begonnen.

Klaver: “Ik denk dat het belangrijk is om te komen tot een breed gedragen uitwerking van de CO2-belasting. Onze bereidheid om hier aan te werken blijft staan. Ik vraag me wel af of VVD en CDA dat aandurven.”

Volgens Klaver moet die CO2-belasting voldoen aan drie voorwaarden: de belasting moet effectief zijn, grote bedrijven moeten een eerlijke prijs gaan betalen en de rekening van huishoudens moet omlaag. In het plan van GroenLinks wordt 1 miljard euro vrijgemaakt voor compensatie van de energierekening van mensen. Het andere deel van de opbrengst wordt gebruikt om bedrijven te helpen bij de energietransitie.

Klaver: “VVD en CDA moeten eerlijk zijn: zonder het principe de vervuiler betaalt, is de burger de dupe. Het lijkt er nu op dat deze partijen zich drukker maken over de energierekening van bedrijven dan over die van gewone mensen.”

De doorrekening van de CO2-belasting van GroenLinks laat zien dat het klimaatdoel van de industrie wel wordt gehaald met een CO2-belasting, in tegenstelling tot de huidige plannen die in het ontwerp-Klimaataakkoord staan. Volgens PBL zorgt de CO2-belasting van GroenLinks er ruimschoots voor dat het CO2-reductiedoel voor de industrie (14,3 megaton) ruimschoots gehaald wordt.

Het PBL stelt dat het lastig in te schatten is in welke mate activiteit van bedrijven naar het buitenland kan verdwijnen. Wel stelt het Planbureau dat de gerichte compensatie uit de GroenLinks-plannen het concurrentienadeel voor de industrie kan compenseren, en daarmee de verplaatsing en CO2-weglek kan verkleinen.

Het onderwijs verdient beter en daarom steunt GroenLinks de acties van het stakende onderwijspersoneel van harte. ‘De coalitie kan niet blijven roeptoeteren dat het zo geweldig is dat ze anderhalf miljard euro extra hebben geïnvesteerd. Het is een heleboel geld, maar niet genoeg om de crisis in de sector te beteugelen’, aldus Kamerlid Lisa Westerveld.

Met meer geld voor kleinere groepen en een ambitieus plan om de loonkloof tussen primair en voortgezet onderwijs te dichten, zou minister Slob de sector een heel eind de goede richting in kunnen sturen. Daarnaast moet hij het passend onderwijs nu echt passend maken door werkdrukbeteugeling te eisen via meer en betere ondersteuning op de werkvloer. Westerveld: ‘Via zulke maatregelen worden ook de 83 duizend mensen die ondanks een lesbevoegdheid niet voor de klas staan weer naar het onderwijs gelokt. Die zijn nu afgehaakt omdat in de eerste plaats de werkdruk te hoog is ze en daarnaast – terecht – vinden dat ze niet genoeg verdienen.’

Helaas blijven de coalitiepartijen trots tamboereren op de extra middelen en verschuilen zich achter het regeerakkoord als door vakbonden of partijen als GroenLinks wordt vastgesteld dat er meer nodig is.

Westerveld: ‘VVD, CDA, D66 en ChristenUnie lijken soms vergeten dat dit probleem vraagt om een marathonmentaliteit. Nu zijn ze flitsend uit de startblokken gekomen om vervolgens langs de weg te gaan zitten blazen. Terwijl ze niet eens halverwege zijn. Als je dan zegt dat de finish pas vele kilometers verderop ligt, krijg je verontwaardigde reacties in de geest van “zie je niet hoe hard we gingen?” Het doel is intussen wel uit zicht.’

Dat de middelen beperkt zijn en de crisis in de publieke sector niet alleen het onderwijs raakt maar ook sectoren als de zorg of defensie, maakt het probleem complex. ‘Iedereen snapt best dat het gezond krijgen van de onderwijsarbeidsmarkt niet in een vloek en een zucht is geregeld. Daar gaan jaren overheen. Maar onderken dat gewoon en doe niet of er nu genoeg gebeurt, zoals de VVD. Of bluf er geen half miljard aan investeringen bij door te doen of onderhoud aan monumenten het onderwijs ten goede komt, zoals D66.’

Volgens GroenLinks zou het ook helpen als de bekostiging op de schop gaat. Zo moeten de bekostigingsregels zo worden aangepast dat het onmogelijk wordt geld dat is bedoeld voor personeel in te zetten voor bijvoorbeeld gebouwen, tenzij daar toestemming voor is gegeven door de medezeggenschapsraad. En er moet een rem komen op de reserves: onderwijsbreed staat er 16 miljard euro op de bank. Zeven miljard euro daarvan was bedoeld voor het funderend onderwijs.

‘Ik snap best dat besturen soms geld moeten reserveren voor vastgoedonderhoud of een duur ict-systeem,’ zegt Westerveld. ‘Maar dit soort reserves voedt de suggestie dat het onderwijs het geld nu al niet op krijgt. Daarom moet het ministerie van OCW aan de slag met een maximale reserve. Een structurele oplossing voor het lerarentekort is dat uiteraard niet: een spaarpot kun je maar één keer legen. Maar je kunt er wel een begin mee maken.’

Uit peilingen van Maurice de Hond blijkt dat in de provincies Noord-Holland, Utrecht, Groningen en Gelderland GroenLinks de grootste partij kan worden bij de Provinciale Statenverkiezingen volgende week woensdag 20 maart. In Groningen en Utrecht bestuurt GroenLinks op dit moment mee.

In Noord-Holland is een tweestrijd losgebarsten. GroenLinks verdubbelt en komt uit op acht zetels. De VVD verliest er twee en komt in de peiling uit op negen zetels. Zita Pels, lijsttrekker van GroenLinks Noord-Holland: ‘Dit zijn dé klimaatverkiezingen en dat zie je duidelijk terug in de peilingen.’

Ook in de provincie Utrecht zijn GroenLinks en VVD in tweestrijd om de grootste te worden. In de peiling krijgt GroenLinks 14% van de stemmen en de VVD 15%. Het voorspelt voor GroenLinks Utrecht een historische uitslag. 

In Groningen belooft het ook spannend te worden. Volgens de peiling wordt GroenLinks Groningen met 12% van de stemmen de grootste partij. In Gelderland staat GroenLinks nu op 11%, tegenover de VVD die 13% heeft. 

GroenLinks gaat nog keihard aan de slag voor 20 maart. Met grote groepen vrijwilligers wordt alles op alles gezet voor het beste resultaat. 

De peilingen van De Hond werden uitgevoerd in opdracht van de provinciale GroenLinks-afdelingen.

Op voorstel van rapporteur Bas Eickhout hebben Europarlementariërs maandag ingestemd met een wet gestemd voor maatregelen om de financiële sector te vergroenen. De ambitieuze voorstellen van GroenLinks om groene investeringen te stimuleren, haalden een meerderheid. Een krappe rechtse meerderheid verzwakte echter de voorstellen om ook vervuilende investeringen te ontmoedigen. Naar verwachting komt er in april een nieuwe kans voor het hele parlement om de wet verder aan te scherpen.

Eickhout: “In het klimaatakkoord van Parijs belooft de wereld om financiële stromen in lijn te brengen met het wereldwijde klimaatdoel. Daarvoor moet duurzaam investeren van uitzondering naar nieuwe norm worden. De investeringen van nu bepalen hoe onze economie er over twintig jaar uitziet. Het is treurig dat CDA en VVD weer eens hun fossiele gezicht laten zien door lastige discussies over vervuilende investeringen uit de weg te gaan.”

Na een maandenlange politieke strijd en intensieve lobby vanuit het bedrijfsleven stemden de gezamenlijke commissies Economische zaken en Milieu maandagavond over het voorstel van de Europese Commissie voor een duurzaamheidsclassificatie van investeringen. Hiermee zet de EU een belangrijke stap naar toekomstig beleid om duurzame investeringen te stimuleren en greenwashing tegen te gaan.

Het Europees Parlement wil dat alleen beleggingsproducten die aan wettelijke duurzaamheidsstandaarden voldoen als ‘duurzaam’ mogen worden verkocht. Een rechtse meerderheid schoot echter enkele gaten in de wet waardoor onder andere voorstellen om duurzame investeringen ook te toetsen op respect voor mensenrechten werd verworpen.

Op aandringen van de groene fractie kwam de Europese Commissie vorig jaar met een actieplan voor verduurzaming van de financiële sector. Het wetsvoorstel voor een raamwerk van duurzame investeringen was echter te bescheiden aangezien het niet op de hele financiële sector maar slechts op specifieke groene financiële producten gericht was. 

Naar verwachting stemt in april het voltallige Europees Parlement over de voorstellen. GroenLinks zal dan opnieuw voorstellen voorleggen voor verduurzaming van de gehele financiële sector en het in kaart brengen van de meest vervuilende investeringen.

"Het verzet van Rutte en Buma tegen uitvoering van het Klimaatakkoord van Parijs is onverantwoord." Dat zei GroenLinks-leider Jesse Klaver maandagavond op een Meetup in Amsterdam naar aanleiding van de uitspraken van de twee coalitieleiders dit weekend op campagne.

Rutte zei dit weekend dat we nog tot 2050 hebben om maatregelen te nemen tegen klimaatverandering en hekelde partijen als GroenLinks die nu langjarig klimaatbeleid willen vastleggen. Buma vond dat Klaver aan het radicaliseren was.

Klaver: "De tacktiek van vertragen en frustreren is weer ingezet. Rutte en Buma hebben niet door dat, met hun verzet tegen noodzakelijk klimaatbeleid, zij zelf flankpartijen beginnen te worden. Nederland wil vooruit maar VVD en CDA staan op de rem."

Om het beleid bij te sturen wil Klaver graag met de coalitie in gesprek. Op de meetup zei hij "zijn hand uit te willen steken" naar de coalitiepartijen en zo snel mogelijk zaken te willen doen om de klimaatwet uit te voeren en de Urgenda-doelen voor 2020 te halen. Wat Klaver betreft hoort ook compensatie voor de stijgende energierekening bij die gesprekken.

Klaver: "De afgelopen weken heeft GroenLinks voorstellen gepresenteerd om de klimaatdoelen voor 2020 en 2030 te halen. Om klimaatdoelen te halen en de energierekening van mensen te compenseren, moeten we samenwerken. Ik ben daar absoluut toe bereid."

De commissie voor Juridische Zaken van het Europees Parlement stemde dinsdagmiddag in met het invoeren van een uploadfilter en een linkbelasting. Een meerderheid van onder andere christendemocraten (fractie van het CDA) en liberalen (fractie met VVD en D66) gaat akkoord met de controversiële voorstellen om het auteursrecht te updaten. “Een zorgelijke ontwikkeling”, stelt Europarlementariër Judith Sargentini. “Maar we hebben nog één kans om de voorstellen tegen te houden: bij de plenaire stemming. Ik reken op de steun van mijn Nederlandse collega’s.”

Spreek je steun uit en blijf op de hoogte. Meld je nu aan.

“Natuurlijk moeten we ervoor zorgen dat de makers van online content, zoals artiesten en journalisten genoeg verdienen krijgen voor hun werk”, zegt Sargentini. Maar de plannen die voorliggen, voor strenge regulering voor het ‘recht’  om te linken en een uploadfilter, gaan Sargentini te ver. “Staan er op Twitter straks nog memes op basis van televisiebeelden van het WK? Of mag je nog zomaar linken naar een krantenartikel online? Dat is maar zeer de vraag met deze wetsvoorstellen.”

De bezwaren gaan vooral over artikel 11 en 13 uit het wetsvoorstel van de Europese Commissie. Artikel 13 gaat over uploadfilters. Online platforms waar gebruikers content kunnen uploaden moeten preventief licenties kopen om auteursrechtelijk materiaal te mogen weergeven, maar als ze dat niet doen (of kunnen) dan moeten ze content filteren. Dat betekent dat alle bestanden gecheckt moeten worden tegen een database van auteursrechtelijk materiaal. Een onmogelijke prestatie.

Sargentini: “Het risico bestaat dat de online platforms het filter veel strenger instellen dan noodzakelijk om veilig te zijn. Daarnaast zijn uploadfilters foutgevoelig waardoor perfecte legale inhoud ook geblokkeerd kan worden. En dat gaat gevolgen hebben voor memes, parodies en andere content die legaal is, maar lijkt op auteursrechtelijk materiaal. ”

Artikel 11 geeft zogenaamde ‘naburige rechten’ aan uitgevers en eist dat ze een vergoeding krijgen voor het digitaal gebruik van hun publicaties. Probleem is echter dat er weinig gezegd wordt over de manier van ‘digitaal gebruik’ en dat zo bijvoorbeeld snippets, het automatisch uitklappen van links met afbeelding en context, er ook onder vallen.

“Het is hoog tijd dat we voor de grote digitale platforms als Facebook en Google een werkbaar systeem opzetten zodat ze eerlijk afdragen aan uitgevers en artiesten waarmee ze zelf advertentiegeld verdienen.” Maar Sargentini waarschuwt dat we met deze voorstellen het kind met het badwater dreigen weg te gooien. “Toen Spanje eerder strenge regels voor linken naar nieuwsberichten opstelde, besloot Google simpelweg om de Spaanse markt te verlaten en daalde de bezoekerscijfers van krantenwebsites dramatisch.”

Er is nog één kans de plannen te blokkeren. Tijdens de vorige stemming in het Europees Parlement haalde de rapporteur van het rapport, Axel Voss (christendemocraten), maar een kleine meerderheid voor zijn voorstellen. Dat kwam doordat kleine organisaties een vrijstelling kregen voor het inzetten van uploadfilters op hun websites. Nu deze vrijstelling komt te vervallen vergroot dit de kans dat een meerderheid van het Europarlement het compromis zal wegstemmen.

Het pro-life evenement ‘week van het leven’ wordt mede bestuurd door de door het ministerie van Volksgezondheid gesubsidieerde keuzehulporganisatie Siriz. GroenLinks-Kamerlid Corinne Ellemeet is verbijsterd. “Abortus wordt op de website van de week van het leven omschreven als een brute moord. Dat is volstrekt onethisch. Als dit geen sturen is weet ik het ook niet meer. Dit maakt klip en klaar dat Siriz niet in staat is om onafhankelijke keuzehulp te bieden.”

De ‘week van het leven’ is een evenement dat jaarlijks door christelijke partijen en anti-abortusorganisaties wordt aangegrepen als lobbymoment tegen abortus. De website van dit evenement heeft een pagina getiteld ‘Abortus is geen oplossing.’ Op de pagina ‘Zo gaat een abortus’ is onder meer te lezen: ‘Vanaf 13 weken zijn de botten van het kind voor deze methode te hard geworden. Met een tangetje wordt het kind in de baarmoeder in stukken geknipt tot het sterft.’

Organisatie is in handen van het ‘Platform zorg voor leven’, waaraan Siriz als kerndeelnemer opereert naast politieke partijen als SGP en ChristenUnie en waar verder ook rabiate anti-abortusclubs als ‘Schreeuw om leven’ aan bijdragen. Die laatste club organiseert wakes bij abortusklinieken en valt daar dan actief vrouwen lastig die net een abortus hebben ondergaan.

In de voorbije maanden maakten GroenLinks en PvdA een stevig punt van het gebrek aan objectiviteit van Siriz: deze organisatie claimt objectieve keuzehulp te geven aan ongewenst zwangere vrouwen en krijgt daar een miljoenensubsidie voor, maar komt voort uit pro-lifeclub VBOK. Met VBOK deelt Siriz een gebouw, een marketingafdeling en een deel van het bestuur. Daarnaast steekt VBOK jaarlijks zeven ton in Siriz.

Voor GroenLinks was het de afgelopen weken simpel: wil Siriz in aanmerking blijven komen voor subsidie, dan moet het de banden met VBOK doorknippen. Dat was voordat Ellemeet er achter kwam dat mede namens Siriz online zeer suggestieve en sturende informatie wordt verspreid over abortus. "Daarmee toont Siriz aan dat het net zo’n pro-life lobbyclub is als VBOK of Schreeuw om leven. Ik zeg niet dat een keuzehulporganisatie geen christelijke grondslag kan hebben. Maar het is niet mogelijk om enerzijds actief te zijn in de anti-abortusbeweging en anderzijds te claimen dat je vrouwen via objectieve keuzehulp mogelijk naar een abortus begeleidt zodat je daarvoor kan worden bekostigd door het rijk. Dat is niet met elkaar te rijmen. Ik ga er van uit dat de VVD en D66 dit vanmiddag tijdens het debat zullen beamen. Met zo’n achtergrond kun je niet voor overheidssubsidie in aanmerking komen."

Staatssecretaris Blokhuis presenteerde afgelopen weekend een brief waarin hij weigert vast te stellen dat lobby organisaties en keuzehulporganisaties ontvlochten moeten worden. Ellemeet vindt dat veel te laconiek. "Ik vond het voor deze ontdekking al bizar dat Siriz en VBOK met elkaar vervlochten konden blijven. Inmiddels vraag ik me af hoe Blokhuis denkt dat Siriz überhaupt onafhankelijke begeleiding kan bieden."

Vanmiddag debatteert de Tweede Kamer over keuzehulp met staatssecretaris Blokhuis.

GroenLinks-Kamerlid Wim-Jan Renkema wil dat iedere organisatie wordt verplicht een vertrouwenspersoon aan te wijzen. Nu gebeurt dat op veel plaatsen nog op vrijwillige basis en is de functie onderwerp van discussie: werkgeverskoepel VNO-NCW bepleit afschaffing. ‘Door verplichting maak je een einde aan die discussie. Staatssecretaris Van Ark aarzelt, dus ga ik zelf aan de slag met een initiatiefwet’, aldus Renkema.

Voor GroenLinks is het zo helder als glas dat iedereen zich veilig moeten kunnen voelen op het werk. Omdat mensen zich soms in situaties bevinden waarbij dat niet het geval is en niet meteen naar hun leidinggevende willen stappen, is een vertrouwenspersoon een logische tussenstap. ‘Mits correct ingezet is het een goede buffer tegen pestgedrag en seksueel grensoverschrijdend gedrag op de werkvloer,’ stelt Renkema. ‘Je moet natuurlijk wel zorgen dat je de juiste collega op de juiste plek hebt zitten. En dat die trainingen kan volgen om met dit soort lastige thema’s om te gaan.’

Van Ark lijkt het met Renkema eens over het nut van de vertrouwenspersoon, maar geeft niet thuis als het gaat om de verplichting. Renkema kan zich er iets bij voorstellen. ‘Een VVD-politica zal snel geneigd zijn te zeggen dat het al goed gaat en dat overheidsingrijpen niet nodig is. En op het eerste gezicht zullen veel mensen geneigd zijn er in mee te gaan. Maar als je de situatie wat scherper analyseert zie je dat die vrijblijvendheid toch wel een wissel trekt. De helft van de bedrijven in Nederland heeft niks geregeld. Daar ben je van af als je het regelt bij wet.’

Rijst de vraag of je ook dan iedereen bereikt. Bij het kleinbedrijf is het immers gek een vertrouwenspersoon aan te wijzen. ‘Als je met zijn drieën werkt, schiet het inderdaad niet op. Maar je kunt ook met een externe vertrouwenspersoon werken. Er zijn goede voorbeelden van brancheorganisaties die dat voor de beroepsgroep regelen.’

Renkema wil bovendien af van de lobby om de vertrouwenspersoon af te schaffen. ‘VNO-NCW bepleit dat in het Haagse vanwege de ‘onnodige regeldruk’. Dat vind ik eerlijk gezegd onbegrijpelijk. Bedrijven functioneren beter als iedereen zich prettig voelt en we weten dat dit lang niet altijd het geval is. Vaak is dat niet de schuld van degene die het lijdend voorwerp is in die discussie. Sterker nog: we hebben een jaar met #MeToo-verhalen achter de rug en als die iets aantonen dan is het wel de noodzaak van extra buffers voor sociale veiligheid. Dan is het eerlijk gezegd vrij schaamteloos om dit probleem terzijde te willen schuiven vanwege van de regeldruk.’