Poliflw

Door Lodewijk Asscher op 21 januari 2020 Delen  

Het zijn vragen die veel mensen (gelukkig!) absurd in de oren klinken. Maar verhuld achter mooie termen van ‘efficiency’ en ‘flexibiliteit’ is dit te vaak de uitkomst van het doorgeslagen geloof in de markt. Maar waar leidt dat toe?

Ik denk dan aan binnenvaartschipper Wieger. Hij is zelfstandig ondernemer. Maar geen verzekeraar wilde hem verzekeren tegen arbeidsongeschiktheid. Te oud. Toen hij zijn kuitbeen brak tijdens het opruimen van het ruim dreigde hij een half jaar zonder inkomen te moeten. Toen de arts het hem vertelde trok hij wit weg.

Concurrentie leidt zo tot een race naar de bodem in beloning en bescherming.

Of een pakketbezorger die nu net kan rondkomen. Hij belt per dag 130 keer ergens aan. Maar het bedrijf waar hij voor werkt staat onder druk, want de concurrent is goedkoper. Daar bezoeken de bezorgers 240 adressen per dag. Ze verdienen ze ook nog eens honderden euro’s minder. En ook al wil het bedrijf niet, de markt dwingt af dat ook zij meedoen. Concurrentie leidt zo tot een race naar de bodem in beloning en bescherming.

Werk is zoveel meer dan alleen je inkomen. Het is een bron van trots. Het is plezier hebben met je collega’s en een kans om iets bij te dragen. Maar steeds minder werkenden bouwen een goed pensioen of kunnen rekenen op steun bij pech. Bedrijven concurreren op de zekerheden van werkenden. Alle winst voor de aandeelhouders, alle risico’s voor de werknemers.

We kunnen samen nieuwe zekerheden afdwingen.

Deze ontwikkelingen zijn geen natuurwet. Het is een politieke keuze. We kunnen samen nieuwe zekerheden afdwingen. Daarom stellen wij het volgende voor:

1. Het werknemersvoordeel. Beloon werkgevers die hun mensen zekerheid geven, belast cowboys die de risico’s afschuiven op de werknemers. Zo wordt het veel aantrekkelijker mensen weer in dienst te nemen. En bedrijven die het goede met hun mensen voorhebben, worden niet langer weggeconcurreerd door bedrijven die de werknemers uitknijpen. 2. Bescherming bij ziekte en pensioenopbouw voor alle werkenden. Iedereen die werkt krijgt steun als het even tegenzit. Het moet niet uitmaken of je liever als zelfstandige aan de slag gaat of meer hecht aan een vast contract. Waar het om gaat is dat alle werkenden moeten kunnen rekenen op een goed pensioen én een verzekering tegen arbeidsongeschiktheid.

Na het neoliberale decennium breekt een ander tijdperk aan. Er zit een omslag aan te komen. De Wetenschappelijke Raad voor het Regeringsbeleid onderstreepte het vorige week nog maar eens. De economie moet mensvriendelijker worden. Ons doel moet niet zijn om de meest concurrerende economie te hebben, maar om de beste plek te zijn om te werken.

Je bent pas echt vrij als je zeker bent van de basis. Als je je geen zorgen hoeft te maken over je baan en je inkomen. Als je weet dat er een vangnet is als er iets mis gaat. Als je zelf kan bepalen hoe je je werk doet. Minder stress, meer zekerheid. Kiezen voor menselijke waardigheid boven winst. Dat is de opdracht voor de komende jaren.

Ontvang de laatste ontwikkelingen rondom dit plan via onze nieuwsbrief over Werk en Sociale zekerheid.

Tweede Kamerlid

Met de stap van ABN Amro en andere banken om voortaan 0% rente uit te keren komen negatieve spaarrentes dichterbij.

Minister Hoekstra van Financiën vindt negatieve spaarrentes ongewenst, net als de SP, maar hij vindt een wettelijk verbod voorlopig ook niet nodig. Hoewel ABN Amro als eerste grote bank heeft aangekondigd om vanaf april geen rente meer uit te keren aan spaarders, lijkt het er volgens hem namelijk niet op dat de financiële sector het aandurft om met de spaarrente ook onder de nul te duiken.

Op de achtergrond speelt mee dat De Nederlandsche Bank (DNB) op verzoek van de minister onderzoek heeft gedaan naar een mogelijk verbod op negatieve spaarrentes en tot de conclusie is gekomen dat het “overwegend nadelen en risico’s zou kennen”. Tóch moet de minister een verbod nu niet van tafel vegen. De analyse van DNB kent namelijk veel onjuistheden, en een stok achter deur kunnen wij in de toekomst zomaar weer nodig hebben.

De noodzaak voor een verbod lijkt nu heel eventjes afgenomen, omdat de grootste banken hebben aangegeven dat zij in de nabije toekomst bij ‘gewone spaarders’ (tot een spaartegoed van € 100.000) geen negatieve rente in rekening zullen brengen. Dat is mooi, maar deze toezegging hebben banken alleen maar gedaan omdat zij de afgelopen maanden onder hevige druk stonden.

Afgelopen zomer nog gooide Ralph Hamers, topman van ING, een steentje in de vijver en zei hij dat zijn bank een negatieve spaarrente niet meer uitsloot. Boze klanten buitelden – terecht – over elkaar heen om te zeggen dat zij hun spaargeld dan direct van de bank af zouden halen. Ook van politieke partijen, waaronder de SP, en de Consumentenbond kreeg de financiële sector de wind van voren.

Uit onderzoek van de Consumentenbond bleek dat de overgrote meerderheid (80%) van de consumenten zijn spaargeld zou verplaatsen wanneer de spaarrente negatief wordt. Veel mensen gaven zelfs aan hun spaargeld thuis te zullen bewaren, met alle risico’s van dien, zoals verlies door brand of inbraak.

Onder dreiging van een wettelijk verbod deed de sector toezeggingen, maar zij willen eigenlijk nog steeds niets liever dan negatieve rentes doorberekenen aan gewone spaarders. Zij durven het voorlopig even niet meer aan, maar dat weerhoudt hen er niet van om wél alvast voorbereidingen te treffen voor de toekomst. De Consumentenbond waarschuwt voor financiële instellingen die alvast hun algemene voorwaarden aan het aanpassen zijn, zoals Centraal Beheer. Het lijkt dus slechts een kwestie van tijd voordat de sector het nogmaals probeert.

Een andere reden voor de minister om (nog) niet over te gaan tot een verbod op negatieve spaarrentes aan gewone spaarders is een analyse van DNB, waarin vier argumenten tegen een wettelijk verbod worden gegeven. Deze zijn alle vier onjuist:

Een verbod op negatieve spaarrentes zou de contractvrijheid in een markteconomie ondergraven… Maar de financiële sector is nu al geen functionerende vrije markt. In een vrije markt kunnen mensen immers stemmen met hun voeten, maar dat kan niet in een sector die wordt gedomineerd door slechts drie grote commerciële banken. Prijsvorming in de financiële sector is dus al niet gezond en wordt gekenmerkt door de marktmacht van ING, Rabobank en ABN Amro.

Een verbod op negatieve spaarrentes zou ECB-beleid doorkruisen en daarom nadelig zijn voor onze economie… De aanname achter dit argument is dat ECB-beleid nu voordelig zou zijn voor de Nederlandse economie. Je hoeft maar een blik te werpen op de inflatie, de pensioenfondsen en de huizenprijzen om te zien dat dit niet klopt. Het doorkruisen van ECB-beleid zou juist voordelig kunnen zijn voor ons.

Een verbod op negatieve spaarrentes zou de winstgevendheid van banken aantasten… Maar de verhouding tussen de winst van commerciële banken en wat spaarders daarvan terugzien is nu juist scheef. Commerciële banken maken al jaren winst en keren dividend uit aan aandeelhouders, met dividendrendementen tot wel 10%, terwijl spaarders met een beetje geluk 0,01% op hun spaarcenten kregen. Dat die verhouding wat rechtgetrokken zou worden is dus geen argument tegen, maar juist een argument vóór een verbod op negatieve spaarrentes.

Het laatste argument van DNB is niet eens een argument te noemen. DNB zegt de gevolgen niet te kunnen overzien… De gevolgen van negatieve spaarrentes kan ook niemand overzien, en juist daarom moet de politiek ingrijpen, als de sector ooit weer negatieve spaarrentes overweegt.

Met de stap van ABN Amro en andere banken om voortaan 0% rente uit te keren komen negatieve spaarrentes dichterbij en wordt de vraag waarom mensen hun geld nog aan een commerciële bank zouden toevertrouwen prangend. Het hebben van een spaarrekening kost namelijk geld, dat men niet meer terugverdient. Dat veel mensen ondanks de dalende spaarrentes zijn blijven sparen bewijst dat men niet uit is op rendement, maar inleveren op je spaarcenten gaat veel mensen gewoon te ver. De mogelijkheid van een wettelijk verbod blijft daarom nodig als stok achter de deur om de financiële sector mee te slaan als dat toch nodig blijkt. Waar geen wil is, is er immers een wet.

Door Lodewijk Asscher op 3 november 2019 Delen  

Er hangt verandering in de lucht. The Economist schrijft over “broken capitalism”. “Is capitalism in crisis?” vraagt Forbes zich af. En het antwoord is helder:  ja, het kapitalisme is in crisis en moet hervormd worden om de samenleving te dienen. Geen nieuws voor een sociaaldemocraat, maar eindelijk lijkt rechts ook het licht te zien. Na de ontmaskering van het verhaal dat welvaart vanzelf wel neerdaalt van de rijksten – trickle down – naar de rest van de samenleving, lijkt rechts zich langzaam te realiseren wat wij al lang wisten: ‘capitalism as we know it’ werkt vooral voor de happy few. Het goede nieuws is: er is een alternatief mogelijk dat werkt voor ons allemaal.

‘Capitalism as we know it’ werkt vooral voor de happy few

Ook in Nederland is de verandering bijna voelbaar. Na een jaar lang, op het belachelijke af, het afschaffen van de dividendbelasting te verdedigen – een ultieme oprisping van het aandeelhouderskapitalisme – is zelfs bij de VVD het besef doorgedrongen dat de relatie tussen de grootste bedrijven en de samenleving onder hoogspanning staat. Het verhaal van Klaas Dijhoff over zijn Philips-achtergrond laat zich simpel samenvatten als een pleidooi voor “gezellig kapitalisme”.

Probleem van de huidige inrichting van onze economie is dat slecht gedrag beloond wordt. Een bedrijf dat ten koste van werknemers en milieuschade ‘lean and mean’ opereert wordt op korte termijn beloond met hogere winsten en tevreden aandeelhouders. Concurrentie leidt al te vaak tot een race naar de bodem, een race die overheden meesleurt in een strijd om de laagste belastingtarieven en de minste bescherming van werknemers. Zie Ruttes verdediging van de dividendflop, hij voelde tot in het diepst van zijn vezels dat hij mee moest doen aan die race.

Concurrentie leidt al te vaak tot een race naar de bodem

Deze race erodeert het draagvlak onder de verzorgingsstaat en zorgt ervoor dat de lasten, risico’s en onzekerheid vooral bij de grote groep werkende mensen terecht komen. Zij krijgen onzekere contracten en van hen wordt een steeds hogere productiviteit in steeds moeilijker omstandigheden verwacht. Zet daar de kleine maar ultra welvarende aandeelhoudersklasse tegenover die zich door hun rijkdom verzekerd hebben van een veilig bestaan. Soms komt er wat terug via filantropie, maar Anand Giridharadas laat in zijn boek ‘Winners Take All’ goed zien dat dergelijke initiatieven – hoe sympathiek ze ook ogen – in feite een schaamlap zijn voor een uitbuitingseconomie.

Nu zijn er hier en daar pleidooien om dan maar afscheid te nemen van economische groei. Of van groei in het algemeen. Dat klinkt ook logisch als je ziet hoe gigantisch de ecologische schade is van ons huidige model en hoe  enorm ontwrichtend de verschillen tussen arm en rijk kunnen zijn. Toch vind ik dat een slecht idee.  Ik ben vicepremier geweest in een tijd van economische krimp en heb gezien hoe groot de impact is van werkloosheid voor mensen. Niet alleen op hun inkomen, ook op hun bestaan. Is het niet beter te streven naar economische vooruitgang in combinatie met maatschappelijke doelen?

Is het niet beter te streven naar economische vooruitgang in combinatie met maatschappelijke doelen?

Ik ben er van overtuigd dat ook werknemers graag zien dat hun werk – en hun bedrijf – bijdraagt aan meer dan alleen een beurskoers. De behoefte om ertoe te doen reken ik tot de fundamentele behoeften van ieder mens.

De behoefte om ertoe te doen reken ik tot de fundamentele behoeften van ieder mens

Wat kunnen we doen om samen een economie te creëren waarin iedereen zinvol werk doet en waarmee we samen nieuwe zekerheden voor de toekomst bouwen? Hoe kunnen we goed gedrag belonen en slecht gedrag beprijzen? Voor de Partij van de Arbeid is het altijd de missie geweest dat ieder mens bestaanszekerheid geniet en een kans op ontplooiing heeft. Zekerheid is niet schadelijk voor groei en vooruitgang, maar er juist een voorwaarde voor. In deze tijd vergt dat een aantal grote hervormingen.

Zekerheid is niet schadelijk voor groei en vooruitgang, maar er juist een voorwaarde voor

Een belangrijk onderdeel daarvan is dat bedrijven gaan stilstaan bij hun maatschappelijke rol. Hun missie. Aandeelhouders verwachten winstmaximalisatie op korte termijn, maar de samenleving verwacht terecht meer van bedrijven. In Frankrijk is daartoe een wet aangenomen. Die wet regelt in essentie drie dingen:

Aanvankelijk leidde de wet tot kritiek, maar bedrijven zijn er nu serieus mee bezig. Ze bespreken het met de werknemers. Wat doet ons bedrijf voor de samenleving, wat is onze echte toegevoegde waarde? Sommige Nederlandse bedrijven doen dat sowieso al. Een bedrijf als Tony Chocolonely vind ik een mooi voorbeeld. Zij maken winst, maar de missie is 100% slaafvrije chocolade. Ik wil dat alle Nederlandse bedrijven gaan stilstaan bij hun maatschappelijke missie en wil daarom een zelfde soort wet als in Frankrijk gaan maken.

Ik wil dat alle Nederlandse bedrijven gaan stilstaan bij hun maatschappelijke missie

Deze initiatiefwet is onderdeel van een bredere agenda. Belastingen moeten goed gedrag gaan belonen slecht gedrag bestraffen. In Oostenrijk doen ze dat al, door de winstbelasting te verhogen voor bedrijven die geld oppotten en te verlagen voor bedrijven die investeren. Verder is winstdeling nodig zodat welvaart eerlijker gedeeld wordt. En zeker werk moet weer de norm worden, met inspraak en invloed voor werkenden op het werk zelf, op beloningen (en maximale beloningsverschillen) en de balans tussen werk en privé.

Ik roep de CEO’s van de grote bedrijven op: laat zien dat dat je het goede wil doen en spreek je uit voor een dergelijke verandering! Want verantwoord kapitalisme gaat niet vanzelf, dat heeft de geschiedenis wel aangetoond. Maar we kunnen het wel degelijk veranderen.

Want verantwoord kapitalisme gaat niet vanzelf

Tweede Kamerlid

Het geld waar jij hard voor hebt gewerkt, veilig op een rekening. Een plek waar het niet kwijt kan raken doordat de bank weer te veel risico’s neemt in hun zucht naar winst. Een plek waar geen onzekerheid over negatieve spaarrentes bestaat. Een bankrekening waar vandaan je altijd kunt pinnen, overschrijven of contant geld opnemen ook in tijden van crisis. Een voorziening die aan de basis ligt van een goed functionerende, stabiele en democratische samenleving, net zoals de politie, de openbare scholen en de zorg. Dat is de Publieke Bank.

Met het initiatiefvoorstel van SP Kamerlid Mahir Alkaya - 100% veilig sparen en betalen - proberen we de Publieke Bank te verwerkelijken voor al die burgers die een veilig en eerlijk geldsysteem willen. Dit is een eerste stap in de richting die gesteund wordt door vele economen en hoogleraren, onder andere van het Sustainable Finance Lab, door de burgerbeweging Ons Geld, en recentelijk door de Wetenschappelijke Raad voor het Regeringsbeleid.

Dit fundament geeft ons allemaal de vrijheid om te kiezen: laat ik mijn geld veilig staan op de Publieke Bank of kies ik er voor om risico te nemen door het op een private bank zoals ING, ABN Amro of Rabobank te zetten. Ook geeft het ons als samenleving de vrijheid om te kiezen wanneer het extreme risicogedrag van banken weer leidt tot een financiële crisis: willen we ze eigenlijk wel weer redden van ons belastinggeld of maken we andere keuzes? Dit zal private banken dwingen meer verantwoord om te gaan met risico’s en verkleind de kans op een crisis.

Als we niet meer gegijzeld worden door de financiële sector kunnen we weer voor onszelf beslissen wat we voor onze gemeenschap belangrijk vinden. Een Publieke Bank is er voor de mensen, geeft ons een stabiel fundament om een maatschappij op te bouwen en de democratische keuzevrijheid die aan de basis ligt van een rechtvaardige samenleving.

De Nederlandsche Bank, die toezicht houdt op de banken, velt een vernietigend oordeel over ABN Amro. Alle particulieren klanten moeten opnieuw worden nagelopen op mogelijke witwasrisico’s. ‘Een nieuw schandaal binnen de financiële sector. Dit laat zien dat in de bankenwereld alleen de snelle winsten tellen en ten koste van al het andere gaan,’ zegt SP-kamerlid Renske Leijten.

Leijten: ‘de ene na de andere bank blijkt het beleid om witwassen te voorkomen niet op orde te hebben. Dat is een signaal aan criminelen die hun winsten ongezien willen wegsluizen, aan belastingontduikers of zelfs aan financiers van terrorisme. Het lukt maar niet om dit beleid op orde te krijgen en daarom zijn fundamentele oplossingen nodig, in plaats van een beetje meer regulering.’

Leijten stelt voor de banken te splitsen en voor een deel publiek te maken zodat daarmee mensen en de economie gesteund worden.

Ook vraagt Leijten de Minister niet akkoord te gaan met een eventuele schikking, waardoor een rechtszaak kan worden afgekocht. ‘Als er iets gebeurt dat niet door de beugel kan, dan moet de bank haar verantwoordelijkheid nemen, net zoals elk ander. Misstanden en schandalen achter gesloten deuren afkopen en dealtjes maken past daar niet bij.’

Vanavond sluit het parlement voor twee maanden zijn deuren. Het zomerreces begint. Maar voordat we uitvliegen naar verre vakantieoorden en ons languit aan infinity pools gaan herpakken, is het tijd voor wat reflectie. Waar staan we nu, als partij - en waar gaan we heen? Ter afsluiting van het parlementaire jaar schreef Thierry Baudet een Zomermanifest over FVD als brede, liberaal-conservatieve beweging.

We zijn dit jaar van een kleine, kwikzilverige startup uitgegroeid tot één van de grootste partijen van het land. We hebben aan alle verkiezingen een keer meegedaan: de Tweede Kamerverkiezingen (2017), de Gemeenteraadsverkiezingen (2018), en natuurlijk de Provinciale Statenverkiezingen en de verkiezingen voor het Europees Parlement (2019). We zijn daarmee in alle bestuurlijke lagen vertegenwoordigd. En zelfs de grootste geworden in Zuid-Holland, Noord-Holland en Flevoland - waarmee we ook de grootste fractie in de Eerste Kamer hebben kunnen vormen. Meer dan 35.000 leden dragen inmiddels via provinciale teams, expert-groepen, evenementen, contributies en commentaren bij aan het slagen van onze missie.

Onvermijdelijk gaat dit alles ook gepaard met groeistuipen, rimpels en plooien. Met onverwachte successen of momenten van tegenslag. Soms is het zoeken naar de juiste toon. Of wordt een tweet, citaat of gedraging tot belachelijke proporties uitvergroot in de media. De framing is enorm. Nadat we anderhalf jaar stabiel op zo’n 15 zetels in de peilingen stonden, zijn we dit voorjaar tot boven de 20 gestegen en ontstond een nieuwe, ongekend felle campagne tegen onze partij. Hele Wikipedia-pagina’s werden opgericht om één enkel woordje in een speech met terugwerkende kracht ‘omstreden’ te maken, hele bossen werden gekapt om columnpapier te verschaffen aan boze commentatoren. Het hoort er allemaal bij. Het is onderdeel van het avontuur dat we met elkaar zijn aangegaan.

Ons doel, onze taak, is het neerzetten en uitbouwen van een brede, liberaal-conservatieve beweging - want dat is wat Forum voor Democratie wil zijn. Onze kracht ligt erin dat we zowel praktische politiek bedrijven, via moties, debatten en beleidsstukken, als ook regelmatig de diepte in duiken om de onderliggende vraagstukken in kaart te brengen. We agenderen dagelijkse misstanden die de mensen direct raken en we durven tegelijkertijd ideologische vergezichten te schetsen. We hameren op slimme oplossingen die per direct zijn in te voeren en vooral durf en daadkracht vergen; maar schuwen ook de onvoorspelbare dynamiek van een controversiële overdenking niet.

Zo hadden wij nooit die verrassende wending kunnen geven aan het debat over klimaat en energie, als we ons daar niet al op de Winterschool van januari 2018 in hadden verdiept en grondig studie hadden gemaakt van de heethoofdige opwarmingstheorieën en zeespiegelprognoses die de discipelen van Al Gore ons voorhouden. Maar om écht een ander geluid te laten horen was het ook nodig om de klimaathype cultuurhistorisch te duiden. Het klimaatdebat is geen rationele discussie - dat is het nooit geweest. Al in elk geval sinds de ‘club van Rome’ zoekt de Westerse mens naar een aflaat, naar boetedoening. En onder al het milieuactivisme ligt dus vaak een diepe spirituele leegte. Als we meer willen doen dan eindeloos symptomen bestrijden zullen we die óók in het vizier moeten hebben en moeten adresseren. 

Dit in elkaar grijpen van praktijk en theorie speelt ook bij andere onderwerpen. Neem het verbeteren van het onderwijs. Uiteraard begint dat met het stoppen van linkse indoctrinatie, het keren van de uitstroom van goede docenten en het snoeien in overdreven regelzucht. Maar op termijn moet je ook nadenken over de inhoud van het curriculum: wat willen we nu eigenlijk dat leerlingen leren? Hoe zien we de ideale verhouding tussen praktisch en theoretisch geschoolden (wij stellen voor te stoppen met dat schijnonderscheid tussen ‘hoge’ en ‘lage’ opleidingen); wat betekent het eigenlijk om een ‘kenniseconomie’ na te streven - importeer je dan je stukadoors, je taxichauffeurs, je verplegend personeel (en willen we dat wel)? Hoe zien we bovendien de psychologie van het kind, hoeveel vrijheid moet je jonge mensen geven? Wat is de rol van scholen in een afbrokkelende sociale gemeenschap, de rol van ouders in een tijd van echtscheidingen en fulltime werkende tweeverdieners? Zijn kinderen nog wel voldoende ‘ingebed’ om zich de leerstof eigen te kunnen maken en zich te ontwikkelen tot evenwichtige volwassenen? 

Structurele verbetering van het onderwijs kan alleen slagen als onze partij daar óók over nadenkt. Zo zit je vanuit een ogenschijnlijk eenvoudige beleidskwestie (‘beter onderwijs’) in enkele stappen opnieuw bij diepe, cultureel-maatschappelijke vraagstukken die grondige reflectie vereisen.

We zijn ons daar terdege van bewust, en willen dus allebei doen: de acute problemen aanpakken én nadenken over de richting die we op middellange termijn moeten kunnen wijzen. Het één gaat niet ten koste van het ander. Praktijk en theorie versterken elkaar juist.

Hetzelfde geldt voor het aanpakken van de immigratie- en integratieproblematiek. Waarom blijkt het nu eigenlijk zo moeilijk om bij uitstek islamitische immigranten te integreren? Waarom zijn er zulke enorme verschillen in arbeidsparticipatie, criminaliteitscijfers en de uitslag van CITO-toetsen? Nog lastiger: waarin moeten deze immigranten nu eigenlijk integreren? Wat is onze Westerse beschaving, onze Nederlandse samenleving? Zeker, dat is een samenleving die zich kenmerkt door een aantal rechtsstatelijke en democratische waarden, maar daarmee is toch zeker niet alles gezegd. Als het zo eenvoudig was, zou het niet zoveel problemen opleveren - en zou het ook elders in de wereld als vanzelfsprekend worden nagevolgd. Blijkbaar is onze Europese cultuur het resultaat van een uiterst complex en fijnmazig ontwikkelingsproces, waarin het klassiek humanisme een rol speelt, het joods-Christelijk erfgoed, de Verlichtingswaarden, enzovoorts. Die zullen we als partij dan toch ook moeten inventariseren, bevragen, tegen het licht houden, om ze te kunnen doorgeven aan de nieuwe generatie...

Of nog zoiets: de woningnood en de bereikbaarheid van onze stadskernen. FVD wil dit aanpakken. Bestaande bestemmingsplannen moeten worden vlotgetrokken, het enorme aantal woningen dat bij voorrang aan asielzoekers ter beschikking wordt gesteld moet eerst gaan naar de Nederlanders op de wachtlijsten, de macht van de corporaties moet worden gebroken en het autootje pesten moet stoppen.

Maar wat voor soort woningen willen we eigenlijk bouwen? Eengezinswoningen, vrijgezellenwoningen, generatiewoningen? En in wat voor bouwstijl? Hoe ziet een goede wijk er uit? Wat is de gewenste verhouding tussen arm en rijk, tussen wonen, werken en winkelen, tussen huur en koop? Hoe vangen we de vergrijzing op? Ja, wat voor soort land willen we eigenlijk zijn, hoe dichtbevolkt, hoe ingericht? En hoe ontwikkelt onze samenleving zich als gevolg van emancipatie, immigratie, internetcultuur, consumptiemaatschappij en ghetto-vorming in de buitenwijken van grote steden?

Wij zijn juist zo teleurgesteld in de huidige politiek omdat een diepere visie op dit soort thema’s telkens weer ontbreekt. Premier Rutte is daar zelfs trots op en ziet het gewone managen, van dag tot dag, als zijn belangrijkste taak: ‘wie visie mist moet naar de oogarts.’ Wij denken daar echt fundamenteel anders over. Voor wie niet weet waar hij heen wil zeilen, is elke wind even gunstig. En zo dobberen onze bestuurders dan ook maar al te vaak een beetje mee op de impulsen van het moment. Waardoor we als land uiteindelijk volkomen stuurloos blijken te zijn en van de ene onvoldragen schijnoplossing naar de andere falende hervorming struikelen. Op alle terreinen. Keer op keer.

Dat zie je bijvoorbeeld ook in het drama rond de euro. Vrijwel niemand in de Tweede Kamer had zich ooit eens écht verdiept in wat het nu eigenlijk betekent om met meerdere, zeer verschillende landen één munt te delen. Het leek ze simpelweg best praktisch, best handig: hierdoor zouden onze vaasjes nog meer gaan glimmen dan normaal! Geen grenswisselkantoren meer, makkelijk op vakantie, Nederland is een handelsland - we kunnen de clichés inmiddels wel dromen. Maar wat de gevolgen zijn van cultuurverschillen, zoals die tussen Noord en Zuid Europa, op de ontwikkeling van conjunctuurcycli; wat de effecten zijn van het (de facto) collectiviseren van schulden door een activistische ECB; wat, vervolgens, de noodzakelijke maatregelen zijn die de EU vanuit Brussel moet nemen om de munt en het continent weerbaar te houden tegen divergentie, economische crises en politiek opportunisme in vergrijzende landen zonder pensioenspaarpot: daarover hadden ze werkelijk geen idee. Ze hadden er überhaupt nog nooit over nagedacht.

En precies dát verklaart waarom die gewone man, de spreekwoordelijke voetbalvader of schoolpleinmoeder, steeds weer in de kou komt te staan; het vertrouwen in de gevestigde politiek verliest; en zo enthousiast overstapt naar FVD. Onze beleidsvoorstellen gaan veel dieper dan de waan van de dag. Een misschien wat hoogdravende speech, een essay over Houellebecq: ze komen voort uit een poging daadwerkelijk tot de kern te komen. Er wordt bij ons écht over zaken nagedacht. Omdat we alleen dán met beleidsvoorstellen kunnen komen die hout snijden.

De geest van de Verlichting

Wij geloven dus dat onze beweging zowel moet uitblinken in praktische alternatieven als in diepgravende analyses. Het één kan niet zonder het ander. Daarom heeft Annabel Nanninga gelijk als ze zegt dat we de acute noden van de kiezer nooit mogen vergeten; maar heeft Freek Jansen óók gelijk als hij jongeren diezelfde middag oproept zich te verdiepen in de politiek-theologische achtergrond van de huidige crisis. Nausicaa Marbe heeft gelijk als ze stelt dat we een open, tolerant en pluriform patriottisme moeten uitdragen; maar Paul Cliteur heeft óók gelijk dat we bepaalde waarden - de Verlichtingswaarden - nooit mogen loslaten.

Precies die Verlichtingswaarden vormen ons uitgangspunt: gelijkheid voor de wet, vrijheid van meningsuiting en mensen beoordelen op individuele kwaliteiten en persoonlijke titel. Daarmee zijn we dus tegen elke vorm van identiteitspolitiek: we willen mensen niet inkaderen op grond van ras, geslacht, geloof, seksuele voorkeur, enzovoorts - maar juist als individu tot hun recht laten komen. In de geest van de Verlichting willen we bovendien overal over kunnen nadenken. Sapere aude, zegt Kant: durf te weten. Te bevragen. Te onderzoeken. We gaan te rade bij linkse en rechtse denkers; we leggen ons oor te luisteren bij wetenschappers, ondernemers, flexwerkers en agrariërs; bij vertegenwoordigers van de intellectuele beweging rondom Trump (die met veel angst en beven wordt aangeduid als ‘altright’) - maar ook bij verstokte sociaal democraten en woedende critici van het neoliberalisme. Alleen wie zich grondig verdiept in alles wat er in de wereld te vinden is, kan een onafhankelijk, afgewogen oordeel vellen. 

Ondertussen hebben we ook serieuze kritiek op de Verlichting - met name op het erin vervatte idee dat we de mens helemaal los van sociale en maatschappelijke context kunnen begrijpen. Met al onze rationaliteit en ons industrieel en technologisch succes, wordt al snel vergeten dat ieder mens ook ingebed wil zijn in een samenleving, een cultuur, een natie, een traditie. De homo economicus die louter door materieel eigenbelang wordt gedreven bestaat niet; en evenmin is het reëel te verwachten dat ‘alle menschen werden brüder’. Ja, dat socialistische droombeeld ontspruit óók aan de Verlichting en het blijkt in de praktijk toch behoorlijk gevaarlijk en intolerant te kunnen uitpakken. Zo dreigt de drang naar gelijkheid voortdurend de vrijheid te ondergraven.

Dus moeten we, tegen die achtergrond bezien, niet ook mild-gestemd oordelen over de ‘irrationele’ aspecten van het bestaan - zoals geloof, familiale hechting en verleidingsdans? Zijn het niet precies deze zaken die ons, vanwege hun ‘intermediaire’ functie (zoals Montesquieu het noemt) beschermen tegen machtsmisbruik, willekeur en atomisering? Hoe kunnen we onszelf in het keurslijf van de moderne, oppervlakkig-hedonistische psychologie persen als we zo paradoxaal in elkaar steken, voortdurend balancerend tussen gelijkheid en hiërarchie, vrijheid en lotsbestemming? Hoe beperken we onszelf in een ‘globale’ wereld waarin we voortdurend gebombardeerd worden met reclames voor steeds weer dezelfde producten en diensten? Hoe behouden we de menselijke maat in een tijd van smartphones en internet?

Hier, op het snijvlak tussen individualisme en gemeenschapszin, tussen vrijheid en geborgenheid, bevindt zich onze beweging - daarom noemen we onszelf liberaal-conservatief. Daarbij zullen we op sommige issues meer richting individualisme neigen, terwijl we op andere juist richting gemeenschap overhellen. We zullen nu eens kiezen voor materieel gewin, dan weer voor spiritueel belang. Voor gelijkheid, voor vrijheid. En ook binnen onze gelederen zal daar nog geregeld de nodige discussie over bestaan.

Dat hopen we, tenminste. Want we geloven dat die discussies ons sterker maken. We zijn een partij die door de clash of opinions tot de beste inzichten en argumenten komt. Zo blijven we bovendien een politieke vernieuwingskracht met vele gezichten, vele smaken en stijlen. Dat we referenda willen, democratische hervorming, gecontroleerde immigratie en grensbewaking, lagere belastingen en een kleinere overheid, beter onderwijs, minder bureaucratie in de zorg: daarover zijn we het eens. We willen een nieuwe luchthaven in zee, meer geld voor defensie en politie, meer traditionele woningbouw en stoppen met de ‘energietransitie’ die ons 1.000 miljard kost en niets oplevert. De koopkracht moet omhoog, de regeldruk naar beneden.

Uiteindelijk is ons doel het veranderen van de weg-met-ons mentaliteit die onze politieke, culturele en journalistieke elites doordrenkt. De oikofobie. Want die verklaart de slappe knieën van kartelpolitici, de schaamte voor onze geschiedenis, het weggeven van onze gulden, de sfeerloze, liefdeloze architectuur. Wij willen het zelfvertrouwen van het Westen herstellen; een brede maatschappelijke beweging worden die op alle fronten, over de hele linie, een omslag teweeg brengt. Een soort inversie van mei ‘68. Een lange mars door de instituties.

Maar in de nadere invulling van dit grote project zullen ongetwijfeld nog voldoende onderwerpen langskomen waarover we het niet altijd eens zijn; onderwerpen die een hachelijke belangenafweging vergen of een keuze tussen twee kwaden. Ook op het gebied van persoonlijke stijl kunnen meningen uiteen lopen, en we waarderen het dat daarover óók gesproken kan worden binnen onze partij. Het is een onderdeel van de Nederlandse cultuur die we koesteren en voelen in onze vezels: wars van overdreven formaliteiten, open, eerlijk, het hart op de tong en evenveel meningen als mensen. Met grote ruimte voor andersdenkenden en een stip op de horizon waarheen we varen - zoals we altijd hebben gedaan (daar komt die VOC-mentaliteit weer om de hoek kijken!). Eendrachtig én vol discussie. Voor ons is dat dé manier om onze gedachten te scherpen en de partij nog beter te maken. Een partij waarop we net zo trots kunnen zijn als op ons land.