Ruim 80 procent van de jonge vrouwen (18-34 jaar) heeft wel eens te maken gehad met straatintimidatie. Landelijk heeft de helft van de Nederlandse vrouwen wel eens te maken gehad met grensoverschrijdend gedrag (onder mannen is dat 19%). 45% van de Nederlandse vrouwen maakt in haar leven seksueel of fysiek geweld mee. 1 op de 10 vrouwen wordt in haar leven verkracht. In 94% van de gevallen van seksueel geweld is de dader een man.
Ik kan helaas niet zeggen dat ik geschrokken ben van deze cijfers. Daarvoor woon ik zelf al te lang in deze stad, en ken ik te veel vrouwen die dergelijke ervaringen hebben gehad. Ik ben de tel kwijt geraakt hoe vaak ik niet in het uitgaansleven ongewenste mannenhanden van mijn billen of borsten weg heb moeten slaan. Of wat te denken van het lesbische stel dat deze zomer seksuele verwensingen naar hun hoofd kreeg en vervolgens in elkaar geslagen werd. Het zijn helaas geen incidenten. Verdrietig en boos zelfs maken ze me wel. Iedereen hoort zich vrij en beschermd te kunnen bewegen, in welke stad of dorp dan ook. Dat is voor zeker de helft van de bevolking helaas nog altijd niet vanzelfsprekend.
Bedreigingen, uitbuiting en chantage pikken we niet. Niet op straat, niet in je eigen buurt, niet tijdens het uitgaan en niet online. Met die tekst lanceerde burgemeester Halsema in februari een breed programma om seksuele intimidatie en seksueel geweld in Amsterdam tegen te gaan, met de hashtag Jij staat #nietalleen.
Ik spreek regelmatig met middelbare scholieren, onder meer over gendergelijkheid. Wat me daarbij steeds weer opvalt is hoe gewend tienermeiden al zijn aan het feit dat ze een potentiële seksuele prooi zijn. In gesprek met een klas uit 5VWO vertelden meiden me de strategieën ze hebben ontwikkeld om mannen af te weren. ‘s Avonds altijd in groepjes over straat gaan bijvoorbeeld. In een ander gesprek opperde een meisje over er niet om de vijftig meter een meldpaal kon komen, zoals de wegenwacht palen op de snelwegen. De vraag of het wel normaal zou moeten zijn dat oudere mannen je naroepen op straat of betasten in een club werd niet meer gesteld. Alsof seksueel wangedrag voor vrouwen nu eenmaal bij het leven hoort.
Als vrouwen amper nog ter discussie stellen of seksueel grensoverschrijdend gedrag normaal is, waarom zouden mannen het dan nog doen?
Het zou niet normaal mogen zijn dat vrouwen het normaal vinden dat ze ‘s avonds altijd met een sleutelbos in hun hand over straat gaan, zei de burgemeester in een interview bij de lancering van haar maatregelen. De mannelijke interviewer bleef doorvragen naar de precieze aard en omvang het probleem. Alsof het probleem eerst in harde cijfers groot genoeg moest zijn om groots aangepakt te worden. Maar de gemeente Amsterdam kiest nu nadrukkelijk voor een aanpak waarin de slachtoffers centraal staan. Hopelijk volgen daarin meer gemeentes in heel Nederland. Voor meisjes en jonge vrouwen die behoefte hebben aan steun staat een ‘vriendin’ klaar, een Amsterdamse vrouw die een steun kan zijn. Er komt nader onderzoek om de problemen meer zichtbaar te maken. Meisjes en jonge vrouwen staan centraal bij de aanpak van online seksueel geweld, met name sextortion, het fenomeen waarbij vrouwen gechanteerd worden met in goed vertrouwen gedeelde seksuele foto’s of video’s.
De gemeente zegt hiermee ook tegen de slachtoffers: we geloven jullie.
We zien jullie.
We steunen jullie.
Dat signaal alleen al is zó belangrijk.
De interviewer vroeg zich ook af of het een Amsterdams probleem is. Nee, zeiden de vrouwelijke tafelgasten. Vanuit hun eigen ervaring wisten ze dat het overal voorkomt; grote en kleine steden, in grote en kleine dorpen, overal waar een dichte voordeur is, een stille straat of een drukke club. Ik schrik van het achteloze gemak haast waarmee jonge, kwetsbare meiden in een web van seksuele uitbuiting en geweld verstrikt raken. Hoe het versturen van een seksueel getinte foto het startschot kan zijn voor afpersing, gedwongen prostitutie en seksslavernij kan worden. Ik schrik ervan hoe slecht het lukt ze daar weer uit te helpen. Ook zij, juist zij verdienen alle zorg en bescherming die we kunnen bieden. Het is daarom een goed begin dat de gemeente Amsterdam nu komt met een speciale, persoonlijke aanpak voor meisjes en jonge vrouwen die het slachtoffer zijn van complexe problemen, zoals seksuele uitbuiting, psychiatrische problemen, schulden en huiselijk geweld. Maar bij zorg achteraf zou het eigenlijk niet mogen blijven. Hoe gaan we ervoor zorgen dat jonge vrouwen überhaupt niet in deze problematiek terecht komen?
Bij een aanpak tegen online seksueel geweld kan het onderwijs een belangrijke rol spelen. Denk bijvoorbeeld aan het signaleren en bespreekbaar maken. Ook moeten jongeren vooral zelf worden betrokken bij het onderzoek naar hun online leefwereld en sextortion. Bijna 5% van de meisjes in de vierde klas van de middelbare school (15-16 jaar) geeft aan dat zij wel eens gedwongen is tot een seksuele handeling (bij jongens 1%). Van de meisjes uit de tweede klas (13-14 jaar) geeft 3% dat aan (bij jongens 1%) .
Ik hoor vaak dat vrouwen bang zijn dat de politie hen niet zal geloven of dat er met aangifte niets gebeurt. Slechte ervaringen met de politie op dit vlak verspreiden zich gemakkelijk en hebben daardoor een langdurig negatief effect op de aangiftebereidheid.
Een idee is om binnen de politie een netwerk op te richten met speciale kennis van en aandacht voor vrouwen die te maken hebben met seksuele intimidatie of geweld. Een speciale groep binnen de politie, met een telefoonnummer, waarbij slachtoffers zich vertrouwd voelen en geloofd weten. En dat is hard nodig, want na het meemaken van seksueel geweld ondervindt 40% van de vrouwen psychische klachten als gevolg hiervan en 28% ondervindt seksuele problemen. 45% van de vrouwen die slachtoffer zijn van verkrachting ontwikkelt PTSS.
Helpen we met al deze maatregelen seksuele intimidatie en geweld de wereld uit? Zorgen we er zo voor dat geen enkele vrouw meer bang hoeft te zijn alleen de straat op te gaan, bang hoeft te zijn een man af te wijzen, bang hoeft te zijn een prooi te worden? Nee, natuurlijk niet. Daarvoor is een lange weg te gaan. Een eerste stap is dat meisjes en jonge vrouwen de straat weer kunnen claimen. En dat mannen en jongens zich uitspreken: ja, wij gunnen jou die ruimte. Zonder roepen, zonder kijken, zonder aanraken. Zondag is het internationale vrouwendag. De Women’s March op die dag is een uitgelezen moment om te laten zien dat de straat van ons allemaal is. Lopen jullie mee?
