Universeel basisinkomen
Je hoort de term steeds vaker. Een vast maandelijks inkomen voor iedere Nederlander, betaald door de overheid, zonder dat daar een verplichte tegenprestatie tegenover staat.
Hoe kan dat nu? Gratis geld voor iedereen, zeggen critici. Dat gaat nooit werken. Mensen hebben financiële prikkels nodig om aan de slag te gaan.
Maar is dat wel zo? Als ik naar mezelf kijk doe ik vooral dingen omdat ik er voor gemotiveerd ben. Geld speelt daarbij wel een rol, maar zonder geld zou ik het ook doen. En als ik nu vervelend of vies werk heb? Ja dan speelt financiële motivatie wel meer mee. Dat is ook logisch, saai, vies of slopend werk moet goed betaald worden. Een basisinkomen is geen vervanging voor betaald werk, het is een aanvulling er op. Je kunt er voor kiezen ervan te leven, en soms, als je geen werk kunt vinden of niet kunt werken, moet je het gebruiken om te overleven zoals nu in de bijstand of een andere uitkering. Maar ook in die gevallen spoort het mensen zonder werk aan om naar vermogen bij te verdienen zonder het risico je uitkering te verliezen. Bijverdienen geeft dus meer ruimte om te besteden. Het is een recht, dus het stigma verdwijnt. Basisinkomen voorkomt armoede maar het staat rijk worden niet in de weg.
Een universeel basisinkomen maakt mensen gelukkiger en zorgt voor veiligheid. Het laat ook zien dat de overheid wel degelijk geeft om de burgers en aan zo'n gebaar is momenteel veel behoefte.
In Nederland heeft GroenLinks het universele basisinkomen niet in het programma. Wel wordt voorgesteld lokaal te experimenteren rond sociale zekerheid, Daarbij kan basisinkomen een rol spelen voor mensen in de bijstand. Vrij algemeen wordt in GroenLinksgemeenten gepleit voor het afschaffen van de sollicitatieplicht, maar dat is toch echt iets anders dan basisinkomen. Het stigma 'uitkering' blijft daarbij bestaan. Basisinkomen is juist een recht. In veel Europese landen gaan groene partijen veel verder.
Voorstanders zijn zowel aan de linker- als aan de rechterzijde te vinden. Volgens een peiling van Maurice de Hond (mei 2017) is 51 % van Nederland voor het basisinkomen.
In juli 2018 steunden 61% van de PvdA leden een motie waarin de partijleiding opgedragen werd met het basisinkomen aan de slag te gaan. Al in 2016 werd op het congres van D66 een motie aangenomen om te experimenteren met basisinkomen. Zelfs binnen de FNV wordt Basisinkomen steeds meer bespreekbaar. De FNV uitkeringsgerechtigden hebben hun standpunt al klaar. Het basisinkomen is voor hen een speerpunt.https://www.youtube.com/watch?v=VGRbj6uWSmshttps://basisinkomen.nu/ubi/httpbasisinkomen-netobid66-voor-experimenten...www.regioeindhoven.pvda.nl/nieuws/basisinkomen/www.trouw.nl/samenleving/er-zijn-banen-genoeg-toch-wil-fnv-weten-of-er-een-basisinkomen-moet-komen~a260475a
Ik wil pleiten voor experimenten met universeel basisinkomen in alle GroenLinks programma's. De argumenten hieronder zijn duidelijk.
Flexibel en creatief
Waarom is betaald werk voor iedereen in de toekomst geen zekerheid meer? De overheid waarschuwt voortdurend dat we ons moeten voorbereiden op een toekomst waarin we flexibeler moeten zijn. Er is volgens de overheid ook een steeds grotere behoefte aan creatieve en innovatieve mensen. Nederland moet zich volledig inzetten op onze topsectoren: agri/food, creatieve industrie, water, logistiek, hightech, life sciences. Vergeten wordt niet alleen dat andere landen precies hetzelfde denken, maar ook dat ieder mens anders is. Sommigen zijn van nature creatief. Ze kunnen dingen ontwerpen of hebben een talent voor het vinden van het juiste gat in de markt. Anderen zijn heel handig in het maken van dingen. Sommigen zijn heel sociaal en kunnen dus goed de ontworpen en gemaakte spullen verkopen. En weer anderen zijn heel ordelijk, zodat ze administratief in de gaten kunnen houden dat al die makers en ontwerpers en verkopers er geen potje van maken. Van al die mensen wordt ineens verwacht dat ze, ten behoeve van hun eigen toekomstbestendigheid creatief en flexibel worden binnen de topsectoren.
Dat kan helemaal niet. Wat moet er met al die mensen die van nature minder creatief zijn en minder flexibel? En wat gebeurt er met de mensen die wel creatief zijn, maar waarbij de flexibiliteit in de loop van hun leven vermindert? En wat als er een overschot is aan creatieve mensen? Als er meer zijn dan nodig is om te produceren wat we nodig hebben? Daar heeft nog bijna niemand echt over nagedacht.
Momenteel zijn de werkloosheidscijfers laag. Maar veel mensen die willen werken zitten niet in die cijfers. Ze hebben het opgegeven maar hebben een partner met een inkomen waarvan ze het samen net kunnen redden. Of ze werken noodgedwongen parttime, of ze zijn ZZP-er met weinig werk.
Veel mensen zijn niet bang voor de verdergaande robotisering, Ze zeggen dat het verleden aantoont dat verdwijnende banen altijd weer nieuwe banen oplevert. De mens vindt altijd wel wat. Het zal ook nog wel een tijdje duren. Maar de technologische ontwikkeling is er in deze nieuwe tijd steeds meer op gericht om werk te automatiseren. Ook werk waarvan we ons nu nog niet kunnen voorstellen dat het geautomatiseerd kan worden zal in de toekomst worden geautomatiseerd. Op een gegeven moment is de rek er helemaal uit en blijft er echt nog maar heel weinig werk over dat door mensen gedaan kan worden.
Beter dan mensenwerk
We leven op een bijzonder omslagpunt in de geschiedenis. Voor het eerst is automatisering niet meer gericht op productieverhoging, maar vooral op productieverbetering. Machines kunnen dingen niet alleen sneller dan mensen, dat bestond al lang. Door grootschalige geautomatiseerde productie konden spullen altijd goedkoper worden. Zo werden ze voor meer mensen bereikbaar en de economie groeide. Maar nu is er iets anders aan de hand. Machines kunnen steeds vaker dingen béter dan mensen. Robots kunnen nu heel snel, precies op maat, gespecialiseerd werk doen wat vroeger alleen door vakmensen gedaan kon worden. Een robot kan een buitenmuur van een huis bouwen. En het hoeven niet minstens honderd dezelfde muren te zijn om uit de kosten te komen. Elke muur kan dankzij 3D printtechniek op bestelling anders zijn.
Er zijn nog steeds ontwerpers nodig die bedenken hoe het huis er uit komt te zien en vervolgens kan de rest van het werk voor een groot deel gerobotiseerd worden. Er zijn studies die zeggen dat 80% van het huidige werk geautomatiseerd kan worden. Dat gaat niet alleen om werk in de bouw, maar ook in fabrieken, administratie, gezondheidszorg, marketing, onderwijs, enz. De hele maatschappij heeft er mee te maken. Soms kan een robot heel hoogwaardig werk doen (een chirurgische ingreep) soms saai werk (het doorploegen van enorme hoeveelheden data en daaruit de juiste conclusies trekken). Mensen die dat werk eerst deden kunnen andere dingen gaan doen. Vaak zijn dat leukere dingen, maar niet altijd staat er een inkomen tegenover..
Een verouderde economie
Deze omslag is zo ingrijpend dat het invloed heeft op de hele economie. De economie zoals wij die kennen moet op een andere manier bekeken worden. Volledige werkgelegenheid kan in de toekomst niet langer gegarandeerd zijn. We zien nu al dat langdurig werklozen en werklozen tussen 55 en 67 moeilijk aan werk komen. Flexwerk zorgt voor veel stress en uitval omdat niet iedereen die flexibiliteit aankan. Niet uit overtuiging, maar als laatste optie kiezen sommigen een onzeker bestaan als ZZP-er. Stille armoede wordt steeds nijpender ondanks de hoogconjunctuur. Velen kunnen alleen als tweeverdiener samen het hoofd boven water houden, maar na een scheiding loopt het fout.
Productiviteit blijft wel belangrijk voor de economie, maar het wordt steeds minder belangrijk als directe inkomensbron voor de mens. Steeds minder mensen zijn nodig om die ouderwetse productie economie te regelen. Voor productie, verkoop, administratie zijn steeds minder mensen nodig.
Aan de andere kant zien we dat steeds meer mensen bezig zijn met productie die vroeger niet of nauwelijks tot de economie gerekend werd, maar wel als noodzakelijk wordt ervaren voor het voortbestaan van onze beschaving. Zij zijn bezig met: vrijwilligerswerk, opvoeden van kinderen, mantelzorg, kinderopvang, anderen helpen bij ontspanning of reflectie, kunst, traditioneel ambachtelijk werk, verhalen vertellen enz.
De huidige economie werkt eigenlijk alleen goed bij voortdurende groei. Groei kost grondstoffen en is gebaat bij het uitspelen van arme gebieden tegen rijke gebieden. De arme gebieden zorgen voor grondstoffen tegen een habbekrats en goedkope productie. De rijke gebieden vormen de afzetmarkt. Als een arm gebied te rijk is geworden wordt een ander gebied gezocht. Zo ging de kledingindustrie in de loop van vier eeuwen van de rijke lakenstad Leiden naar het armere Brabant, later nog verder naar Twente, daarna naar Noord Afrika, India, om uiteindelijk uit te komen in een van de allerarmste landen van onze tijd, Bangladesh. Op een gegeven moment zijn alle arme landen rijk geworden en gaat het systeem verder in verarmde rijke landen. Dit is niet duurzaam. De aarde en de mensheid raakt er door uitgeput. Om de mensheid te laten voortbestaan moet er een economie komen die niet gericht is op groei, maar op duurzaamheid: bijvoorbeeld de donuteconomiewww.youtube.com/watch?v=XoejXbvjYwc
Is basisinkomen een oplossing?
Eén onderdeel van de economie van de toekomst kan nu al op een betrekkelijk eenvoudige manier worden ingevoerd. Het gaat hierbij om het universele basisinkomen. Universeel omdat iedereen er zonder uitzondering recht op heeft. Het basisinkomen moet voldoende zijn voor een menswaardig bestaan en voor het basisinkomen wordt geen verplichte tegenprestatie gevraagd. Iedereen kan het geld besteden zoals hij of zij wil. En het bedrag dat iedereen ontvangt ligt boven de armoedegrens. Volgens het Sociaal Cultureel Planbureau is dat in Nederland rond 1100 EUR per maand.
https://digitaal.scp.nl/armoedeinkaart2018/waar-ligt-de-armoedegrens/
het bijstandsbedrag voor een alleenstaande inclusief vakantiegeld ligt ongeveer op dat niveau.
Een basisinkomen voor iedereen kost veel geld, Maar het levert ook veel op. Het zorgt voor levensgeluk door het verminderen van stress. En we besparen kosten door het verminderen/verdwijnen van allerlei toeslagen en de administratie daarvan.
Op de website van de Vereniging Basisinkomen (www.basisinkomen.nl ) staan een groot aantal argumenten vóór het invoeren van een basisinkomen.
Iedereen wordt door het basisinkomen erkend als volwaardig burger, zonder voorwaarden vooraf. Dit zal leiden tot meer saamhorigheid in de samenleving. Het is een verklaring van vertrouwen vanuit de gemeenschap naar elke burger. Het zelfrespect bij de gemiddelde burger zal toenemen.
Het kostwinners-principe verdwijnt. Niemand is nog totaal financieel afhankelijk van een partner.
Iedereen zal in staat zijn om te kunnen voorzien in de meest basale kosten van levensonderhoud. Dakloosheid, honger en schulden kunnen worden uitgebannen.
Een basisinkomen is goed voor het gezinsleven. Ouders die dat willen kunnen zich primair richten op de zorg voor hun kinderen. Dit zal de kwaliteit van de opvoeding ten goede komen.
Je hoeft niet om het even welk werk te accepteren. Je kunt vanuit een sterkere positie onderhandelen met degene die je een betaalde baan aanbiedt. Daardoor kun je betere arbeidsomstandigheden eisen. En bijvoorbeeld een hoger salaris. Salarisverhoging (dus meer koopkracht) voor meer mensen is goed.
Wanneer niemand meer verplicht hoeft te werken zullen veel mensen waarschijnlijk minder uren gaan werken, waardoor er meer ruimte beschikbaar komt op de betaalde arbeidsmarkt. De beschikbaarheid van betaalde functies zal dus groeien, in tegenstelling tot de huidige situatie.
Je kunt meer invloed krijgen op het werk zelf, en op het functioneren van je bedrijf. Hierdoor krijg je dus meer greep op je eigen functioneren, en daarmee ook meer maatschappelijke verantwoordelijkheid.
Je kunt makkelijker ontslag nemen.
Een wereldwijd ingevoerd basisinkomen zal een veel evenwichtigere wereldhandel tot gevolg hebben. Dit zal een sterke toename van de welvaart in ontwikkelingslanden tot gevolg hebben. Daardoor zal economische migratie, op zoek naar welvaart in rijkere delen van de wereld, afnemen. Ook zal de noodzaak voor mensen in ontwikkelingslanden om roofbouw te plegen op de natuur sterk afnemen.
De productie van goederen en diensten kan door een verdere mechanisering en automatisering efficiënter en kwantitatief beter worden uitgevoerd.
Vasthouden aan het streven naar volledige werkgelegenheid boven automatisering dwingt veel mensen tot het verrichten van onnodig geestdodend en mensonwaardig werk. Kostbare levenstijd wordt op deze manier zinloos verbruikt en kan tegelijkertijd niet meer zinvol worden aangewend. De menselijke waardigheid wordt op deze manier geminacht.
Veel administratieve rompslomp wordt overbodig. Dit bespaart veel tijd, energie, geld, papier en ergernis. Ambtenaren hoeven niet meer dag in dag uit formulieren te bekijken en duizend-en-één bureaucratische regeltjes proberen te handhaven. Ook zij kunnen na invoering van het basisinkomen hun leven eindelijk naar eigen inzicht invullen met vrijwillig gekozen activiteiten.
Dat zijn nogal wat voordelen. Je hoeft het niet met alles eens te zijn, Het ene is misschien beter onderbouwd, of het telt wat zwaarder dan het andere, maar dan blijft er nog genoeg over.
Worden mensen lui van een basisinkomen?
Over de hele wereld zijn experimenten met verschillende vormen van basisinkomen geweest of nog gaande. In verschillende onderzoeken is aangetoond dat een basisinkomen er niet toe leidt dat mensen minder gaan werken. Mensen werken niet minder uren en ze zoeken niet minder hard naar een baan. Wat dat betreft staat helemaal niets ons in de weg om in Nederland snel te starten met testprojecten om alle twijfel weg te nemen.
Is het betaalbaar?
In Nederland bestaan heel veel regelingen die er op gericht zijn bevolkingsgroepen financieel te helpen. Sommige meer dan terecht, andere onterecht. Denk bij het laatste bijvoorbeeld aan de hypotheekrenteaftrek die vooral rijke huizenbezitters voordelen biedt. De invoering van het basisinkomen kan betekenen dat heel veel uitkeringen, toeslagen, aftrekposten, uitvoeringskosten en beurzen afgeschaft kunnen worden. Dit zorgt voor een grote besparing waarmee het basisinkomen betaald kan worden. Ook degenen die het minder nodig hebben krijgen een basisinkomen. In die zin is het eigenlijk hetzelfde als de AOW. Ook mensen met een hoog pensioen krijgen daar bovenop AOW. Er zijn prima belastingmaatregelen te bedenken die het voordeel verminderen voor rijkere mensen. Een basisinkomen is niet een nieuw bedrag dat ineens opgehoest moet worden bovenop de begroting. Het is eerder een herverdeling van geld. Maar wel een herverdeling met een nivellerende werking. De verschillen tussen arm en rijk worden minder groot. En dat is momenteel meer dan noodzakelijk.
De vereniging voor basisinkomen heeft een rekentool gemaakt waarmee uitgerekend kan worden hoe een universeel basisinkomen gefinancierd kan worden uitgaande van verschillende variabelen.
www.basisinkomen.nl/bereken-zelf-basisinkomen/
Een basisinkomen van 1100 EUR per maand voor elke Nederlander is financieel haalbaar.
Ik stel voor dat GroenLinks, te beginnen met GroenLinks Weesp, zich hard gaat maken voor experimenten met het basisinkomen, te beginnen bij mensen met een uitkering.
Hans Quatfass
.png)
