Als wij als SP'ers in het centrum van Veenendaal actief zijn, horen we het regelmatig: "Jullie willen wel onze stem, maar luisteren? Ho maar! Ik heb afgedaan met de politiek!"
Afgedaan met de politiek. Deze trend vindt niet alleen in Veenendaal plaats. Sinds ongeveer de jaren ‘80 zijn er steeds minder mensen lid van een politieke partij, gaan er steeds minder mensen stemmen en zijn er steeds meer mensen zwevende kiezer.
De overheid heeft een halt willen roepen aan deze desinteresse in de politiek. Haar antwoord daarop is de Participatie. Participatie is de wens van de overheid de burgers meer te betrekken bij de politiek. Bijvoorbeeld met een referendum. Echter toen de uitslag over het referendum over de Oekraïne niet de door de regering de gewenste uitslag was, moest het referendum maar gauw weer van tafel.
Zo herinner ik me in Veenendaal een 'Townhallgesprek'. Burgers werden uitgenodigd mee te denken over de toekomst van het stadsstrand. Maar wie kwamen er naar dat Townhallgesprek? Vooral de hoogopgeleide mensen, zij die politiek actief waren en een paar belanghebbenden, zoals een architect en winkeliers uit het centrum. Dat is nou niet bepaald 'de gemiddelde Veenendaler'. En de door deze elite ingeslagen richting voor het stadsstrand, was niet wat de gemiddelde Veenendaler voor ogen had. De door ons in het centrum opgehaalde 11.000 handtekeningen in het centrum voor het behoud van het toenmalige stadsstrand, werden volkomen genegeerd.
Dit Townhallgesprek leidde echt niet tot meer betrokkenheid van de inwoners. En er was niet democratisch besloten. Immers bij democratie draait om gelijke zeggenschap en het gelijke recht om politiek handelen te bepalen.
In zijn boekje TEGEN VERKIEZINGEN geeft David Van Reybrouck een aantal argumenten om aan te tonen dat verkiezingen een erg slecht instrument zijn voor de democratie:
Door verkiezingen dingt de politicus naar de gunst van het volk door zoveel mogelijk in beeld te komen. Hij wil scoren! Het gaat niet meer om de visie en de grote ideeën, maar om de incidenten. Lobbyisten kunnen proberen om een gekozen politicus te beïnvloeden. Wie herinnert zich niet, dat het kabinet Rutte-III de afschaf van dividendbelasting voor multinationals uit de hoge hoed toverde. Dit bleek later een harde eis van o.a. Unilever om in Nederland gevestigd te blijven. Echter, een heel groot deel van de Nederlandse bevolking was tegen de afschaffing van de dividendbelasting. En een gekozen politicus of politieke partij kan corruptiegevoelig blijken. Dat kan door abnormaal grote schenkingen door ondernemers in ruil voor wat aanpassingen in het verkiezingsprogram. En ook worden wij als politieke partijen allemaal gewezen op ondermijning. Hiermee wordt bedoeld dat de criminaliteit voor eigen gewin gebruik maakt van de overheid of van het bevoegd gezag. Zo kan bijvoorbeeld een crimineel of iemand met connecties met de onderwereld, zich via een politieke partij verkiesbaar stellen en zo de besluitvorming beïnvloeden. Niet om de gemeenschap te dienen, maar om de criminele activiteiten een handje te helpen.David Van Reybrouck is daarom ook tegen verkiezingen. Hij stelt voor om tot loting over te gaan. Loting, zegt Van Reybrouck is het meest democratisch. Iedereen heeft een kans om mee te doen. Deze methode werd al in het oude Athene toegepast en later ook in Venetië en in Florence.
Hoe ziet zo’n loting eruit? Er wordt een willekeurig aantal mensen geloot uit de verschillende groepen van de bevolking, zoals verschillende leeftijdscategorieën, uit verschillende opleidingen, uit verschillende landstreken enz. De gelote groep mensen laat zich informeren door wetenschappers en experts en zij gaan daarna samen in overleg om tot een besluit te komen. Dit kan een lang proces zijn en daarom krijgen de lotelingen een financiële vergoeding.
Nu denkt u misschien dat onze wereld te complex geworden is om door een willekeurig stelletje mensen aangestuurd te worden. Wel: het lotingssysteem kan in verschillende stadia worden toegepast. Te beginnen bij het maken van een enkele wet tot aan een heel wetgevend proces. En ook alle stappen daartussen kunnen mogelijk door loting tot stand komen. En dat loting een goede methode is, heeft Ierland bewezen. Door lotingen zijn daar aanbevelingen gedaan om de grondwet te wijzigen ten aanzien van godsdienstvrijheid en ten aanzien van het homohuwelijk. Deze aanbevelingen gingen eerst door de twee Kamers van het Ierse parlement, daarna naar de regering en tot slot werd er een referendum gehouden: 79% van de bevolking stemde voor deze aanbevelingen van de grondwetswijzingen. Een geslaagd experiment dus, dat laat zien dat de betrokkenheid van de burgers groeit door het systeem van loting.
Van Reybrouck eindigt zijn boekje met de woorden: "We moeten de democratie dekoloniseren. We moeten de democratie democratiseren. Waar wachten we op?"
Wilt u er het fijne van weten? Lees dan:
Tegen Verkiezingen van David van Reybrouck Uitgeverij De Bezige Bij. In de bibliotheek van Veenendaal aanwezig.
