Poliflw

Hugo de Jonge nieuwe leider van het CDA: ‘Het CDA is opgericht om kloven te overbruggen en strijd te pacificeren'. Met een uiterst krappe zege op zijn tegenstrever Pieter Omtzigt heeft Hugo de Jonge de CDA-lijsttrekkersverkiezing om het partijleiderschap gewonnen. De opkomst was 66,7 procent. Het verschil is klein: 258 stemmen, oftewel, 50,7 tegen 49,3 procent. Met zijn 42 jaar is hij de jongste CDA-leider ooit, jonger dan Ruud Lubbers. Met die beroemde CDA-leider deelt hij opvallend veel. Een zekere no-nonsense en het heilig geloof in het politieke midden. Zorgzaamheid Met Hugo de Jonge -opgeruimd, handig met de media en betrokken- krijgt het CDA een lijsttrekker die waarden als zorgzaamheid en een sterke overheid predikt. Hij noemt de zorg voor elkaar het fundament van de samenleving en vat zijn politieke missie samen met de zorg van gewone mensen op tafel krijgen en daar praktische oplossingen voor vinden. Waar CDA’ers voorheen beducht waren om de overheid een grote rol te geven werd de overheid bij de strijd om het leiderschap opeens hét thema. Zowel De Jonge als zijn grote uitdager Pieter Omtzigt zijn er beiden al jaren mee bezig, zij het ieder met een belangrijk verschil in accent. De Jonge voerde een lijsttrekkerscampagne voor een sterke overheid die zorg en aandacht heeft voor de mensen. Omtzigt wil mensen beschermen tegen fouten van de overheid. De Jonge won de lijsttrekkersverkiezing na een campagne waarin hij zich aanbood als de man van het midden. Onder hem zal het CDA weer resoluut in het midden van de politiek opereren, beloofde hij. Het is een afscheid van de jaren onder Sybrand Buma, toen de blik meer naar rechts was gewend. Veel behendigheid Nu Hugo de Jonge het CDA gaat leiden, zal hij vooral binnen de partij veel behendigheid nodig hebben. Hem wacht mogelijk een intern debat over de koers.De Jonge staat volledig achter de nieuwe richting voor het CDA, zoals die is uitgestippeld door het wetenschappelijk bureau van de partij, onder de titel ‘Zij aan zij’. Het CDA omarmt daarin het klimaatbeleid, wil breken met marktwerking, zich verzetten tegen de maatschappelijke polarisatie en zoekt in de landbouw meer balans tussen duurzaamheid en exportbelangen. Favoriete kandidaat Hugo de Jonge was vanaf het begin de favoriete kandidaat van het partijbestuur, maar de lijsttrekkersverkiezing maakte duidelijk dat de CDA-kiezers nog lang niet klaar zijn met die discussie. Velen stemden op de andere twee kandidaten. De Jonge zal nog al zijn behendigheid nodig hebben voor het CDA volgend jaar de verkiezingen in kan. De Jonge kan gevoelige dossiers parkeren. Hij deed het bij medische ethiek, het onderwerp waar VVD, D66, CDA en ChristenUnie in het kabinet Rutte-III een wapenstilstand over sloten. De liberale fracties VVD en D66 probeerden de CDA-minister geregeld uit de tent te lokken, maar vergeefs. De praatgrage De Jonge kan dan opeens zeer zwijgzaam zijn. Politiek talent De Jonge werd al vroeg gespot als politiek talent en maakte een razendsnelle CDA-carrière. Op zijn 29e werkte hij voor de minister van onderwijs, niet veel later werd hij politieke assistent van CDA-premier Jan Peter Balkenende. Hij vertrok daarna naar Rotterdam, om wethouder te worden. Als bestuurder is De Jonge vooral een man van praktische oplossingen. Waar hij ook komt bezingt hij samenwerking als beproefd medicijn.

Zomerreces Het zomerreces is aangebroken. Tijd voor een terugblik en bezinning. De meest politiek beschamende affaire het afgelopen parlementaire jaar was, na de verloedering van de omgangsvormen en het taalgebruik, het optreden van de Belastingdienst in de affaire rond de kinderopvangtoeslagen waarin Pieter Omtzigt een belangrijke rol speelde. Welke lessen dient de Kamer te trekken uit die voor de politiek beschamende affaire? Politici voeren een permanente campagne en verliezen bijna allemaal hun hoofdtaak uit het oog: het maken en beoordelen van wetten. Wetgeving heeft verregaande consequenties voor mensen. Hoe kunnen we er nu voor zorgen dat de Kamer wetgeving serieus neemt? Geen doorsnee Kamerlid Pieter Omtzigt is geen doorsnee Kamerlid. Om heel veel redenen. De Twentenaar trok zich niets aan van de nauwelijks verhulde boodschap dat het CDA van hem af wilde toen hij een onverkiesbare plek kreeg op de kandidatenlijst. Hij zorgde in 2012 voor zijn eigen campagne en werd met voorkeursstemmen alsnog gekozen. Het CDA-Kamerlid was een immer terugkerende kiespijn voor partij en kabinet, maar een zegen voor de Nederlandse politiek. Grote ego’s zijn er nog altijd in de Haagse arena, maar individuele politici met een eigen gezicht veel minder. Pieter Omtzigt vormt hierop een welkome uitzondering. Politiek drastisch veranderd In de afgelopen decennia is het aanzien en wezen van de vaderlandse politiek drastisch veranderd. De politiek is verworden tot een poging de politieke tegenstander vooral te bejegenen en pootje te haken. Het beeld –hoe kom ik over op de kiezer– werd dominant en het beleid van secundair belang. Klassieke volkspartijen verdwenen en dat heeft fundamentele gevolgen gehad. Een permanente publiekscampagne is politiek bedrijven geworden. Een vaste aanhang waar partijen bij de volgende verkiezingen in ieder geval op zouden kunnen rekenen, is helaas verdwenen. Voor elke stem moet permanent, in het uiterste geval vier jaar, worden gestreden. Inkomen en opleidingsniveau zijn nu beslissender voor het stemgedrag en bepalender dan vroeger het lidmaatschap van een specifiek kerkgenootschap. De gevolgen zijn verstrekkend. De politiek lijkt in vrijwel niets meer op de politiek van het midden van de jaren tachtig. Het compromis Het vertrouwde verzuilingsmodel, dat in de jaren zestig al hevig wankelde, was eind 1985 nog bepaald niet verdwenen. Verkiezingen begonnen al sterke verschillen in uitslagen te vertonen, maar de grote partijen hielden stand. Elites konden elkaar in verkiezingen nog bestrijden om daarna zaken te doen. Polarisatiestrategieën werkten niet, de drie volkspartijen, CDA, PvdA en VVD, wisselden elkaar aan de macht af. De grote verschillen vormden geen gevaar voor de uiteindelijke consensus. Een consensus die, een aantal vrij marginale uitzonderingen aan de randen van het politieke spectrum daargelaten, niet ter discussie stond. Grote veranderingen als de ingezette afslanking van de verzorgingsstaat, konden uiteindelijk ook bij links instemming vinden. De eerste golf individualisering was voorbij, maar de verzuiling was nog niet definitief van het toneel verdwenen. Paars, in de jaren negentig, bracht daar langzaam aan verandering in. Politieke elites en de samenleving gingen meer en meer met de rug naar elkaar staan. De politieke elites maakten zich zorgen over efficiency, de overheid diende lean en mean te worden met de grote bedrijven als voorbeeld, terwijl tegenstellingen in de maatschappij groter werden. De multiculturele samenleving werd voor de één een nastrevenswaardig doel, voor de ander een somber schrikbeeld. Emancipatie van de burger Terwijl de volkspartijen een dergelijke tegenstelling nog konden opvangen, leidde dat meer en meer tot vervreemding bij de ene groep en het krampachtig vasthouden aan de vertrouwde mechanismen bij de andere. Draagvlak voor het compromis werd minder en moest meer worden bevochten. De uitsluiting van het CDA na vele jaren regeringsverantwoordelijkheid betekende het definitieve einde van de verzuiling. Nieuwe splinterpartijen, met slechts één prominent programmapunt, kwamen op en verdwenen weer even snel. Het radicaal tegenovergestelde van de volkspartij is nu schering en inslag in de politiek. Elk belang heeft nu zijn eigen politieke partij en dus zijn zetel(s) in de Kamer met helaas snel uitbrekende ruzies tussen politiek totaal onervaren Kamerleden. Coalitievorming Coalities van meerdere partijen zijn in de Nederlandse politiek niet ongewoon. Niet het aantal partijen dat nodig is om een kabinet te vormen dat steunt op een parlementaire meerderheid is bijzonder. Maar het is redelijk uniek dat ideologisch volstrekt tegengestelde partijen tot samenwerking worden gedwongen. Oude zekerheden in de politiek zijn verdwenen. Er kwamen onwaarschijnlijke combinaties, louter en alleen om maar tot meerderheden te komen. Alles voor de bestuurbaarheid van het land, maar uiteindelijk leidend tot erosie in de geloofwaardigheid. De elites in het politieke midden zijn nog immer, net als in het midden van de jaren tachtig, gepreoccupeerd met samenwerking, terwijl in de samenleving de tegenstellingen toenemen. Meerderheden die steeds verder afbrokkelen en dikwijls na tussentijdse verkiezingen in de Eerste Kamer niet meer bestaan. Het parlement is een afspiegeling van de samenleving. Met het kwalijke gevolg de steeds meer groeiende tegenstellingen tussen bevolkingsgroepen. De kiezer is zijn houvast kwijt en oude zekerheden in de politiek zijn verdwenen. Hopelijk kan het CDA in maart 2021 weer het vertrouwde gevoel terug geven.

Ze is stellig die avond. Vijf dagen voordat het CDA via deze krant aankondigt dat het ‘om is’ en een soepeler toepassing van het kinderpardon wil, zegt Tweede Kamerlid Madeleine van Toorenburg nog dat ze van ‘aanpassingen’ niets wilt weten. ,,Ik wil over alles meedenken, maar wij gaan niet zonder meer tornen aan de huidige afspraken.”

Op haar bureau ligt dan een memo voor versoepeling dat is opgesteld door Flip Schüller, de advocaat van de Armeense Lili en Howick. Die is om tafel gegaan met D66 en ChristenUnie, omdat hij denkt dat de geesten rijp zijn voor coulanter beleid. Na een gesprek met Van Toorenburg, enkele dagen eerder, lijkt het memo echter op weg naar een la om daar ‘te worden begraven’.

Maar Van Toorenburg veinst haar onwrikbaarheid. In werkelijkheid is er sprake van een ‘veranderd inzicht‘, zoals ze vijf dagen later zal verkondigen. Daar is een lange, omvangrijke lobby binnen de eigen partij verantwoordelijk voor. ,,Ik voelde mij niet intrinsiek gemotiveerd om iets aan het kinderpardon te veranderen”, geeft ze toe.

Dat is zacht uitgedrukt, stellen ingewijden. Het is allerminst aan Van Toorenburg en fractieleider Sybrand Buma te danken dat het CDA alsnog de ommezwaai maakt. Sterker nog, intern is de druk op het duo de maanden ervoor flink opgevoerd. Hun strakke, ‘rechtse‘ lijn zorgde volgens betrokkenen voor oplopende spanning in de fractie.

Vooral Kamerleden uit CDA-bastions Overijssel en Limburg, zoals Pieter Omtzigt en Martijn van Helvert, beginnen zich enkele maanden geleden steeds ongemakkelijker te voelen. Opgejut door regionale partijgenoten, die niet zelden hun CDA-activiteiten combineren met werkzaamheden in een kerk of parochie, begint het verzet tegen de partijlijn dan door te klinken in de fractie.

Want, zo gaat dat in het CDA: de partij staat bekend om zijn tamelijk stoïcijnse omgang met kritiek van buitenaf. Wie de partij op een ander spoor wil zetten, kiest voor de binnenlijn. Lobbyisten weten dat en benaderen lokaal of provinciaal actieve CDA’ers. Zo heeft het initiatief De Goede Zaak bereikt dat inmiddels 134 gemeenten zich hebben uitgeroepen tot ‘kinderpardongemeente’. Opvallend: in 8 op de 10 gevallen heeft de CDA-fractie zich achter deze actie geschaard.

Aanvulling Jacques Leurs:

Conclusie eigen onderzoek: 419 CDA raadsleden stemden in 100 gemeenten voor de motie Kinderpardongemeente.

Ook Jasper Klapwijk, voorzitter van het Landelijk Ongedocumenteerden Steunpunt (LOS), zegt de afgelopen maanden veel regionale CDA’ers te hebben gesproken. Hij heeft Statenleden in Overijssel er bijvoorbeeld fijntjes op gewezen dat hun lijsttrekker, Eddy van Hijum, in 2013 als Kamerlid al waarschuwde dat de kinderpardonregeling voor nieuwe gevallen niet zou gaan werken. Klapwijk: ,,Van Hijum heeft gelijk gekregen. Dus toen heb ik gevraagd aan provinciale CDA’ers of ze wat konden doen.”

Ook partijprominenten beklagen zich tegenover Buma over zijn conservatieve koers. Voormalig Shell-directeur en CDA-senator Rein Willems heeft ‘indringende gesprekken’. Willems is actief in de protestantse kerk. En nauw betrokken bij het kerkasiel voor de Armeense familie Tamrazyan in de Haagse Bethelkerk. Willems heeft een terugkerende vraag aan Buma:

Waar is de compassie gebleven?

Ook oud-minister van Justitie, Ernst Hirsch Ballin, bemoeit zich ermee, zeggen betrokkenen. ,,Er zijn weinig mensen die het asieldossier zo goed kennen als hij”, zegt een ingewijde. ,,Ernst is binnen de partij altijd een vraagbaak gebleven en kent als geen ander de juridische haarkloverij.” Hirsch Ballin doet zelfs voorstellen over hoe Buma zijn ‘draai’ juridisch kan onderbouwen.

Op die manier raakt eerst Buma, en later Van Toorenburg, overtuigd van de nieuwe koers.

Wat ook een rol speelt: chagrijn over de VVD. Van Toorenburg ontsteekt in november in woede als de liberalen voorstellen om de zogenoemde discretionaire bevoegdheid te schrappen. Dat speciale middel geeft de staatssecretaris de kans om in specifieke gevallen alsnog asiel te verlenen, bijvoorbeeld – zoals bij Lili en Howick – op basis van ‘humanitaire redenen’.

Het is een vorm van maatwerk waar CDA’ers bij zweren. Zeker om empathie te kunnen tonen bij ‘schrijnende’ gevallen. Bovendien: de VVD gaat ermee voorbij aan afspraken in het regeerakkoord. Een proefballon, oordeelt Van Toorenburg. En een kwalijke ook. Tegelijkertijd biedt die ook ruimte aan het CDA: als de liberalen zo’n geluid kunnen laten horen, waarom het CDA dan niet?

De timing van de ommezwaai is uiteindelijk opvallend. Het lijkt alsof het CDA terugslaat naar de VVD. Die partij heeft tot ergernis van Buma een week eerder gespeculeerd dat onvrede over klimaatbeleid de VVD een kabinetsval waard is. Toch was het CDA al van plan de draai te maken. En wel vóór het congres van 9 februari.

Een grote groep CDA’ers had een motie in de maak om Buma tot een koerswijziging te dwingen. Om die ondermijning van zijn gezag te voorkomen, kwam er een vlucht naar voren, stellen betrokkenen. Op de vorige partijbijeenkomst in Groningen had Buma al pijnlijk moeten ervaren hoe de leden hem openlijk terugfloten. Tegen zijn wil werd Buma toen opgedragen dat hij opnieuw moest onderhandelen over de renteverhoging op studieleningen, dwars tegen het regeerakkoord in. Een herhaling van dat debacle moest worden voorkomen.

Bovendien komen er verkiezingen aan. Een milder asielstandpunt valt in goede aarde in ‘CDA-land’ Overijssel en Limburg, stellen ingewijden.