Poliflw

"Het kabinet moet voor de zomer met een plan komen om de salarissen van verpleegkundigen te verhogen, zodat een catastrofe op de arbeidsmarkt voorkomen wordt."

Deze eis aan het kabinet legt GroenLinks Tweede Kamerlid Corinne Ellemeet vandaag neer naar aanleiding van een alarmerend rapport van de grootste beroepsvereniging van Verpleegkundigen en Verzorgenden (V&VN). 

Uit een onderzoek onder 17 000 leden blijkt dat 69 procent vindt dat de werkdruk het afgelopen jaar is toegenomen, dat een groeiende groep de zorg wil verlaten en dat de roep om een hoger salaris aanzwelt. Daarnaast geeft 90% aan dat het personeelstekort invloed heeft op hun gezondheid en privéleven. Als er niet snel maatregelen genomen worden, dreigt er in 2025 een gigantisch tekort van 125 duizend verpleegkundigen en verzorgenden. Dit tekort zet zowel zorgpersoneel als patiënten onder grote druk. Daarom moet het kabinet alles op alles zetten om verpleegkundig personeel te behouden. Een forse salarisverhoging is  een belangrijke maatregel om het beroep weer aantrekkelijker te maken. 

Het gebrek aan waardering in het salaris van verpleegkundigen maakt het niet alleen moeilijk om nieuwe zorgverleners aan te trekken, maar leidt ook tot een stijgend aantal verpleegkundigen dat de zorg verlaat. De gevolgen daarvan zijn nu al zichtbaar: (afdelingen in) ziekenhuizen moeten sluiten en steeds meer zorginstellingen huren zzp-ers in om tekorten op de werkvloer op te vangen. Tussen 2007 en 2015 is het aantal zzp'ers in de sector overheid en zorg gestegen van 144.000 naar 246.000, aldus het CBS. Ondervraagden geven aan dat een salarisverhoging de beste manier is om medewerkers in de zorg te behouden en de beste manier is om nieuwe mensen te werven. 

Wat GroenLinks betreft moet het kabinet voor de zomer een akkoord sluiten met werkgevers- en werknemersorganisaties en zorgverzekeraars om ervoor te zorgen dat de loonsverhoging ook echt op de werkvloer terecht komt. De salarisverhoging wordt betaald door het verhogen van de Overheidsbijdrage in de Arbeidskostenontwikkeling (OVA). Hierdoor ontstaat er ruimte om een loonsverhoging door te voeren. 

Corinne Ellemeet: "Minister de Jonge zegt er alles aan te willen doen om het personeelstekort in de zorg op te lossen, maar hij heeft tot nu toe met geen woord gerept over salaris. Als dit kabinet werken in de zorg echt aantrekkelijker wil maken, dan is een salarisverhoging noodzakelijk. De tijd dringt, daarom wil ik voor de zomer een akkoord van de minister en sociale partners in de zorg." 

Gemeenten moeten de vrijheid krijgen om aanbestedingstrajecten voor de lokaal of regionaal georganiseerde zorg te schrappen. Dat staat in een initiatiefwet van GroenLinks en de SGP die deze week is ingediend. Met de wet kan worden voorkomen dat jeugdzorginstanties die zeer specifieke zorg aanbieden moeten sluiten, of dat de zorg voor bijvoorbeeld chronisch zieken steeds weer bij een andere aanbieder wordt ondergebracht.

Indieners Corinne Ellemeet en Kees van der Staaij zijn van mening dat de Aanbestedingswet de zorg weinig goeds heeft gebracht. Vertrouwde instanties en hulverleners verdwenen van het toneel. Niet omdat ze hun werk verkeerd deden of omdat de gemeente dat wil, maar omdat gemeenten worden gedwongen aan te besteden volgens zeer strikte regels waardoor kleinere, lokaal opererende partijen vaak het nakijken hebben wanneer ze wedijveren met grote spelers die deelname aan dit soort procedures tot kunst verheffen.

De zorg zelf wordt daar vaak niet beter van: aanbieders worden in afwachting van nieuwe aanbestedingen huiverig om te investeren in personeel. Terwijl we grote tekorten kennen in de zorg vrezen instellingen in de problemen te komen als zij investeren in vaste contracten of opleidingen.

Corinne Ellemeet (GroenLinks) ziet dat de uit 2016 aangepaste Aanbestedingswet een averechts effect heeft. ‘De rekening ligt enerzijds bij het personeel dat geen perspectief heeft en anderzijds bij de patiënt die niet meer weet waar hij of zij aan toe is. We worden door deze wetgeving gedwongen na te denken over de mogelijke sluiting van een jeugdzorginstelling in Noord-Holland omdat de organisatie die de boel overneemt vindt dat de jongeren ook wel een provincie verder kunnen worden opgevangen. Het kan niet de bedoeling van regelgeving zijn dat we extra onzekerheden inbouwen voor kwetsbare groepen. Maar het is wel gebeurd. Deze initiatiefwet pakt dat aan.’

Het pro-life evenement ‘week van het leven’ wordt mede bestuurd door de door het ministerie van Volksgezondheid gesubsidieerde keuzehulporganisatie Siriz. GroenLinks-Kamerlid Corinne Ellemeet is verbijsterd. “Abortus wordt op de website van de week van het leven omschreven als een brute moord. Dat is volstrekt onethisch. Als dit geen sturen is weet ik het ook niet meer. Dit maakt klip en klaar dat Siriz niet in staat is om onafhankelijke keuzehulp te bieden.”

De ‘week van het leven’ is een evenement dat jaarlijks door christelijke partijen en anti-abortusorganisaties wordt aangegrepen als lobbymoment tegen abortus. De website van dit evenement heeft een pagina getiteld ‘Abortus is geen oplossing.’ Op de pagina ‘Zo gaat een abortus’ is onder meer te lezen: ‘Vanaf 13 weken zijn de botten van het kind voor deze methode te hard geworden. Met een tangetje wordt het kind in de baarmoeder in stukken geknipt tot het sterft.’

Organisatie is in handen van het ‘Platform zorg voor leven’, waaraan Siriz als kerndeelnemer opereert naast politieke partijen als SGP en ChristenUnie en waar verder ook rabiate anti-abortusclubs als ‘Schreeuw om leven’ aan bijdragen. Die laatste club organiseert wakes bij abortusklinieken en valt daar dan actief vrouwen lastig die net een abortus hebben ondergaan.

In de voorbije maanden maakten GroenLinks en PvdA een stevig punt van het gebrek aan objectiviteit van Siriz: deze organisatie claimt objectieve keuzehulp te geven aan ongewenst zwangere vrouwen en krijgt daar een miljoenensubsidie voor, maar komt voort uit pro-lifeclub VBOK. Met VBOK deelt Siriz een gebouw, een marketingafdeling en een deel van het bestuur. Daarnaast steekt VBOK jaarlijks zeven ton in Siriz.

Voor GroenLinks was het de afgelopen weken simpel: wil Siriz in aanmerking blijven komen voor subsidie, dan moet het de banden met VBOK doorknippen. Dat was voordat Ellemeet er achter kwam dat mede namens Siriz online zeer suggestieve en sturende informatie wordt verspreid over abortus. "Daarmee toont Siriz aan dat het net zo’n pro-life lobbyclub is als VBOK of Schreeuw om leven. Ik zeg niet dat een keuzehulporganisatie geen christelijke grondslag kan hebben. Maar het is niet mogelijk om enerzijds actief te zijn in de anti-abortusbeweging en anderzijds te claimen dat je vrouwen via objectieve keuzehulp mogelijk naar een abortus begeleidt zodat je daarvoor kan worden bekostigd door het rijk. Dat is niet met elkaar te rijmen. Ik ga er van uit dat de VVD en D66 dit vanmiddag tijdens het debat zullen beamen. Met zo’n achtergrond kun je niet voor overheidssubsidie in aanmerking komen."

Staatssecretaris Blokhuis presenteerde afgelopen weekend een brief waarin hij weigert vast te stellen dat lobby organisaties en keuzehulporganisaties ontvlochten moeten worden. Ellemeet vindt dat veel te laconiek. "Ik vond het voor deze ontdekking al bizar dat Siriz en VBOK met elkaar vervlochten konden blijven. Inmiddels vraag ik me af hoe Blokhuis denkt dat Siriz überhaupt onafhankelijke begeleiding kan bieden."

Vanmiddag debatteert de Tweede Kamer over keuzehulp met staatssecretaris Blokhuis.

Volgens GroenLinks-Kamerlid Wim-Jan Renkema is het staatssecretaris Blokhuis niet gelukt om een stevig Preventieakkoord te sluiten. De aangekondigde maatregelen zijn onvoldoende om problematisch alcoholgebruik en overgewicht terug te dringen, zo concludeerde het RIVM al. ‘Daarmee zijn de ambities niet te fors, maar de maatregelen te slap’, aldus Renkema.

Het kabinet maakt wat GroenLinks betreft de verkeerde keuzes. Renkema: ‘Het verhoogt de btw op kraanwater, groente en fruit en komt nu met halfbakken maatregelen om overgewicht en problematisch drankgebruik tegen te gaan. Dat is ook niet vreemd, als de voedingsmiddelenindustrie en de horeca aan tafel zitten en mogen meebeslissen.

Uitzondering op de kritiek zijn de maatregelen op het gebied van roken. ‘Daar mocht de tabakslobby niet aan tafel en je ziet meteen dat het helpt. Er ligt een plan waarmee we aan de slag kunnen.’ Overigens deed werkgeversorganisatie VNO-NCW juist over die maatregelen bij de presentatie van het Preventieakkoord zijn beklag.

Blokhuis kan zich wat Renkema betreft klaarmaken voor een stevig debat. ‘Maar de vraag is of dat zin heeft. Mijn conclusie na eerste lezing is gewoon hard: de industrie heeft te veel invloed gehad bij deze gesprekken en omdat de staatssecretaris graag een akkoord wilde sluiten heeft hij zichzelf weggecijferd en de Tweede Kamer buitenspel gezet.’

Want de tekst wordt gepresenteerd als een voldongen feit. ‘De Kamer krijgt eigenlijk niet eens meer de vraag of deze koers aanvaardbaar is. Dat is gek, want we zijn er nog lang niet en ik vermoed dat Blokhuis er zelf ook zo over denkt. GroenLinks vindt het nodig dat er een suikertaks wordt ingevoerd en dat er maximumnormen komen voor suiker en vet. De politiek zou hierover moeten beslissen. Niet de industrie.’

Renkema hoopt dat het akkoord voor Blokhuis geen aanleiding is om de komende drie jaar op zijn handen te gaan zitten op dit dossier. ‘Ik verwacht van hem een heldere visie en een dwingender hand richting industrie. Het kabinet en de coalitiepartijen moeten het in de Kamer aandurven om in overleg met GroenLinks en de andere oppositiepartijen de maatregelen te nemen die noodzakelijk zijn om de doelen alsnog te halen.”

GroenLinks-Kamerlid Corinne Ellemeet en PvdA-Kamerlid Lilianne Ploumen zijn teleurgesteld dat staatssecretaris Blokhuis op twee gedachten blijft hinken als het gaat om de invloed van anti-abortusorganisatie Vereniging ter Bescherming van het Ongeboren Kind (VBOK) op keuzehulporganisatie Siriz. Ze vinden het stopzetten van directe financiering van VBOK aan de keuzehulpgesprekken onvoldoende. ‘Blokhuis wil alert zijn op belangenverstrengeling tussen de twee', aldus Ellemeet. 'GroenLinks eist dat de banden tussen VBOK en Siriz worden doorgeknipt.’

De Tweede Kamer wil dat minister Bruins alles op alles zet om de acute verloskunde in Lelystad te behouden. Een voorstel van GroenLinks-Kamerlid Corinne Ellemeet dat daartoe oproept, wordt Kamerbreed gesteund.

Als de acute verloskunde in eerste instantie niet door overnemende partij van de IJsselmeerziekenhuizen wordt geboden, moet Bruins zich met het nieuwe ziekenhuisbestuur inspannen om tot heroprichting van de afdeling te komen. De minister moet daar jaarlijks over rapporteren aan de Kamer.

In het debat over de failliete ziekenhuizen was met name de acute verloskunde in Flevoland een punt van zorg van de Tweede Kamer. Ofschoon minister Bruins gelijk heeft met de vaststelling dat vrouwen in Flevoland binnen de maximale aanrijtijd van 45 minuten van het ziekenhuis wonen, vindt de Kamer het moeilijk te verkroppen dat thuis bevallen voor sommigen geen reële optie meer is.

Bruins beloofde Ellemeet gisteren al dat het personeel van de IJsselmeerziekenhuizen aan tafel moet zitten bij de gesprekken met het toekomstige ziekenhuisbestuur en de curator. Gisteren maakten verpleegkundigen en specialisten kenbaar dat er genoeg mensen beschikbaar zijn om de acute hulp in Lelystad overeind te houden. Dat staat haaks op eerdere berichten van minister Bruins. ‘Nu ze kunnen aanschuiven, kan van dit soort tegenstrijdige berichten geen sprake meer zijn,’ aldus Ellemeet.

Om de kwaliteit van de wijkverpleging ook in de toekomst te garanderen, moet wat GroenLinks betreft een standaardtarief worden ingevoerd voor wijkverpleegkundigen.

Volgens Kamerlid Corinne Ellemeet heeft de marktwerking juist deze sector onder enorme druk gezet. ‘Er is een toptarief vastgelegd dat eigenlijk overeenkomt met de kostprijs van wijkverpleegkunde. De meeste zorgverzekeraars betalen minder en bedingen dan dat wijkverplegers bepaalde handelingen niet moeten uitvoeren. Dat motiveert niet: er wordt beknibbeld op professionele ruimte en mensen krijgen te weinig betaald. Nu zien ze vaak al af van een contract bij een zorgverzekeraar, maar het ligt ook voor de hand dat wijkverpleegkundigen er vroeg of laat ander werk zoeken. Elders in de zorg zitten ze ook te springen om extra handen.’

Door soms forse personeelstekorten werven ziekenhuizen en verpleeghuizen namelijk ook volop. ‘Ziekenhuizen kunnen mensen veel sneller carrièreperspectief bieden en verpleeghuizen hebben er honderden miljoenen bijgekregen van De Jonge. Dat zijn aantrekkelijke alternatieven voor zorgverleners. Het is niet gek dat de wijkverpleegkunde onder deze omstandigheden het nakijken heeft: het is een sector waarvoor de minister relatief weinig liefde toont. Gek is dat wel: ruim 90 procent van onze ouderen woont thuis en het beleid is er op ingericht dat dit zo blijft. Als deze mensen hulp nodig hebben, kloppen ze eerst aan bij de wijkverpleegkundige. “Koester die mensen”, denk ik dan.’

Ellemeets voorstel behelst een vast tarief waarmee wijkverpleegkundigen de zorg kunnen bieden die nodig is. Welke zorg noodzakelijk is, wordt vastgesteld door de wijkverpleegkundige op basis van richtlijnen. De patiënt kiest de zorgverlener en de zorgverzekeraar vergoedt de kosten. ‘Daarmee zijn wijkverpleegkundigen ook meteen af van alle verschillende randvoorwaarden. Nu stelt iedere verzekeraar eigen contractvoorwaarden en de zorgprofessional die met meerdere verzekeraars werkt, wordt horendol van al die verschillende manieren van administreren. Met mijn plan ben je daar van af: er komen standaard kwaliteitseisen voor in de plaats,’ licht Ellemeet toe. Brancheorganisatie Zorg Thuis reageert positief op het plan. 

Anders dan GroenLinks is De Jonge nog niet klaar met marktwerking in de wijkverpleging, al ziet hij ook dat er problemen zijn. De minister ontvouwde eind vorige week echter plannen die lijnrecht tegenover het voorstel van Ellemeet staan: in zijn plan wordt de vrijheid van wijkverpleegkundigen beknot door de tarieven voor ‘ongecontracteerde’ zorg in te perken. Zo wil de minister wijkverplegers te dwingen een contract te tekenen bij een zorgverzekeraar, omdat anders nog maar 40 procent van hun tarief wordt vergoed. De rest moeten mensen zelf betalen. Daarmee wordt het voor veel patiënten te duur en wordt de macht van de zorgverzekeraars alleen maar groter.

Voor GroenLinks is die keuze onbegrijpelijk. ‘Dat zo veel verpleegkundigen ‘nee bedankt’ zeggen tegen een contract bij een zorgverzekeraar wordt veroorzaakt door het feit dat ze onderbetalen en zich bemoeien met de professionele autonomie. Eigenlijk beloont De Jonge hun slechte gedrag.’

Het filmen en fotograferen van ongelukken moet aan banden worden gelegd. Een Kamermeerderheid steunt een voorstel van Kathalijne Buitenweg om dit mogelijk te maken. GroenLinks geeft zo politiek gevolg aan de oproep van het Rode Kruis om mensen elkaar te laten helpen, in plaats van opnamen te maken.

Buitenweg: “Ik ken het voorbeeld van een vrouw die na een hartstilstand in een winkel werd gereanimeerd, terwijl tieners ongegeneerd stonden te filmen. Aan dit gedrag moet een einde komen. Mensen moeten elkaar na een ongeluk helpen, en niet tot een object in een film maken. Dat is een inbreuk op de menselijke waardigheid van het slachtoffer.”

GroenLinks vindt dat het maken van beelden of het delen daarvan bij wet strafbaar moet worden. In Duitsland is het al verboden om hulpbehoevenden zonder toestemming te filmen of  fotograferen. Nederland zou dat voorbeeld moeten volgen.

Om het risico op faillissement van ziekenhuizen zoveel mogelijk in te perken moet het ministerie van Volksgezondheid meer mogelijkheden krijgen om bij te sturen. Zo moet vanuit het departement een extern bewindvoerder op een ziekenhuis geplaatst kunnen worden als er grote financiële of organisatorische zorgen zijn. Ook moet worden onderzocht of de regels niet kunnen worden aangescherpt om ziekenhuisbestuurders hoofdelijk aansprakelijk te stellen als er sprake is van wanbestuur.

Met die twee concrete voorstellen en een pleidooi voor een crisisbudget gefinancierd door zorgverzekeraars en VWS waarmee overhaaste sluiting van een ziekenhuis kan worden voorkomen gaat GroenLinks-Kamerlid Corinne Ellemeet morgen het debat over de ziekenhuiszorg in. Aanleiding is uiteraard het faillissement van MC Slotervaart en de IJsselmeerziekenhuizen vorige week. ‘Het was schokkend om het tempo te zien waarin het Slotervaart werd ontmanteld en iedereen houdt zijn hart vast voor een goede oplossing in Flevoland. Natuurlijk vraag ik me af hoe dit heeft kunnen gebeuren en vind ik het vreselijk voor patiënten en personeel. We moeten dit soort drama’s in de toekomst zien te voorkomen. Vandaar mijn voorstellen.’

Het maatschappelijk belang van goede ziekenhuiszorg is voor GroenLinks te groot om ondernemers ruim baan te geven: de minister moet kunnen ingrijpen als de risico’s te groot zijn. Ellemeet: ‘Als ik minister Bruins op tv hoor zeggen dat hij door de faillissementen is verrast en dat hij verder zijn eigen rol in het voorkomen en goed afhandelen van problemen bij ziekenhuizen maar zó beperkt opvat, dan schrik ik daarvan. Dat moet gewoon anders: het ministerie moet gewoon sneller op de hoogte worden gebracht en de mogelijkheid hebben om in te grijpen.’

In het geval van een disfunctionerend ziekenhuisbestuur moet de minister in het uiterste geval kunnen ingrijpen door het aanstellen van een bewindvoerder. Doel daarvan is om een ziekenhuis weer op de rails te krijgen. Mocht dat in het meest extreme geval niet lukken en de zorg door andere ziekenhuizen kunnen worden overgenomen dan moet de bewindvoerder in overleg met VWS, de Inspectie en de zorgverzekeraars het ziekenhuis kunnen sluiten. ‘Het mag nooit meer gebeuren dat ambulances af en aan moeten rijden om patiënten binnen enkele dagen elders te plaatsen,’ zegt Ellemeet. ‘Creëer een crisisbudget van VWS en de zorgverzekeraars, dat kan worden ingezet om de chaos die we nu zien bij de faillissementen te allen tijde te voorkomen.’

GroenLinks wil het risico op faillissement van ziekenhuizen minimaliseren. 'De kans dat we nog eens met dit soort problemen worden geconfronteerd omdat zorgondernemers te veel financiële risico’s nemen, moet worden uitgebannen. Naast scherpere controle vinden we iets te zeggen voor het aanscherpen van de regels voor bestuurlijke aansprakelijkheid bij onbehoorlijk ziekenhuisbestuur: iemand die met wanbestuur ziekenhuizen runt om geld te verdienen en Nederland met de failliete boedel achterlaat, moet wat ons betreft hoofdelijk aansprakelijk kunnen worden gesteld. Ik hoor graag van de minister of de regels aangescherpt kunnen worden.’

Minister Bruins moet ICT bedrijven verplichten om hun systemen open te stellen zodat informatie overgedragen kan worden tussen systemen. Op die manier kunnen medische gegevens – na toestemming van de patiënt – zonder problemen digitaal van het ene naar het andere ziekenhuis kunnen worden verstuurd.

GroenLinks-Kamerlid Corinne Ellemeet komt vandaag met voorstellen die een eind moeten maken aan de bestaande praktijk. ‘Als je de verhalen hoort, waan je je in de jaren 90: verpleegkundigen en medisch specialisten die medische dossiers per fax of usb-stick met elkaar moeten delen. Computerprogramma’s waarin medische gegevens worden verwerkt die niet met elkaar communiceren zodat zorgverleners dan maar gaan zitten overtypen. Het kan echt niet meer.’

De chaos rond patiëntgegevens is ontstaan na de ondergang van het elektronisch patiëntendossier in 2011. Dat sneuvelde destijds in de Eerste Kamer vanwege privacyrisico’s. ‘Er is een politiek taboe gaan rusten op de vraag hoe je moet omgaan met medische informatie’, aldus Ellemeet. ‘Natuurlijk snappen we bij GroenLinks dat je uitermate voorzichtig moet zijn met zulke gevoelige informatie en er kan wat ons betreft helemaal niets op dit punt als een patiënt het niet wil. Maar in alle eerlijkheid: verspreiding via de fax of de usb-stick lijkt me ook niet veilig. Omdat mensen dan vaak ook nog gegevens moeten overschrijven omdat de softwarepakketten niet op elkaar zijn aangesloten loop je bovendien het risico dat er fouten in de verwerking sluipen. Ook dat moet je niet willen.’

Alle belangenorganisaties zijn het er intussen over eens over dat je zo niet verder kunt. ‘Naast beveiligingsrisico’s en de grotere kans op fouten kost het bizar veel tijd om al die gegevens over te tikken. En als je bedenkt dat het eigenlijk overbodig is, wordt het alleen maar frustrerender. Vandaar dat ik minister Bruins bij de begrotingsbehandeling van het ministerie voor Volksgezondheid ga vragen de ict-bedrijven te regie te pakken: wie software wil leveren in de zorg, moet worden verplicht een standaardmethode te gebruiken voor gegevensverwerking. Bovendien moeten softwarebedrijven worden verplicht hun systemen op zo’n manier open te stellen dat ze met elkaar kunnen communiceren. De tijd dat we dit aan de markt overlieten, is wat ons betreft voorbij: aan het eind van deze kabinetsperiode moet dit geregeld zijn.’

Het plan van Ellemeet maakt een einde aan een verdienmodel waarbij softwarebedrijven proberen de verschillen deels te repareren. Zij varen wel bij de digitale ruis in de sector en boeken enorme nettowinsten: in 2016 maakte één softwareleverancier in de zorg 43 miljoen euro winst op een omzet van 96 miljoen.

Ellemeet: ‘Ze zullen het niet leuk vinden dat we met eisen komen. Maar laten we wel zijn: er gaan enorme bedragen om in de zorg en die brengen we met elkaar op. Niet om de softwarebedrijven aan winst te helpen, maar om goede zorg te regelen. De patiënten en de mensen die in de zorg werken zijn daarbij altijd leidend.’