Poliflw

GroenLinks pleit voor echte inspraak Hoe regel je als gemeente de inspraak van je inwoners? Mogen de burgers in principe over elk onderwerp meepraten of mag de gemeente per kwestie telkens zelf bepalen of ze daarover inspraak willen geven? Dat laatste geeft de burgers eigenlijk geen enkel recht op inspraak, maar toch heeft onze gemeenteraad nu in meerderheid zo beslist. Ons pleidooi om onze burgers – u dus – in principe over elke belangrijke kwestie inspraak te geven waar dat wettelijk is toegestaan, kreeg helaas geen gehoor. Bij de raadsvergadering van 28 januari werd de nieuwe inspraakverordening besproken, een belangrijk onderwerp want recht op inspraak is het hart van de democratie. De burger moet over zaken die hem raken altijd zijn stem kunnen laten horen. En die stem moet serieus genomen worden. In de nu vastgestelde verordening is bepaald: “Elk bestuursorgaan (burgemeester, college, of gemeenteraad - NvS) besluit ten aanzien van zijn eigen bevoegdheden of inspraak wordt verleend bij de voorbereiding van gemeentelijk beleid”. Dat betekent dus dat raad, college of burgemeester telkens per onderwerp zelf mogen uitmaken of de burgers inspraak krijgen. Oftewel: “Niks geen inspraak, behalve als wij het willen of als het moet van de wet”. Veel gemeenten in het land, Amsterdam bijvoorbeeld, hebben een heel andere regeling getroffen, namelijk dat op alles mag worden ingesproken, tenzij er zwaarwegende redenen zijn om dat niet toe te laten, bijvoorbeeld bij beslissingen buiten de bevoegdheid van de gemeente, of als de wet geen inspraak toestaat. VVD-wethouder Runderkamp voerde aan dat de inspraakverordening niet bedoeld is voor zaken die vallen onder “interactieve besluitvorming”, zoals het spreekrecht bij raadsvergaderingen, bezwaren kenbaar maken via brieven of deelname aan informatiebijeenkomsten. Maar het probleem is dat zulk soort “inspraak” erg vrijblijvend is en in de praktijk eerder gebruikt wordt als uitlaatklep dan als echte inspraak. Kijk naar de situatie rond het Europaplein. GroenLinks wil echte inspraak, vastgelegd in een verordening. Daarom dienden we een amendement in om de verordening ‘om te keren’ naar het principe “Altijd inspraak, tenzij … ”. Maar ons amendement werd verworpen. Alfred de Jong van het CDA en Loek Kras van Lijst Kras vonden dat inspraak maar lastig was en de besluitvorming onnodig kon ophouden. Ja, daar gaat het nou om! Wil je burgers mee laten tellen of niet? Vóór de verkiezingen stelden alle partijen de burger centraal. Maar de coalitie wil niet de consequenties onder ogen zien. Als je echt geïnteresseerd bent in wat de burger er van vindt moet je dat ook vastleggen in een regeling, vindt GroenLinks. Dit college heeft aan het begin van zijn zittingsperiode een slecht signaal afgegeven naar de burgers. Nico van Straalen

Commentaar GroenLinks op coalitieakkoord GroenLinks heeft het vorige week gepubliceerde coalitieakkoord van Lijst Kras, Zeevangs Belang, CDA en VVD nauwkeurig gelezen en geeft hieronder haar reacties. Onze algemene conclusie is positief kritisch: er zijn wel eens wel slechtere coalitieakkoorden gesloten. Maar toch: wat het meest opvalt is dat men niet onderkent dat plannen moeten worden ingebed in een visie. De coalitie wil dingen wel, of niet. Men ziet de oplossing al voor zich zonder dat het probleem in kaart is gebracht: geen betaald parkeren, geen windmolens, geen AZC, geen kerncentrale in het Kleiperk, wel plan Kras Europaplein, wel cameratoezicht en wel inzet drugshonden. Onze vraag aan de coalitie is: zeg nu eens in een paar zinnen waar jullie voor staan. Wat is jullie visie op de toekomst van deze gemeente, wat is jullie mission statement? Er staan allerlei “schone beloften” in het coalitieakkoord. Wij dagen de coalitie uit om die beloften zo snel mogelijk concreet te maken. We hebben daarvoor een aantal suggesties en ideeën die we hieronder meegeven. Dienstverlening De ambitie om de dienstverlening te verbeteren vanuit het perspectief van de bewoner is veelbelovend, alleen is het zaak die ambitie zo veel en zo snel mogelijk te verzilveren. Er moeten duidelijke termijnen komen, geen beperking op inspraak zoals nu voorgesteld. Ook een track & trace systeem waarbij iedere burger zijn brieven of aanvragen kan volgen van achter zijn eigen computer hoort hierbij. Belangengroepen en doelgroepen moet niet alleen actief betrokken worden op het moment dat de plannen worden uitgewerkt. Ze moeten betrokken worden bij alle facetten van een plan, inclusief goedkeuring voordat een plan gepresenteerd wordt aan de raad. De raad bestuurt op hoofdlijnen, maar onze inwoners worden juist met de details geconfronteerd en ondervinden van deze details de meeste overlast. De burgers zijn er niet voor de gemeente, de gemeente is er voor de burgers. De kommen van de Zeevang moeten niet aangeduid worden als “buitengebied”, een denigrerende benaming. Communicatie, openheid en participatie Werken langs de participatieladder is een goed voornemen; we zullen zien wat er van komt. De raadsvergaderingen zullen ook via de televisie uitgezonden worden. We hopen dat het nu snel gaat gebeuren. Maar hiermee is de kloof tussen burgers en gemeente is daarmee nog niet opgelost. Veel mensen begrijpen niet waar het over gaat als de raadspleinen en commissievergaderingen niet te volgen zijn. Waarom niet de burgers stimuleren in de kernen om wijk- en buurtgroepen te vormen. Alleen de behoefte afwachten is wel erg passief. Regionale samenwerking Als we dit echt willen moeten we ook echt willen samenwerken, dat wil zeggen geen op de eigen gemeente gerichte acties ondernemen als daar steekhoudende regionale bezwaren tegen zijn (bijvoorbeeld uitbreiding industrieterrein Oosthuizerweg Edam) Openbare orde en veiligheid Hier ontbreekt de sociale dimensie. De baldadigheid rond de Piramideschool is niet alleen een probleem van openbare orde, het is ook een issue van sociale cohesie, dat niet opgelost wordt met camera’s en honden. Eerst moet de problematiek in kaart gebracht worden voordat “oplossingen” uitgevoerd worden. Ambtelijke huisvesting Dit college neemt de erfenis met zich mee van de catastrofale beslissing van het vorige college (verkoop HHNK-complex). Er is nog totaal geen uitzicht op een oplossing. De zaak wordt alleen maar erger. Grondzaken De gemeente kiest voor een rol als regisseur en niet als projectontwikkelaar. Dit is een opmerkelijke breuk met het verleden. Gaat het ook gelden voor de laatste fase van de Broeckgouw? Als projectontwikkelaars het voor het zeggen hebben gaat dat ten koste van de gemeentelijke keuzes binnen de ruimtelijke ordening en het gaat geld kosten aan claims als die projectontwikkelaars hun zin niet krijgen. Lange Weeren Dit onderdeel munt uit in vaagheid en gebrek aan realiteitszin. Enerzijds wordt gewezen op een afweging van nut en noodzaak, en verder onderzoek naar de woningbehoefte, anderzijds wordt het voornemen uitgesproken om sowieso te gaan bouwen na afronding van het Broeckgouw-project. Er ligt toch een rapport van Companen waaruit we kunnen concluderen dat bouwen in de Lange Weeren niet nodig is om de eigen bevolking te huisvesten? Als de gemeente wil inzetten op een deel sociale woningbouw in de Lange Weeren is meer nodig dan een regierol. GroenLinks pleit voor een integrale visie op de woningbehoefte in de gemeente als geheel. Deregulering van bestemmingsplannen GroenLinks is tegenstander van deregulering van bestemmingsplannen als dat betekent dat het college verklaringen van geen bezwaar kan afgeven voor projecten van behoorlijke omvang, en daar achteraf de raad over informeert. Evenwichtige woningvoorraad GroenLinks steunt het plan om een nieuwe impuls te geven aan het Korsnäss-terrein. We volgen dit kritisch. Het heeft te lang geduurd; het kan geen uitstel meer dulden. GroenLinks steunt ook het streven naar een evenwichtige woningvoorraad, waarbij gekeken moet worden naar ruimtelijke menging van verschillende woningtypes zodat geen wijken ontstaan die volledig gedomineerd worden door senioren of door jonge gezinnen. Uitgangspunt moet zijn bestemmen voor alle bevolkingsgroepen zoals jong, oud, alleenstaand, huur, koop. We willen levendige wijken, ook in de nieuwbouwlocaties Tase, Korsnäss en Maria Goretti. Vluchtelingen Deze paragraaf ademt non-ambitie. Men maakt al keuzes zonder dat sprake is van een visie. Alleen roepen “geen AZC” is geen beleid. Het is te gemakkelijk om te zeggen: “Er zijn geen mogelijkheden in de gemeente”. Die zijn er namelijk wel. Zeg dan dat je het niet wilt. Het college zou duidelijk moeten maken hoe ze de taakstelling voor wat betreft het huisvesten van statushouders gaat waarmaken en welke extra inspanning ze kan leveren voor kleinschalige opvang voor vluchtelingen op middellange termijn. Historische scheepswerf GroenLinks steunt de inzet van mensen met afstand tot de arbeidsmarkt bij een historische scheepswerf ter hoogte van het Slobbeland en de organisatie van een pendeldienst over het water van en naar de haven van Volendam. Maar dit plan loopt al 10 jaar. Gaat het nu gebeuren? De sociale firma die rond dit initiatief ontwikkeld kan worden zou ook een horeca-locatie op een prominente plek in het toeristisch centrum van Volendam kunnen gaan exploiteren. Het is van belang dat lokale ondernemers die hier brood in zien bij deze initiatieven betrokken worden. Onderwijshuisvesting De gemeente moet de zeggenschap over nieuwbouw van scholen niet uit handen geven. Waarom wordt SPOOR/OPSO niet genoemd bij als onderwijsorganisaties? De coalitie wijst op opleidingen voor nieuwe beroepen. Maar onderwijs kan onmogelijk iets zijn voor nieuwe beroepen. Die ken je namelijk niet want ze bestaan nog niet. Onderwijs dient om een algemene basis te leggen van waaruit jongeren zichzelf verder kunnen ontwikkelen op de arbeidsmarkt van de toekomst. Bibliotheken Het hogere aantal inwoners in de fusiegemeente heeft gevolgen voor de begroting van Bibliotheek Waterland. De gemeente moet garanderen dat de fusie niet ten koste gaat van het voorzieningenniveau. Bedrijfsverplaatsingen Verplaatsing van bedrijven naar het uitgebreide industrieterrein Oosthuizerweg is slechts voor enkele (kleinere) bedrijven een oplossing. GroenLinks verwacht een actief beleid om overlast-veroorzakende industrie achter in de gemeente en industrie die veel zwaar verkeer aantrekt uit te plaatsen naar het industrieterrein Baanstede-Noord. Dijkversterking De coalitie houdt de optie open om bij dijkversterking ter hoogte van het Noordeinde een “weg onderlangs” als meekoppeloptie aan te leggen. Dat de kosten hiervoor helemaal niet bij de burger terecht zullen komen is niet reëel. Feitelijk stevent de coalitie af op een afrit van het Noordeinde naar parkeerterrein Spaander. Deze aantasting van het monumentale karakter van de dijk is zeer te betreuren. Wat GroenLinks betreft zou de gemeente kritisch moeten volgen wat het HHNK zegt en doet. Brede oeverdijken met lange strekdammen zoals men wil vanaf Kras in Volendam tot en met Schardam verhouden zich niet met het weidse en karakteristieke aanzicht van de huidige dijk. Verkeer en vervoer De huidige voorrangsregeling voor fietsers op rotondes is in strijd met de afspraken in “Duurzaam veilig”. Door de telkens wisselde regeling wordt juist onveiligheid gecreëerd. In “Duurzaam veilig” is afgesproken dat binnen de bebouwde kom de fietsers met de rotonde mee voorrang hebben. Ook de provincie overtreedt trouwens deze regel. Bij de vernieuwing van de brug in de N502 in Oosthuizen wordt het fietspad op de rotonde uit de voorrang gehaald, terwijl die binnen de bebouwde kom ligt. Ambtenaren zijn wat dit betreft hardleers en duidelijk geen fietsers. Het is jammer dat de optie om met betaald parkeren de centra van Volendam en Edam te ontlasten op voorhand zo resoluut wordt afgewezen. Dit vermindert de flexibiliteit om te komen tot een integrale parkeervisie. GroenLinks waardeert de inzet van de coalitie om de directe buslijnen naar Amsterdam CS zoveel mogelijk in stand te houden (in plaats van overstappen op de Noord-Zuidlijn). Verkeersontsluitingen Participatie van omwonenden bij de verdere besluitvorming rond de derde ontsluitingsweg tussen de kommen Edam en Volendam wordt toegejuicht. GroenLinks vraagt daarbij aandacht voor behoud van het natuurpark en de te verwachten toename van verkeersdrukte op de Zuidpolderlaan. GroenLinks steunt de gedachte dat in Oosthuizen de vernieuwde Seevancksweg voorlopig voldoende is als ontsluiting voor Waterrijk. Waterrijk zal nooit op de A7 ontsloten kunnen worden. Het Rijk wenst geen extra op- en afritten aan de A7. Een ontsluiting via De Beemster is geen ontsluiting; daar hebben alle wegen een maximumsnelheid van 60 km/u en zijn ze voorzien van drempels. Milieu en duurzaamheid Uit deze paragraaf spreekt absoluut geen ambitie. Investeren in duurzaamheid met aandacht voor een “realistische terugverdientijd” is te mager. GroenLinks zal het college uitdagen om de inzet sterk te verhogen. Onze gemeente energieneutraal in 2022! Het op voorhand afwijzen van windmolens is onverstandig. Er zijn ook windmolens op de nok van een dak die nauwelijks opvallen. Europaplein Draagvlak bij omwonenden en betrokkenen voor de verdere ontwikkeling van het plein is van doorslaggevend belang. GroenLinks zal de plannen kritisch bekijken en beoordelen op autoluwheid, parkeermogelijkheid voor fietsers, veiligheid voor voetgangers en aantrekkelijkheid als recreatief centrum. Natuurbeheer Deze paragraaf is nietszeggend en weinig ambitieus. GroenLinks wil het overleg tussen Staatsbosbeheer, de provincie, de gemeente en de pachters van het agrarisch gebied dat valt onder Natura 2000 intensiveren om zo gezamenlijk tot oplossingen te komen waarbij behoud van de weidevogelstand op een ecologisch èn agrarisch verantwoord niveau gegarandeerd is. Het coalitieakkoord bevat geen doelstellingen voor het schoon en groen houden van de openbare ruimte in de bebouwde omgeving, een gemiste kans. Nico van Straalen Fractie en bestuur GroenLinks, 17 januari 2016

Vijf mooie onderwerpen voor een duurzame coalitie De onderhandelaars van Lijst Kras, Zeevangs Belang, VVD en CDA zijn stilletjes een coalitieakkoord aan het smeden. Voorlopig staat GroenLinks aan de zijlijn. Maar wij willen wel graag zoveel mogelijk punten van ons programma gerealiseerd zien. Daarom hebben we de volgende vijf punten doorgegeven aan de onderhandelaars voor opname in het coalitieakkoord: 1. Duurzaamheid Plan maken om te kijken hoe we Edam-Volendam energie-neutraal kunnen maken; inventarisatie van de mogelijkheden, doelstelling voor 2022 formuleren, stappenplan maken, en implementatie van de eerste stappen (zie de presentatie van Nico van Straalen voor de begrotingsraad van 12 november). 2. Natuur Expliciet beleid formuleren voor natuurbescherming binnen het grondgebied van de nieuwe gemeente. Relatie met natuurbeheer door andere overheden; kijken waar we natuurdoelstellingen kunnen combineren met recreatie, misschien zelfs ecotoerisme; ook meer aandacht voor natuur in de bebouwde omgeving; duidelijk bomenbeleid; natuurparken, groenstroken en onderhoud van gemeentelijke groen; extra inspanning t.a.v. opruimen zwerfvuil. 3. Sociaal domein Beleid ten aanzien van flexibele aansluiting tussen rijksbijdragen en gemeentelijke uitgaven; afspreken van een marge of buffer, waardoor het mogelijk wordt om indien nodig (tijdelijk) meer (of minder) geld aan zorg te besteden dan de rijksbijdrage. Dit kan de vorm krijgen van een zorgfonds, misschien ook anders. Verder een sociaal werkgelegenheidsproject, wat we genoemd hebben “sociale firma”, op een aansprekende plaats in de gemeente, in samenwerking met Odeon en lokale ondernemers. We moeten ook ten aanzien van Baanstede een duidelijk beleid hebben dat behoud van de mensen met grote afstand tot de arbeidsmarkt garandeert. 4. Communicatie met de burger Pro-actieve informatievoorziening naar burgers over belangrijke beleidswijzigingen of voorgenomen nieuw beleid. De gemeenteraad schept de kaders en vervolgens gaat een groep belanghebbenden, vertegenwoordigers en ervaringsdeskundigen onder deskundige leiding en met assistentie van ambtenaren aan de slag op basis van "joint fact finding" (alle inzichten en kennis direct delen met alle leden van de groep). Verder kan de communicatie tussen gemeente en burgers sterk verbeterd worden door simpelweg te allen tijde mails en brieven tijdig en inhoudelijk correct te beantwoorden. De ervaring wijst uit dat burgers vaak geen antwoord krijgen op hun brieven, klachten of meldingen of pas na lange tijd. Het vertrouwen en de geloofwaardigheid van de gemeente en de gemeentepolitiek kan enorm opbeuren als hier iets aan gedaan wordt. 5. Kommenbeleid Een duidelijk beleid gericht op versterking en handhaving van de sociale structuur in de (kleinere) kommen van de gemeente. Stimulering van initiatieven van onderaf. Subsidie van voorzieningen gericht op behoud sociaal netwerk. Verder hebben we natuurlijk een uitgesproken mening (die Lijst Kras c.s. welbekend is) over de weg onderlangs het Noordeinde en de woningbouw in de Lange Weeren. We hopen van ganser harte dat straks in het coalitieakkoord te lezen staat dat deze twee omstreden ingrepen niet gaan gebeuren. Nico van Straalen, fractievoorzitter

Timeline Photos

Open brief aan Loek Kras van campagneleider John Kluessien Geachte heer Kras, Beste Loek, Ik zal je maar tutoyeren, we zijn denk ik even oud en ik krijg nog puut van je of omgekeerd. GroenLinks heeft deze verkiezingen met een mooi resultaat afgesloten. We zijn - als enige partij - gegroeid, namelijk van twee naar drie zetels. In Edam zijn we wederom de grootste partij. En nu willen we deelnemen aan de coalitie. Het wordt tijd. Jouw partij is voor de tweede keer als grootste partij uit de bus gekomen. Je mag weer proberen om een coalitie te vormen. Bij de vorige verkiezingen vonden wij dat het voor de hand lag om een team te vormen met de drie partijen die gewonnen hadden: Kras, CDA en GroenLinks. Je hebt toen niet gekozen voor GroenLinks maar voor VD80, die juist twee zetels had verloren. Dat heb je geweten. Nadat je coalitiegenoten VD80 en CDA twee jaar lang aan de poten van je stoel hebben zitten zagen zijn jullie met knallende ruzie uiteen gegaan. Het plan van jouw partij voor het Europaplein werd op de valreep om zeep geholpen. Dat succes werd je niet gegund. Met zulke vrienden heb je geen vijanden meer nodig. Het wordt tijd dat GroenLinks mee gaat doen aan het college. We hebben goeie plannen, goeie wethouderskandidaten en goeie zin. Welbeschouwd zijn er best een aantal punten waarop we weinig van mening verschillen. Ik noem er een paar. De zorg is een heel belangrijk onderwerp geworden want de gemeente heeft het takenpakket overgenomen van het Rijk. Binnen deze portefeuille is de werkvoorziening voor mensen met een arbeidsbeperking actueel, want de Baanstede die een groot deel van deze groep aan werk helpt wordt met opheffing bedreigd. Evenals Lijst Kras vinden wij dat we er alles aan moeten doen om te zorgen dat deze mensen met zinvol werk hun kost kunnen verdienen. Hierover verschillen wij niet van mening. Een concreet actiepunt van GroenLinks is dat wij een sociale firma (denk aan een broodjeszaak en atelier in de toeristensector) willen die binnen afzienbare tijd op eigen benen kan staan. Het begrip rentmeesterschap is voor ons een belangrijk uitgangspunt. Zorgvuldig omgaan met je leefomgeving en het beter achterlaten dan je het hebt aangetroffen. Concreet betekent dit bijvoorbeeld dat je zeer kritisch kijkt naar de plannen voor dijkverzwaring en zeker niet instemt met een weg van drie miljoen euro voor bussen op een tweede dijk naast het Noordeinde. Hierover verschillen wij niet van mening. Beide partijen willen een levendig centrum van Volendam Oude Kom, dat ook aantrekkelijk is voor jonge gezinnen. Voor projecten als het Europaplein en de Maria Goretti willen we geen megalomane bouwplannen. We kiezen voor kleinschaligheid, we willen voorzieningen als kinderopvang en een basisschool willen behouden, verder een gezellig Europaplein, een autoluw verkeersveilig centrum en stimulering van het langzame verkeer. Hierover verschillen wij nauwelijks van mening. Voor wat betreft het bouwen in Lange Weeren zijn we beiden kritisch. Is het wel nodig, vraag jij je af. De eigen bevolking groeit nauwelijks meer en bestaande bouwplannen zijn voldoende om in de woonbehoefte te voorzien, zo wijzen onderzoeken uit. Wij willen de Lange Weeren groen houden. Hierover verschillen we weinig van mening. Voor wat betreft duurzaamheid heeft GroenLinks een ambitieus plan om in 2022 een energieneutrale gemeente te zijn. Dat willen zeggen dat we onze eigen energie opwekken. Wij zijn er van overtuigd dat we in onze gemeente de kennis en de kunde hebben om een dergelijk project van de grond te tillen. We hoorden bij de eerste presentatie van dit plan door fractievoorzitter Nico van Straalen in de raadsvergadering van 12 november positieve reacties vanuit jouw fractie. Zouden we hierover van mening kunnen verschillen? De kiezer heeft bij deze verkiezingen in meerderheid gekozen voor de plaatselijke partijen: Lijst Kras, Zeevangs Belang en VD80. GroenLinks is van oudsher een partij die met haar visie de hele gemeente beschouwt. Wij zien voor onszelf ook de rol van samenbindende landelijke partij in een coalitie waaraan zeer waarschijnlijk Lijst Kras en Zeevangs Belang deelnemen. In alle kommen van onze nieuwe fusiegemeente moeten de inwoners zich vertegenwoordigd voelen. Alleen kijken naar het aantal zetels in een coalitie is niet genoeg: ook de verdeling over de kommen is belangrijk, evenals de betrouwbaarheid en de kwaliteit van de wethouders. Denk erover na Loek, ga niet overhaast te werk, want je zit er voor zes jaar aan vast. Vriendelijke groeten van John Kluessien (campagneleider) namens GroenLinks

GroenLinks bood zich aan maar Lijst Kras neemt CDA aan boord.

Lijst Kras, Zeevangs Belang, CDA en VVD verkennen verdere samenwerking

De eerste inventariserende ronde is inmiddels afgerond. Maandag 30 november hebben Lijst Kras, Zeevangs Belang, CDA en VVD er samen voor gekozen om een verdere samenwerking te gaan verkennen in de …

Rijkenberg heeft de raad beloofd met een breed gedragen plan voor de inrichting van het Europaplein te komen, heeft dat kennelijk klaarliggen, maar bespreking wordt nu gedwarsboomd door VD80 en het CDA, zeer ongewenst. De raad heeft recht op de inhoud van het plan.

Crisis in college Edam-Volendam

Het is crisis in het college van Edam-Volendam. Volgens wethouder Wim Rijkenberg (Lijst Kras) is er een vertrouwensbreuk ontstaan met de overige coalitiepartijen CDA en Volendam 80.

Breng niet alles terug tot een rekensom (Jesse Klaver) “Er is iets verschrikkelijk mis met de manier waarop we vandaag de dag leven. Dertig jaar lang hebben we een deugd gemaakt van het nastreven van materieel eigenbelang. We vragen ons bij een nieuwe wet niet meer af: is het eerlijk, is het goed, brengt het een betere samenleving dichterbij? We kijken alleen nog maar naar wat dingen kosten, niet naar wat ze waard zijn.” Prachtige woorden, maar niet mijn woorden. Tony Judt schreef ze. In zijn boek Ill fares the land (Het land is moe). Ik las het in de zomer van 2010. Ik was net Kamerlid geworden en vast van plan niet alleen beleidsstukken te lezen, hoeveel pagina’s papier het kabinet me ook toe zou sturen. Het boek maakte indruk. Het opende hokjes in mijn gedachten. Net als andere denkers dat eerder hadden gedaan. “We moeten weer leren de juiste vragen te stellen.” Dat schreef Judt ook. En precies dat stelde ik mijzelf tot opdracht. Ik wil het in debatten niet alleen hebben over de maatregelen op de agenda, maar ook over de visie die eraan ten grondslag ligt. Leren de juiste vragen te stellen. Maar dat kost tijd. Tijd om te denken, te lezen, te praten over waar je voor staat, waar je voor gaat en waar je naartoe wil. Die tijd heb ik genomen, met het schrijven van een boek. Dat zorgde ervoor dat ik werd gedwongen los te komen van de actualiteit en te onderzoeken wat mijn diepste drijfveren waren. Het resulteerde uiteindelijk in de strijd tegen wat ik het economisme ben gaan noemen. Onder het economisme versta ik, in de meest beknopte samenvatting: het idee dat alle politieke en maatschappelijke problemen terug te brengen zijn tot een rekensom. Dat het financiële argument altijd doorslaggevend is. Mijn stelling van vandaag is dat het economisme politiek tot eenheidsworst maakt. Het verengt ons denken, weerhoudt ons van een ideologisch debat en het maakt van politiek een soort boekhouden voor gevorderden. De enige vragen die nog worden gesteld zijn: wat betekent een nieuwe wet voor onze economische groei, voor onze staatsschuld en concurrentiepositie? Dat zijn niet de juiste vragen. En dat is de reden dat vrijwel alle partijen het economisme als referentiekader hebben overgenomen. Dat zelfs de partijen op links zijn gaan geloven in wat ik de mythes van het economisme noem. Mythe 1: De onzichtbare hand zorgt voor een optimaal resultaat Laten we beginnen met de mythe van de onzichtbare hand; de mythe dat het najagen van persoonlijke hebzucht leidt tot collectieve voorspoed. Collectief proef je de noodzaak om klimaatverandering tegen te gaan, maar individueel laten we ons leiden door andere overwegingen. Je kunt voor twee tientjes naar Rome vliegen of voor 200 euro gaan met de trein. Dan begrijp ik dat de keuze snel gemaakt is. Soms wordt wel geprobeerd om aan de negatieve externe effecten een prijs te hangen: Vervuiling van het drinkwater? Wat kost het om dit schoon te maken? CO2-uitstoot? Wat is de prijs om deze te beperken? Extra geluidshinder? Wat kost isolatie van woningen? Het zijn niet de juiste vragen. Wat we ons zouden moeten afvragen is: hoe voorkomen we de vervuiling van het drinkwater, hoe voorkomen we CO2-uitstoot, hoe voorkomen we geluidshinder? Vervuilen en meer grondstoffen gebruiken dan nodig is, is niet juist, ook niet tegen de juiste prijs. Daarom hebben we ook een ideologisch debat nodig. Geen rekensom die dat kan vervangen. Mythe 2: Als de economie groeit, gaat iedereen erop vooruit Jarenlang werd ons verteld dat als de economie groeit, iedereen erop vooruitgaat. Trickle-down economics, noemde president Reagan dat. Maar de verschillen tussen rijk en arm nemen toe. Het is een mythe dat economische groei automatisch ten goede komt aan iedereen. Kort geleden stond er een Franse econoom op die na jaren van dataonderzoek het bewijs leverde voor wat velen al voelden: hij doorprikte de mythe dat we voor de aanpak van armoede en ongelijkheid gewoon de koek wat groter moeten maken, een ook door linkse partijen gevierd standpunt. Piketty maakte razendsnel furore en niet alleen bij linkse politici zoals ik. Zelfs Christine Lagarde, directeur van het IMF, gelooft niet meer dat het rijzende tij alle boten optilt. Het tilt alleen de grote jachten op, zo corrigeerde ze president Kennedy. Actief overheidsbeleid is nodig om te zorgen voor een eerlijke verdeling van welvaart. Mythe 3: Marktwerking leidt tot kostenbeheersing Al sinds de jaren 80 vertellen economisten ons dat gebrek aan concurrentie de overheid traag, bureaucratisch, inefficiënt en dus onnodig duur maakt, terwijl de ‘tucht van de markt’ bedrijven zou dwingen tot efficiënt werken. Deze mythe werd in de jaren tachtig en negentig dominant en leidde tot een grote privatiseringsgolf. Kostenbeheersing? Dacht het niet. Kijk naar de vastgoedwaanzin van het ROC in Leiden, het debacle rond de Fyra en de penny wish, pound foolish-beslissingen in de zorg. Opnieuw werden de juiste vragen niet gesteld. Wat gebeurt er als de burger verandert in een consument? Tot welke cultuurverandering binnen een organisatie leidt de entree op de markt? Wat betekent het voor de salarissen van de bestuurders? Voor de arbeidsvoorwaarden van werknemers? En: geven we met privatisering niet een belangrijk middel weg om te sturen op de lange termijn? Mythe 4: Een stevig sociaal vangnet maakt mensen lui In de plannen van het kabinet voor een belastingherziening gaat iedereen erop vooruit. Iedereen, behalve de mensen die het minst te besteden hebben. De mensen met een uitkering, die rond moeten komen van een bijstandsinkomen. Dat is niet omdat het de VVD en de PvdA niet gelukt is om de knoppen van het stelsel zo af te stellen dat iedereen profiteert. Het is een bewuste keuze. Want, zo is de economistische redenering, als die luie mensen met een uitkering erachter komen dat ze meer kunnen verdienen als ze een baan nemen, dan komen ze wel van de bank af. Mythe 5: Collectieve uitgaven zijn een probleem, private uitgaven zijn een zegen In de VS boeken de Conservatieven veel succes met een pleidooi voor tax relief. In Nederland is het ook een mythe geworden: belastingverlaging is goed, belastingverhoging is slecht. Of algemener geformuleerd: collectieve uitgaven zijn een probleem, private uitgaven zijn een zegen. De economistische logica is: hoge overheidsuitgaven moeten betaald worden door meer belasting. Een hoge belastingdruk is slecht voor de koopkracht van mensen, en daarmee slecht voor de economische groei en dus slecht voor de werkgelegenheid. Oplossing: belastingverlaging. Om deze te betalen, u raadt het al, moet de overheid kleiner. Het is een platte discussie. Het staat ver af van waar de discussie echt over zou moeten gaan. Niet een simpel kleiner of groter, maar waar wil ik een actieve overheid en waar niet? En welke waarden liggen daaraan ten grondslag? Dat zijn de vragen waar het om draait. Deze vijf mythes zijn ons altijd gepresenteerd als neutrale feiten. PvdA, VVD, CDA, D66: allemaal zijn zij in de mythes van het economisme gaan geloven. Met als gevolg dat zij de samenleving al dertig jaar lang dezelfde richting opsturen: meer markt, meer groei, minder overheid. Wat heeft het ons opgeleverd? Meer ongelijkheid, meer milieuvervuiling en een overheid die wantrouwend staat tegenover zijn eigen burgers. Maar dit kwam uit de rekenmodellen! Maar hé: dit kwam uit de rekenmodellen! Die rekenden ons haarfijn voor: belastingverlaging leidt tot meer banen, controle tot meer werkenden, economische groei tot meer welvaart. Maar ons begrip van welvaart is veel te beperkt. Welvaart is minder dan geluk. Geluk gaat ook over hoe goed je relatie is, om maar wat te noemen. Maar welvaart is ook meer dan hoeveel er in je portemonnee zit. Robert Kennedy zei het al: het bruto binnenlands product meet eigenlijk alles, behalve dat wat het leven de moeite waard maakt. Het evenwicht tussen markt, samenleving en overheid is de afgelopen dertig jaar zoekgeraakt. Politici zijn Nederland gaan besturen als een bedrijf, maar Nederland is geen bv. We zijn een democratie. Ik wil niet sturen op winstcijfers, of op economische groei, ik wil dat idealen centraal staan in de besluiten die ik neem. Zuinig zijn op de aarde. Mensen in staat stellen hun hart te volgen. Iedereen draagt bij en niemand laten we achter. We moeten een nieuw evenwicht vinden, tussen markt, samenleving en overheid. Met wat minder markt, met een andere overheid en met meer samenleving. Er is behoefte aan politiek waarbij niet alleen telt wat we in geld kunnen uitdrukken, maar waarin ook telt wat intrinsiek waardevol is: natuur, vriendschap, kunst, gezond voedsel. Dat is de politiek waar ik aan wil werken. Ik leg me niet neer bij de status quo. Verandering is mogelijk, de wereld zoals we die nu kennen is ons ook niet overkomen. Hij is bedacht door mensen met een idee, met een droom, met een ambitie. Niemand van ons is minder dan die mensen, en er is geen enkele reden om de wereld te accepteren zoals die is. Daarom moeten we durven om te dromen en groot te denken, moeten we durven om onze plannen uit te voeren, om te falen en opnieuw te beginnen. Vooruitgang begint met een doel, een ideaal. Niet met een rekensom of met een model, maar met een keuze over wat we belangrijk vinden. Wat we zelf hebben opgebouwd, kunnen we ook zelf veranderen. Dat is hoop. Jesse Klaver is fractievoorzitter van GroenLinks. Dit is een bewerkte versie van de toespraak die hij hield op 23 juni in debatcentrum De Balie in Amsterdam.

Timeline Photos

Wat als…we het HHNK niet verkopen Ik ben een boek aan het lezen: wat als? Daarin geeft de schrijver, natuurkundige en wiskundige van beroep, antwoord op vreemde vragen die hem gesteld zijn. Zo was een vraag: Wat als er tussen New York en London over de Atlantische Oceaan een brug gebouwd zou worden van LEGO steentjes? Of : Wat als tijdens een honkbalwedstrijd een bal wordt geworpen met een snelheid van 0,9x de lichtsnelheid? Wat als ik heel lang blijf huilen, kan ik uitdrogen? De schrijver gaat serieus op de vragen in met berekeningen en de antwoorden tarten vaak mijn voorstellingsvermogen. Nu stel ik maar eens de vraag: Wat als we de HHNK gebouwen nu eens niet verkopen? We hebben afgelopen week kunnen lezen dat de gemeente de panden wil verkopen met ongeveer 1,5 miljoen euro verlies aan een Prospect Investments B.V. , een investeringsmaatschappij uit Wassenaar met een onduidelijke achtergrond. Uit antwoorden op schriftelijke vragen van GroenLinks bleek dat er met de koper geen garanties zijn afgesproken om speculatie tegen te gaan. De gemeente huurt de vergaderruimte terug voor €40.000,- per jaar. Met deze inkomsten kan de koper zijn renteverplichtingen aan de bank heel eenvoudig voldoen. De aankoop kost Prospect dus niks en de kans is groot dat zij de panden leeg laat staan totdat de vastgoedmarkt weer aantrekt en vervolgens doorverkoopt met een paar ton winst. Enkele maanden geleden gaf onze gemeentesecretaris in een voor zijn doen emotioneel betoog aan, dat de huisvesting voor de gemeenteambtenaren nu toch echt aangepakt en opgelost moest worden. De gebouwen aan de Veermanlaan zijn afgekeurd en de werknemers worden er ziek en op het Stadskantoor kan men de mensen ook niet meer een fatsoenlijke werkplek aanbieden want het pand barst uit zijn voegen. Straks krijgen we een fusie met de Zeevang en dan komen er nog meer ambtenaren bij. En juist nu verkopen we op stel en sprong de HHNK panden waar we bij wijze van spreken zo in kunnen. Verkoop van de panden was een verkiezingsbelofte van de huidige coalitie partijen Kras, VD80 en het CDA. Er is ons met klem en hartstochtelijk voorgehouden dat we bijkans aan een faillissement zijn ontsnapt. Pfff…dat scheelde maar weinig. Door het oog van de naald zijn wij gekropen. En men heeft de kommenstrijd van stal gehaald: Edam mag Volendam nooit en te nimmer meer onderdrukken. Dit dossier is volledig uit de hand gelopen. Het is een prestigestrijd geworden en ondertussen is het probleem van de ambtenarenhuisvesting alleen maar groter geworden en een oplossing is niet in zicht. Vandaar mijn vraag: Wat als we het HHNK niet verkopen? John Kluessien

Timeline Photos