Poliflw

“Europese politieke partijen moeten niet langer geld aan kunnen nemen van bedrijven die belang hebben bij de uitkomst van stemmingen in het Europees Parlement.” Dat stelt Bas Eickhout, lijsttrekker voor GroenLinks en de Europese Groenen.

“De invloed van bedrijven op politieke besluitvorming is veel te groot. Dit geldt voor Nederland, maar zeker ook voor Europa.” GroenLinks wil dat de nieuwe Europese Commissie donaties en betalingen van bedrijven aan Europese politieke partijen helemaal verbiedt. 

Lees het volledige plan om de invloed van bedrijven op politieke besluitvorming in te perken op de website van GroenLinks.

Uit het verplichte transparantieregister over donaties blijkt dat Europese politieke partijen donaties aannemen van grote multinationals. Dat is nu toegestaan tot een bedrag van 18.000 euro. Een aantal van deze bedrijven heeft gelobbyd voor standpunten die ten koste gaan van bijvoorbeeld gezondheid, privacy of het milieu.

Eickhout: "Of het nu gaat om de farmaceutische industrie, autofabrikanten, producenten van bestrijdingsmiddelen of de fossiele industrie: hun invloed op Europese wetten en besluiten moet drastisch worden ingeperkt. Europese beleidsmakers moeten de belangen dienen van mensen in plaats van die van grote bedrijven. Te nauwe banden tussen politiek en het bedrijfsleven zit een eerlijk en duurzaam Europa in de weg."

Van Bayer tot Disney

De fractie van de Europese liberalen (ALDE) waartoe VVD en D66 behoren, nam donaties tot 18.000 euro aan van multinationals als Monsanto-Bayer en Syngenta Crop Protection. Deze bedrijven verzetten zich actief tegen strengere regels voor giftige bestrijdingsmiddelen die slecht zijn voor de natuur. Een groot deel van ALDE-fractie stemde tegen een verbod op pesticiden in ecologische focusgebieden. Ook techbedrijven als Uber en Google gaven geld aan Europese politieke partijen. Zo ontving de stichting van de Europese christendemocraten 18.000 euro van Microsoft.

De Europese liberale ALDE-fractie ontving ook geld van Walt Disney dat een belanghebbend bedrijf was in een recente stemming over copyright. Veel Europarlementariërs uit deze fractie stemden in met de omstreden uploadfiltersdie in deze wet werden opgenomen dankzij een zeer krappe meerderheid.

Om alle schijn van belangenverstrengeling tegen te gaan wil GroenLinks dit soort betalingen aan Europese politieke partijen totaal verbieden. Het Europees Parlement sprak zich onlangs uit tegen donaties van grote bedrijven. VVD, D66, ChristenUnie en PVV stemden tegen een oproep tot dit verbod.

Lobbyregister

Het verbod op betalingen van bedrijven aan politieke partijen is onderdeel van een breder plan van Bas Eickhout om de invloed van bedrijven op politieke partijen aan banden te leggen. In dat plan stelt GroenLinks tevens voor om mogelijke belangenverstrengeling van Europese politici te laten beoordelen door een onafhankelijk ethisch comité. Ook wil GroenLinks snel een bindend lobbyregister op alle niveaus.

Eickhout: “Het moet kristalhelder zijn voor mensen dat Europese politici het algemeen belang dienen. Daarvoor is transparantie cruciaal en moet hard worden opgetreden tegen belangenverstrengeling met het bedrijfsleven.”

Deze week is een rechtszaak aangespannen tegen Duitsland, Oostenrijk en verschillende luchtvaartmaatschappijen wegens het opslaan, verwerken en delen van veel te veel passagiersgegevens, waaronder creditcardnummers. Naar alle waarschijnlijkheid is de Europese PNR-richtlijn, ook wel het vakantieregister, strijdig met het Europees Grondrechtenhandvest. Om die reden heeft GroenLinks in de Tweede Kamer gevraagd om een rechterlijke uitspraak. Nu dat politiek niet gelukt is, sluit Kathalijne Buitenweg zich als burger aan bij de rechtszaak. Lees hieronder waarom zij dit doet.

Chantage

Ruim 13 jaar geleden voerde ik samen met een aantal collega Europarlementariërs en Bits for Freedom actie bij de luchthaven Zaventem. We hadden een acteur ingehuurd, die mensen het hemd van hun lijf te vroeg. Naar hun bestemming, met wie ze vlogen, wat het nummer van hun creditcard was en meer. Het doel was om hen bewust te maken van het feit dat al deze informatie verzameld werd door luchtvaartmaatschappijen, en vervolgens doorgestuurd naar de Verenigde Staten, zonder dat daar een wettelijke basis voor was. En ook zonder dat duidelijk was wat de toenmalige regering-Bush ermee ging doen.

De gegevensoverdracht werd door de Europese regeringen oogluikend toegestaan, uit angst voor Amerikaanse repercussies. Europa werd gechanteerd.

Nederlands verzet

Inmiddels is er wel een wettelijke basis: een richtlijn, die in 2016 is vastgesteld en in 2018 in nationale wetgeving moest zijn omgezet. Nederland heeft zich hier lang tegen verzet. De toenmalige regeringspartijen VVD en PvdA dreigden zelfs naar het Europees Hof van Justitie te stappen. Volgens hun waren nut en noodzaak van de richtlijn niet aangetoond, en gelijk hadden ze. Want we hebben al de nodige afspraken staan om te kunnen kijken of iemand’s naam of paspoortnummer op een opsporingslijst voorkomt. Maar liefst 39 soorten gegevens mogen allang gedeeld worden om te kijken of een passagier een risico voor het land van bestemming vormt. De nieuwe richtlijn, de Passenger Name Record (PNR)-richtlijn, gaat verder. Die maakt het mogelijk dat alle gegevens, inclusief betaalgegevens, emailadressen en informatie over medepassagiers jarenlang beschikbaar zijn en blijven om mensen te profileren. Ook als ze het land al lang uit zijn.

Canada

De Europese lidstaten spraken af om de PNR-richtlijn binnen twee jaar in nationale wetgeving om te zetten. Voor mei 2018 moest het zijn afgerond. Ondertussen speelde een rechtszaak over een PNR-verdrag tussen de EU en Canada. Volgens de Raad van State bevat dit verdrag op belangrijke onderdelen vrijwel identieke bepalingen als in de PNR-richtlijn staan. Ook dat verdrag maakte de opslag van veel passagiersgegevens voor lange tijd mogelijk, en voor andere doelen dan grenscontrole alleen. In 2017 oordeelde het Europees Hof van Justitie dat die bepalingen te ver gingen. Als mensen al vertrokken zijn uit een land, vormden ze ook geen risico meer. Er was daarom geen reden meer om informatie over hen te verwerken. Het verdrag werd ongeldig verklaard, wegens strijdigheid met het Europees Grondrechtenhandvest, en het daarin vastgelegde recht op privacy.

Dilemma

Het oordeel van het Hof bracht de Tweede Kamer afgelopen jaar flink in de problemen. Het leidde er mede toe dat de deadline niet gehaald werd, en pas in 2019 gestemd werd over de nationale wet die dit “vakantieregister” (dixit Dijkhoff) zou opzetten. We worstelden ermee dat de Tweede Kamer aan de ene kant verplicht is om een Europese richtlijn in nationale wetgeving om te zetten. Maar aan de andere kant zijn we ook verplicht om niet te handelen in strijd met het Europees Grondrechtenhandvest. En gezien de uitspraak van het Europees Hof, die dateert ná het afspreken van de PNR-richtlijn, is er grote kans dat die laatste ook strijdig is met het Grondrechtenhandvest. Om precies dezelfde redenen als waarom de afspraak met Canada ongeldig is verklaard.

Proefproces

Een meerderheid in de Tweede Kamer heeft ervoor gekozen om in te stemmen met het vakantieregister. GroenLinks, en enkele andere partijen, hebben aangedrongen op een toetsing door het Hof. Daar kregen we de handen niet voor op elkaar. Ik heb daarom nu een ongebruikelijke stap gezet. Ik heb me aangesloten bij een rechtszaak tegen de PNR-richtlijn. Zodat het Europees Hof van Justitie snel de kans krijgt om de richtlijn te toetsen, en we niet eerst jarenlang inbreuk plegen op de rechten van mensen zoals die beschermd zijn door het Grondrechtenhandvest.

De rechtszaak wordt aangespannen door de Duitse burgerrechtenorganisatie “Freiheitsrechte”. Om klagende partij te zijn heb ik een ticket gekocht (die ik later kan annuleren), en betaald met mijn creditcard. De vraag die voorligt is of die informatie jarenlang opgeslagen en verwerkt mag worden. Doel is om een uitspraak van het Europees Hof van Justitie af te dwingen. Zie voor meer informatie de website www.nopnr.eu.

Ik houd jullie op de hoogte van het antwoord.

Met een echte CO2-heffing kan het Nederlandse klimaatdoel wél gehaald worden. Dat laat de doorrekening van de GroenLinks plannen zien. Nu moeten we snel door met de invoering van zo’n CO2-heffing, zegt GroenLinks-leider Jesse Klaver in een reactie. “We hebben niet de luxe om nog veel langer te wachten.”

Klaver: “Het lijkt er op dat het kabinet verlamd is. Maar wat het kabinet moet realiseren is dat dit de laatste kans is. Doet het kabinet niets, dan staat niet alleen de toekomst van het klimaat, maar ook dat van het kabinet op het spel.”

Klaver wil de CO2-belasting geregeld zien in het Belastingplan 2020. De voorbereidingen voor het Belastingplan zijn al begonnen.

Klaver: “Ik denk dat het belangrijk is om te komen tot een breed gedragen uitwerking van de CO2-belasting. Onze bereidheid om hier aan te werken blijft staan. Ik vraag me wel af of VVD en CDA dat aandurven.”

Volgens Klaver moet die CO2-belasting voldoen aan drie voorwaarden: de belasting moet effectief zijn, grote bedrijven moeten een eerlijke prijs gaan betalen en de rekening van huishoudens moet omlaag. In het plan van GroenLinks wordt 1 miljard euro vrijgemaakt voor compensatie van de energierekening van mensen. Het andere deel van de opbrengst wordt gebruikt om bedrijven te helpen bij de energietransitie.

Klaver: “VVD en CDA moeten eerlijk zijn: zonder het principe de vervuiler betaalt, is de burger de dupe. Het lijkt er nu op dat deze partijen zich drukker maken over de energierekening van bedrijven dan over die van gewone mensen.”

De doorrekening van de CO2-belasting van GroenLinks laat zien dat het klimaatdoel van de industrie wel wordt gehaald met een CO2-belasting, in tegenstelling tot de huidige plannen die in het ontwerp-Klimaataakkoord staan. Volgens PBL zorgt de CO2-belasting van GroenLinks er ruimschoots voor dat het CO2-reductiedoel voor de industrie (14,3 megaton) ruimschoots gehaald wordt.

Het PBL stelt dat het lastig in te schatten is in welke mate activiteit van bedrijven naar het buitenland kan verdwijnen. Wel stelt het Planbureau dat de gerichte compensatie uit de GroenLinks-plannen het concurrentienadeel voor de industrie kan compenseren, en daarmee de verplaatsing en CO2-weglek kan verkleinen.