De mogelijke fusie van Uden en Landerd houdt de gemoederen flink bezig. Vooral in Schaijk zijn veel inwoners het niet eens met de aansluiting bij Uden. Zij geven de voorkeur aan een samnegaan met Oss. De SP in Oss begrijpt dat en vindt dat de inwoners van Schaijk en Reek een nieuwe kans moeten krijgen op een referendum over aanlsuitng bij Oss of Uden. Een motie van GroenLinks, VDG en D66 om als Osse gemeenteraad en college zich actief te gaan mengen in de beslissingen van Landerd gaat de SP veel te ver. SP fractievoorzitter Jan Zoll geeft aan waarom.
Eind vorig jaar heeft het college een zienswijze ingediend over de voorgenomen fusie van Uden en Landerd. In december hebben de verschillende partijen vooraf de zienswijze al dan niet van commentaar voorzien. Vrijwel alle partijen steunen in meer of mindere mate de voorgenomen zienswijze. Ik heb namens de SP de nodige kanttekeningen geplaatst bij de zienswijze. Deze kanttekening staan wat mij betreft nog steeds overeind en ik zal ze hier voor een deel herhalen.
Nederland beleeft de laatste decennia een voortdurende herschikking van gemeenten. Voorheen werden herindelingen nogal eens van bovenaf opgelegd aan gemeenten. Daar zijn wij in de jaren negentig zelf ook getuige van geweest. Bij gemeenten die bestaan uit meerdere grote en kleinere kernen stuit je bijna vanzelf op weerstand en negatieve sentimenten bij de bevolking. Dat leverde zoveel weerstand op dat tegenwoordig de beoogde herindelingen gedragen moeten worden door de betreffende gemeenten. Dat impliceert ook dat de bevolking een stem moet hebben in de voorgenomen fusie. Daarmee kom je op de discussie of je dit organiseert via een referendum of dat je het overlaat aan de gekozen volksvertegenwoordiging.
In de zienswijze duidt het college de wens van de bevolking van Schaijk voor aansluiting bij Oss. Er is door de bevolking van Schaijk een krachtig signaal gegeven door de 1450 handtekeningen die zijn opgehaald tegen de fusie met Uden. Zelden heb ik zo’n enthousiasme kunnen zien bij het college van Oss voor handtekeningenacties en referenda. Maar ik ben het met het college eens dat dit signaal door het gemeentebestuur van Landerd niet genegeerd zou mogen worden. Alleen heeft Landerd al een heel proces doorlopen compleet met al dan niet goed georganiseerde referenda of peilingen. Het hele proces verdient geen schoonheidsprijs en de inwoners van Schaijk verdienen wat ons betreft een nieuwe kans. Het is daarbij wel de vraag of je als gemeente Oss in dit potje moet gaan roeren en daarmee als gemeentebestuur de democratische legitimiteit van het voorgenomen besluit van een buurgemeente in twijfel kan en mag trekken.
Een ander bezwaar van het college, en dit staat ook in de constateringen bij de motie, is het effect op de bestuurskracht van de voorgenomen fusie. Een meer rationele benadering bij herindelingen is nodig om de regio’s te versterken. Daar wil ik twee opmerkingen tegenover zetten. Ten eerste is er vaker discussie of herindelingen meer regie nodig hebben van een hogere overheid, de provincie of de rijksoverheid. Vanuit bestuurlijk oogpunt is men vaak geneigd om dit te beamen, maar dan loop je het gevaar dat je weer uitkomt op van bovenaf opgelegde herindelingen. Daar zijn we om goede redenen juist vanaf gestapt.
Ten tweede is het verband tussen grootte en bestuurskracht niet zo eenduidig. Veel kleinere gemeenten presteren in uitvoering prima. Op het gebied van dienstverlening kan de gemeente Oss tegenwoordig nog een puntje zuigen aan die van verschillende kleinere gemeenten. Wat de SP betreft kan het argument van de bestuurskracht komen te vervallen.
Je kunt van alles vinden van een besluit van een gemeenteraad. Maar zo’n besluit is wel genomen door een meerderheid van de gekozen volksvertegenwoordiging. Dat is in ons land de manier waarop we op democratische wijze het land en de gemeenten besturen. Dat gaat niet altijd naar ieders tevredenheid. Maar het is het beste systeem dat we hebben om besluiten te nemen die gedragen worden door een meerderheid van een door de bevolking gekozen vertegenwoordiging. Natuurlijk begrijp ik de reactie als het gemeentebestuur van Landerd besluit geen referendum te organiseren of de uitslag van een referendum niet te respecteren. Natuurlijk vinden de inwoners van Schaijk en mogelijk Zeeland dat een waardeloos besluit, maar daar gaan wij in Oss niet over. In Oss worden naar onze mening ook weleens waardeloze besluiten genomen, maar het zou wat moois worden als daar door buurgemeenten formeel bezwaar tegen wordt gemaakt.
Het zijn misschien grote woorden, maar ik heb principiële bezwaren tegen deze motie. Het geeft geen pas om bij een democratisch geborgd besluit van een gemeenteraad of gemeentebestuur van een andere gemeente formeel een reactie te geven waaruit blijkt dat je het besluit niet accepteert en daarmee impliciet andere overheden oproept om het besluit te vernietigen. Uitvoering van deze motie kan als boemerang terugkomen en men kan zich af gaan vragen waarom Oss zo gebeten is om Schaijk in te lijven. Wij zullen onze SP volksvertegenwoordigers in de provincie en in Den Haag op de hoogte brengen van het voorgenomen besluit tot fusie en hen vragen om goed te kijken of er voldaan wordt aan het vereiste van voldoende draagvlak bij de bevolking. Andere partijen kunnen dat ook doen of laten. Tegelijkertijd vragen wij ons nu zelf af of het in stemming brengen van deze motie verstandig is en ik roep de indieners op om de motie in te trekken.
