Volgens de deal voerde Turkije zijn grenspatrouilles op zodat smokkelbootjes niet meer konden vertrekken en ging akkoord met het terugnemen van Syriërs die die overtocht toch hadden gemaakt. In ruil daarvoor bood de Europese Unie drie miljard aan financiële steun voor de opvang van vluchtelingen in Turkije en beloofde het voor iedere teruggestuurde Syriër een kwetsbare vluchteling vanuit Turkije op te nemen.
Doorslaand succes
Twee jaar later lijkt de deal – samen met het grenshek tussen Macedonië en Griekenland – voor regeringen in West-Europa een doorslaand succes: er konden asielzoekerscentra dicht. Maar een bezoek aan Lesbos en Chios toont de wrange realiteit. De vluchtelingen op de Griekse eilanden verkeren nog steeds in doffe ellende. Zij arriveerden na 20 maart 2016 en komen daarom niet in aanmerking om hervestigd te worden naar een ander land in Europa. Teruggestuurd naar Turkije worden ze vooralsnog ook niet. Verschillende rechtszaken in Griekenland daarover lopen nog en de Griekse regeringspartij Syriza twijfelt aan de opvang in Turkije, ook al is Turkije volgens Griekenland officieel een veilig land voor vluchtelingen
Dat vluchtelingen niet terug zouden kunnen naar Turkije omdat het er niet veilig is, kon je zien aankomen. En als er niemand terug gaat, dan hoeven Europese lidstaten ook geen vluchtelingen uit Turkije naar de Unie te halen. In 2017 bleef de teller steken op tienduizend hervestigde Syriers. Nederland nam er daarvan - een oog koning - tweeduizend voor zijn rekening.
Ondertussen oordeelde het Europees Hof van Justitie dat de Turkijedeal geen internationaal verdrag is en dat de Europese Commissie en de Europese Raad officieel geen partij zijn. Hierdoor acht het Hof zichzelf niet bevoegd om te oordelen over de zaken van de vluchtelingen die onder de Turkije deal vallen.
Libië
Twee jaar na de deal met Turkije is dit het resultaat; Turkije houdt vluchtelingen tegen, Europa betaalt maar is niet juridisch aansprakelijk en de beloofde hervestiging komt niet van de grond. Op de eilanden zitten duizenden mensen vast zonder enig uitzicht op verbetering. Toch wordt de Turkijedeal aangehaald als een formule die elders navolging verdient. Laten we nu eens kijken wat er de laatste maanden in Libië is gebeurd.
Europa heeft de Libische grenswachten getraind en van snelle boten voorzien. Sinds de Libiërs hun eigen wateren weer patrouilleren, komen er aanzienlijk minder migranten aan in Italië. We weten dat migranten die door de Libische kustwacht uit het water worden gered, in een onmenselijk detentiekamp in Libië verdwijnen. Drenkelingen die door schepen met Europese vlag gered worden, mogen niet terug naar Libië, want wij beschouwen dat land als onveilig.
'Officiële detentiekampen'
Na de berichtgeving over de mensonterende situatie in de detentiekampen in Libië is er een grootschalige evacuatie op gang gekomen, geleid door de Internationale Organisatie voor Migratie en betaald door de Europese Unie. De illegale gevangenissen, gerund door mensenhandelaars, liggen nog buiten ieders bereik. Migranten worden uit de officiële detentiekampen bevrijd en terug naar huis gebracht. Vluchtelingen, die thuis het risico op vervolging lopen, worden met hulp van VN-vluchtelingenorganisatie UNHCR in Niger gehuisvest. Met de regering van Niger is afgesproken dat dit tijdelijk is en dat Europese landen bereid zijn om deze vluchtelingen in Europa op te nemen.
Van de naar schatting 47.000 vluchtelingen in Libië zijn er tussen november en februari 1.020 naar Niger overgebracht. Tot nog toe mochten er slechts vijfentwintig naar een Europees land (Frankrijk) vertrekken. Deze week werd bekend dat de UNHCR tijdelijk gestopt is met het evacueren van vluchtelingen van Libië naar Niger, omdat te weinig Europese landen hun belofte aan Niger nakomen.
Twee jaar na de Turkijedeal lijkt de geschiedenis zich te herhalen. Libië houdt ze tegen, Europa betaalt maar is niet juridisch aansprakelijk en de beloofde hervestiging komt niet van de grond. Uitkomst: mensen zitten vast zonder enig uitzicht op verbetering. Deze formule werkt niet.
Samen met een delegatie uit Noordholland van Michel Klein, Esther Kaper en Gerjan van den Heuvel zal Eppo Bruins een bezoek brengen aan Syngenta, zaadveredelingsbedrijf in Enkhuizen. Vervolgens zullen we De Schapenstreek bezoeken. Vanuit Enkhuizen en Andijk zullen ook verschillende mensen aanhaken.
