Met grote regelmaat wordt de lokale politiek opgeschrikt door een verschijnsel dat wordt aangeduid met de term ‘zetelroof’. De zetelrover is een politicus die ruzie krijgt met zijn eigen partij en zich niet meer thuisvoelt bij zijn oude partij. Als de zetelrover niet langer lid wil zijn van die partij, ontstaat er een probleem.
Hoe moet het met de zetel waarop de zetelrover zit? Het gevaar dreigt dat hij zijn zetel zal kwijtraken en alles wat met die zetel samenhangt: een raadsvergoeding, politieke invloed en geldingsdrang. Zetelrovers willen daarom vaak kostte wat kost vasthouden aan de zetel waarop zij zitten. Zetelrovers ontpoppen zich vaak als plucheklevers. Zij vinden dat de zetel eigenlijk hun eigendom is.
Veel mensen vinden dat de zetel waarop de zetelrover zit, eigenlijk van de partij is waartoe hij behoort of behoorde. Zij vinden dat die zetel gewoon moet worden teruggegeven aan die partij als de zetelrover zijn partij de rug toekeert. De zetelrover moet opstaan en de raadzaal verlaten. Zetelrovers zijn het daar natuurlijk niet mee eens. Zij vinden dat zij van nature het meest geschikt zijn om op die zetel te zitten. Zij willen niet dat een ander hun plek inneemt. Die zetel is van hun. Liever verhuizen ze hun zetel naar een ander plekje in de raadzaal.
Omdat een zetel zonder partij niet kan, beginnen sommige zetelrovers hun eigen partij. Andere zetelrovers sluiten zich aan bij andere partijen in de raadzaal. Daar worden zij doorgaans met open armen ontvangen. Partijen maken graag wat extra ruimte voor een extra zetel, want een extra zetel betekent meer invloed of aanzien. Ook al gaat het om een geroofde zetel.
Zeldzaam is de principiële zetelrover, die dan ook eigenlijk geen echte zetelrover is. Zo’n persoon vindt het netjes en integer om zijn zetel terug te geven aan de partij waarmee hij ruzie heeft en waar hij niet meer bij wil horen. Hij verlaat het zetelparadijs, staat op en laat een lege zetel achter. Zijn partij vraagt vervolgens iemand van buiten de raadzaal om die lege zetel in te nemen.
De term ‘zetelroof’ suggereert diefstal. Je neemt iets wat rechtmatig niet aan jou toebehoort. De term wordt bij voorkeur gebezigd door de partijen die een raadslid zien vertrekken. Partijen zien die zetel als hun eigendom. Soms laten partijen de raadsleden in spe verklaringen ondertekenen waarin zij beloven bij tussentijds opstappen, af te zien van hun raadzetel. Het is een drukmiddel dat partijen gebruiken, maar zonder juridische kracht geeft jurist Max de Bok aan in het boekje ‘Van Abdicatie tot Zetelroof’.
In 1988 bepaalde de Hoge Raad dat afspraken die politieke partijen maken met (kandidaat-) fractieleden over afstand doen van de zetel in geval van conflict met partij of fractie nietig zijn. Zetels worden volgens onze gemeentewet aan personen gegeven. Bij je beëdiging als raadslid word je persoonlijk benoemd en moet je beloven je werk als raadslid te doen ‘zonder last en ruggespraak’. Het karakteriseert de zelfstandige en onafhankelijke positie van een raadslid, ook ten opzichte van zijn partij. Bovendien heeft elke individuele volksvertegenwoordiger een mandaat van de kiezer heeft, merkt De Bok op.
Ik ben van mening dat je als vertegenwoordiger en lid van een politieke partij trouw moet zijn aan de politieke koers van je eigen partij. Dit betekent niet dat er binnen een partij(fractie) op landelijk, provinciaal of gemeentelijk niveau van mening kan worden verschild. Discussie binnen een partij is gezond en zelfs onmisbaar. Mocht het echter zo zijn dat een partijlid uit de partij wil stappen, dan lijkt het me fair dat die persoon zijn zetel aan een ander partijlid af zal staan.
De huidige Gemeentewet geeft ruim baan aan zetelrovers en plucheklevers, omdat volgens die Gemeentewet zetels aan personen en niet aan partijen worden gegeven. Het is duidelijk dat als we af willen van het fenomeen zetelroof de Gemeentewet veranderd zal moeten worden.
