Poliflw

Open zenuw Bij de vorming van de gemeente Utrechtse Heuvelrug is besloten een nieuw gemeentehuis te bouwen. Het idee was dat dat het effectiever werkt als de ambtenaren van de gemeente bij elkaar zitten i.p.v. in al die losse gemeentehuizen en we de oude gemeentehuizen en –werven konden verkopen om de nieuwbouw grotendeels te betalen. Best een goed idee, als je het verstandig en volledig uitvoert. Maar helaas, het nieuwe gemeentehuis blijkt vanaf de start al te groot voor onze ambtelijke organisatie, de bouwkosten waren niet goed in de hand en de opbrengsten door verkoop van gemeente-eigendom zijn zelfs na 10 jaar nog niet volledig gerealiseerd. Het woord “Gemeentehuis” raakt in de lokale politiek al snel openliggende zenuwen, zeker bij raadsleden die al lang meedraaien. Enkele wethouders mochten (mede) daardoor in de loop der jaren een nieuwe baan gaan zoeken.

Voorstel extra investeringen Verschillende colleges van B&W hebben afgelopen jaren gezocht naar (financiële) oplossingen voor het te dure gemeentehuis. Zo is een deel van het gebouw verhuurd aan de Regionale ICT Dienst (RID). De huidige wethouder-Financiën (Gerrit Boonzaaijer, SGP) had van onze Raad ook opdracht gekregen nog verder te zoeken naar opbrengsten met het gemeentehuis. Hij stelde in januari 2020 aan de Raad voor nóg een deel van het gemeentekantoor 10 jaar te verhuren aan zorginstelling QuaRijn. Dat levert jaarlijks serieuze huurpenningen op. Daarvoor wilde hij €1,4 miljoen investeren om de ambtenaren in het resterende deel van het gemeentehuis bij te plaatsen. Zijn idee was dat we die investering in 8 jaren zullen terugverdienen met de huur. Hij wilde daarvoor eerst de schuld laten oplopen en dan later aflossen. Met name die extra uitgaven zat veel raadsfracties niet lekker.

D66 steunt het idee om overbodige ruimte te verhuren. Maar als gemeente wéér extra schulden maken, terwijl onze gemeente steeds bewijst het aflossen van die schulden te verwaarlozen, dat willen we niet.

Impact Corona En toen we in de Raad hierover discussie voerden, kwam de Corona-crisis. Hierdoor werkt een groot deel van de organisatie thuis, wordt er veel minder vergaderd en wordt het gebouw nauwelijks gebruikt. Omdat we niet weten hoe lang de situatie met en door Covid 19 (corona) nog duurt, is het goedkeuren van investeringen in extra werkplekken, onverstandig. Ook speelt mee dat Rijk en gemeenten (via VNG) samen overleggen hoe de extra investeringen die alle Nederlandse gemeenten opeens moeten doen in thuiswerken en extra ICT, worden gedekt. Grote kans dat ook onze gemeente hier extra geld voor krijgt, wat terecht en noodzakelijk is, de verhuur van gemeentekantoor heeft hier feitelijk niets mee te maken.

Besluit gemeenteraad Samen met VVD, CDA, SGP en ChristenUnie diende D66 een voorstel in om in te stemmen met verhuur en nu geen investeringen te doen in werkplekken. Dat levert ons namelijk in 10 jaar tijd ongeveer €2,0 mln op. Dit besluit is breed aangenomen, met alleen een tegenstem van BVH Lokaal. Als we dan op een later moment weten hoe de ambtelijke organisatie zal (moeten) gaan werken, dan bespreken we als Raad of er eigenlijk nog extra geld nodig is voor huisvesting, en hoeveel. D66 denkt daarbij bijvoorbeeld ook aan een beter gebruik en efficiënter beheer van de ruimtes in het deel dat we kennen als “Cultuurhuis Pleiade”. Het college krijgt van de Raad tijd en ruimte om die toekomstplannen te maken, met alle betrokkenen af te stemmen en dan de gevolgen door te rekenen. We gaan die plannen dan weer kritisch beoordelen. In de tussentijd hebben we als Raad nu wel de opbrengst van verhuur van een deel van het gemeentekantoor voor 10 jaar veiliggesteld.

Op donderdag 8 en maandag 11 november bespraken we in de gemeenteraad het voorstel voor de begroting. Door de voortdurende tegenvallers , met name in het sociaal domein, in combinatie met de precaire schuldenpositie van onze gemeente, was de opdracht te komen tot het opstellen van een sluitende begroting een flinke uitdaging voor de wethouder. Dat dit leidde tot onontkoombare maatregelen was terug te zien in de vele bezuinigingen op voorzieningen en de lastenverzwaring voor onze inwoners. 

Over 99,5% van de begroting waren de verschillende fracties het eens. De urenlange vergadering van afgelopen maandag ging over de laatste 0,5%.

VVD, BVH, CDA en SGP stelden voor 556.000 euro (van de 114.546.541 miljoen euro) in te zetten voor een minder hoge stijging van de OZB, zodat de gemiddelde huizenbezitter met een stijging van 40 euro in plaats van de begrote 60 euro te maken krijgt. Een eenzijdige focus, terwijl bezuinigingen op zaken als duurzaamheid, onderwijsachterstandbeleid en fietsveiligheid volledig buiten de discussie werden gehouden. Net als de oorzaken van het probleem: de tekorten binnen het sociaal domein en de schuldenpositie van onze gemeente.

D66 riep dan ook op als raad voorafgaand aan de begroting  van volgend jaar eerst te komen met een raadsbrede visie op wat voor gemeente we willen zijn. Daar hoort ook een visie bij over het in stand houden van onze voorzieningen. Kunnen we toe met minder? Zo ja, wat zijn de maatschappelijke effecten hiervan? En zo nee, wat hebben we daar dan voor over? Dus: pas financiële keuzes maken als we als raad een heldere toekomstvisie voor onze gemeente hebben neergelegd in plaats van omgekeerd.

Daarnaast diende D66 een motie in met als doel raadsbrede afspraken te maken over het verlagen van de schuld en riepen we de verschillende raadsfracties op bij hun partijgenoten in de Tweede Kamer aandacht te blijven vragen voor de situatie van onze gemeente en het verdeelmodel dat leidt tot een te lage bijdrage vanuit het Rijk.

Voor dit jaar lijkt 99,5% van de begroting echter onontkoombaar. Een meerderheid van de D66 fractie gaf daarom steun aan wethouder Boonzaaijer en stemde in met de gewijzigde begroting.  Voor raadsleden Wim Hak en Lennart van der Burg woog de gang van zaken rondom en de inhoud van de invulling van de wijziging echter zwaarder. Zij legden onderstaande stemverklaring af en stemden tegen de begroting.

De fractie van D66 geeft daarmee als geheel duidelijk het signaal af gemengde gevoelens te hebben over zowel inhoud als proces rondom de begroting van 2020. Dat wij hierin niet de enigen waren, blijkt aan onderstaande stemverhoudingen.

Raadsvoorstel begroting 2020-2023

Stemverklaring Lennart van der Burg en Wim Hak: “ Wij stemmen niet in met deze begroting en schamen ons ook voor de discussie zoals gevoerd in de raad. We zien veel andere gemeenten , met minder kapitaalkrachtige inwoners die ook een kleinere klimaatafdruk hebben, maar wel hun verantwoordelijkheid nemen voor hun toekomst. Op het gebied van klimaatduurzaamheid, voor de mensen die zorg nodig hebben, voor het onderwijs en om initiatieven van inwoners te kunnen faciliteren. Met deze begroting staat onze gemeente nu op slot.”

Op donderdag 31 oktober 2019 behandelde de gemeenteraad van de Utrechtse Heuvelrug de begroting voor de jaren 2020-2023. Tijdens de oordeelvorming vertelde fractievoorzitter Nienke van der Veen van OPEN dat haar fractie de begroting heeft bekeken in het licht van de waarden van OPEN, sociaal en groen. Op maandag 11 november neemt de raad een besluit.

Nienke van der Veen: ‘De komende jaren staan we als gemeente voor een aantal pittige opgaven. De keuzes die we gaan maken, zijn zeer bepalend voor hoe we met elkaar samenleven in onze dorpen, en voor de inrichting van ons landschap.

En daarbij merken we, sterker misschien dan ooit tevoren, dat de keuzes die wij hier in de Utrechtse Heuvelrug maken, onlosmakelijk zijn verbonden met onze regio, met ons land, en zelfs met de wereld. We moeten nu met z’n allen veranderingen gaan doorvoeren om klimaatverandering tegen te gaan, om de generaties na ons de kans te geven te overleven op deze planeet. Dit vergt inspanningen en aanpassingen van iedereen.

Vanavond ligt de begroting voor. Wij hebben hiernaar gekeken in het licht van onze waarden, sociaal en groen, en in het licht van ons verkiezingsprogramma. Als OPEN staan we voor een duurzame, groene toekomst, en voor een sterk sociaal stelsel. Voor solidariteit met inwoners die afhankelijk zijn van een uitkering of van zorg en solidariteit met inwoners die hulp nodig hebben, bijvoorbeeld door schuldenproblematiek. Zij kunnen op onze steun blijven rekenen, ondanks dat we soms pijnlijke keuzes moeten maken die ook hen raken.

Een aantal feiten op een rijtje

Allereerst nog maar even terug naar de financiële problemen waarmee onze gemeente te maken heeft gekregen. De uitgaven zijn de afgelopen jaren uit de pas gaan lopen met onze inkomsten. De oorzaak is een toenemende vraag in het sociaal domein en vooral een te kleine bijdrage van het Rijk aan deze kosten. Op dit moment zijn onze uitgaven circa 6 miljoen hoger dan wij vergoed krijgen van het Rijk.

Een ander heikel punt is dat de bijdrage die onze gemeente uit het Gemeentefonds krijgt veel lager is dan in andere gemeenten. Als we bijvoorbeeld naar 2018 kijken, dan bedroeg deze ongeveer 1.170 euro per inwoner, terwijl dit in andere Nederlandse gemeenten gemiddeld 1.600 euro is. Dat scheelt nogal.

Daarnaast speelt onze schuldpositie een grote rol bij onze financiële problemen. Tijdelijke tekorten zijn in de regel prima op te vangen als je een financiële buffer of een beperkte schuld hebt. Je kan dan tijdelijk extra lenen om de tijdelijke extra uitgaven te betalen. Wij als gemeente hebben geen financiële buffer en onze schulden zijn torenhoog.

Hoe verhoudt zich nu deze begroting met onze uitgangspunten?

Als OPEN vinden wij het daarom belangrijk dat de begroting van onze gemeente sluitend is, en ook nog eens in staat om kleine tegenvallers op te vangen. We zijn daarom blij om te zien dat de jaarschijf 2020, waar we begin november over besluiten, een positief saldo laat zien van 0,7 mln.

In aanvulling op de bezuinigingen die we reeds hebben gedaan, worden er nu nieuwe bezuinigingen door het college voorgesteld, in combinatie met een lastenverzwaring voor inwoners. Uitgangspunt daarbij is het behoud van voorzieningen en de zorg voor kwetsbare inwoners. We hebben tijdens de bespreking van de Kadernota al onze zorgen uitgesproken over de bezuinigingen op het minimabeleid, consultatiebureaus en bibliotheken. In het huidige voorstel staan nieuwe bezuinigingen, waarvan we nog niet precies weten hoe deze uit zullen pakken, zoals op de vroeg- en voorschoolse educatie. We zijn blij dat dit wordt gemonitord.

Net als het college vinden wij de lastenverzwaring voor inwoners verdedigbaar. We vinden het namelijk belangrijk:

dat het hoge niveau van de voorzieningen in onze gemeente zoveel als mogelijk in stand blijft;

dat deze voorzieningen toegankelijk blijven voor de inwoners die dat het hardste nodig hebben;

dat de sterkste schouders de zwaarste lasten dragen;

en dat onze schuld niet naar toekomstige generaties wordt doorgeschoven.

In het voorstel van het college staat dat de budgetten voor de Omgevingswet en de Energietransitie meer worden gefaseerd in tijd en gereduceerd in volume. Als wij dat lezen, moeten we wel even slikken. Want het zijn beide belangrijke projecten met grote impact op onze waardevolle natuur, op onze verschillende landschapstypen en op de duurzaamheid van onze gemeente in de volle breedte. Het is voor ons sowieso moeilijk te verkroppen dat duurzaamheidsmaatregelen worden vertraagd of uitgesteld. Zowel op korte als lange termijn zouden we graag grote stappen zetten. Maar onze huidige financiële situatie staat niet toe dat we op dit moment zelf al aanzienlijke investeringen in duurzaamheid doen. Wij vinden dat de rijksoverheid snel duidelijkheid moet geven en over de brug moet komen met extra middelen.

Tijdens de consultatie hebben de inwoners ons meegegeven dat wij moeten streven naar een sobere gemeente. Wij hebben onze gemeente vergeleken met andere gemeenten en daaruit bleek dat wij relatief weinig ambtenaren hebben. Het college ziet geen verdere besparingsmogelijkheden op het ambtelijk apparaat. Wij delen deze conclusie en willen hierbij onze grote waardering uitspreken voor het werk en voor de loyaliteit van onze ambtenaren.

Onze conclusie

We accepteren deze begroting, ondanks de pijnpunten, en zullen zelf geen amendementen of moties indienen. Wij hadden liever meer geld gereserveerd voor duurzaamheid en voor de ondersteuning van inwoners die dat nodig hebben. We accepteren dat de versobering, tezamen met de lastenverzwaring, het enige scenario is waarbij we ook op lange termijn sociaal en groen kunnen blijven als gemeente.’

De ChristenUnie-fractie in Utrechtse Heuvelrug zit niet te wachten op verdere voorstellen tot bezuinigingen op de gemeentebegroting. Enkele andere fracties willen dat via amendementen nog voorstellen, maar daar zal de CU-fractie tegen stemmen.

“We willen de omvang van de schulden terugbrengen, maar niet ten koste van alles. Wij zijn er geen voorstander van om de investeringen nog verder terug te schroeven, in deze en de volgende begroting”, aldus fractievoorzitter Dick Karssen. “Het is knap werk dat er nu een sluitende begroting voor 2020-2023 ligt met zelfs een beperkt overschot. Maar dat kost wel wat”, zo sprak Karssen uit in de Raadsvergadering van 31 oktober. “Een zoveelste consultatie van de inwoners om bezuinigingsideeën aan te dragen, veel ambtelijke voorstellen met personele krimp, het eindeloos schrappen van nuttige en noodzakelijke investeringen zoals voor fietsprojecten en veiligheid, en als klap op de vuurpijl historisch ongekende voorstellen voor belastingverhoging. Dat alles om onze lening portefeuille te verkleinen en tekorten in het sociaal domein weg te werken. Dat doet overal pijn, in de organisatie, bij onze inwoners en bij raad en college.”

De CU-fractie wil schulden aflossen met meevallers. “Zijn er onverwachte meevallers en hebben we dat geld niet nodig dan kunnen die gelden wat ons betreft worden gebruikt voor extra aflossing. Het is belangrijk om voorzieningen in stand te houden, een goed beleid te kunnen voeren in het sociaal domein en voor de minima. Dan zoeken wij bezuinigingen buiten die terreinen en doen wij een extra beroep op de solidariteit van onze inwoners en bezoekers van onze gemeente door voorstellen tot belastingverhoging” vindt Dick Karssen.

De CU-fractie hoopt verder dat het rijk zijn verantwoordelijkheid neemt en gemeenten in staat gaat stellen hun taken op een normaal niveau te blijven uitvoeren zonder jaarlijkse bezuinigingsrondes. De Tweede Kamerfractie van de ChristenUnie heeft onlangs ook een motie ingediend om het Kabinet te vragen te onderzoeken of gemeenten wel genoeg geld krijgen voor al hun taken.

Wanneer u de gemeentepolitiek niet dagelijks volgt dan kunnen wij ons voorstellen dat u soms uw wenkbrauwen fronst: “wat gebeurt er nu weer?” Zeker langdurige trajecten zijn complex met veel belangen. Bij het begin van de raadsperiode 2014 is daarom het initiatief genomen om de verschillende rollen van de raad, het college, de ambtenaren en de inwoners in de besluitvormingsprocessen op papier te zetten. Daarbij is ook een groep mensen gevormd die “ambassadeurs van de samenwerking” worden genoemd. Ons Raadslid Dick Karssen maakt deel uit van deze groep.

Meer mensen gevraagd

Hoewel het zoeken is naar de precieze taakinvulling is deze groep met een gedeeltelijk nieuwe bemensing in deze raadsperiode opnieuw van start gegaan. De vorige ambassadeursgroep keek vooral naar achteraf evaluatie van diverse trajecten om daaruit lessen te trekken.  Omdat de gemeente als geheel hecht aan goede betrokkenheid van inwoners bijvoorbeeld bij de komende discussie over onze energieopgave in het kader van de regionale energiestrategie en bij het opzetten van een meer integrale omgevingsvisie en een of meerdere omgevingsplannen zijn de”ambassadeurs van de samenwerking” op zoek naar inwoners die zich mede voor samenwerking willen inzetten. Er wordt zoals gezegd nog nagedacht over een meer  precieze taakopdracht, maar mocht u meer willen weten, dat gaat de fractie graag met u in gesprek.

In de gemeenteraad wordt veel gediscussieerd over de hoogte van onze lokale belastingen. We horen wel eens partijen heel hard roepen dat belastingen omlaag moeten, zonder te melden waar ze dan gaan bezuinigen. Dan worden loze beloften vaak niet waargemaakt. In de gemeenteraad zitten ook partijen die menen dat belastingen horen bij een goed voorzieningenniveau voor inwoners. Die fracties zoeken een werkbare balans tussen inkomsten en uitgaven. Dat is de hoek waar D66 zich thuis voelt.

Alle partijen zijn het er gelukkig wél over eens dat lokale belastingen goed en netjes geïnd moeten worden. Onze gemeente doet dat samen met meerdere gemeenten, via een gemeenschappelijke organisatie: BGHU.

Als raadsrapporteur ging D66-raadslid Erik van Buiten dit voorjaar op werkbezoek bij de BGHU, om de wijze van incasseren door te nemen. De belastingaanslag maakt immers maar weinig mensen vrolijk en soms komt de aanslag erg ongelegen. Dan is het belangrijk dat er goede afspraken gemaakt kunnen worden, zoals gespreid betalen. Dat kan bij BGHU goed geregeld worden, via formulier, internet of telefoon. Maar dan nóg kan het gebeuren dat mensen er niet uit komen. Door geldproblemen, scheidingen, slechte administratie of taalproblemen. Het blijkt dat ruim 10% van de verstuurde belastingaanslagen tot een dwangbevel leidt, waarna een deurwaarder op pad gaat om uit te zoeken waar het mis gaat. Boete op boete is vaak voor deze mensen het effect en daar is niemand mee geholpen. De specialisten van BGHU gaven aan dat er meer mogelijk is om mensen met geldproblemen eerder te helpen, maar dat dit politieke keuzes vraagt.

D66 heeft dit deze zomer met wethouder Gerrit Boonzaaijer (SGP) besproken en gezamenlijk besloten we aan de gemeenteraad voor te leggen dat we van BGHU graag initiatieven willen “om het huidige percentage van rond de 10% dwangbevelen te verlagen, bijvoorbeeld door een mix van het versterken van communicatie met belastingplichtigen over hun verplichtingen en hun betaalmogelijkheden en het versterken van samenwerking met overige overheidsorganisaties om mensen/bedrijven met structurele schulden eerder en effectiever te kunnen benaderen in incassotrajecten.”

Dit citaat staat letterlijk in de brief die het college van B&W aan BGHU zal sturen. In deze brief vraagt onze gemeente aandacht voor een aantal zaken die efficiency, effectiviteit en communicatie rondom de belastingheffing verhogen. In de raadscommissie stemden alle fracties in.

Over de hoogte van lokale belastingen mogen de meningen dan verschillen, over goede en eerlijke belastinginning zijn we het eens. En daar blijven we aan werken!