Poliflw

Opiniestuk, zoals geplaatst op Almere-Nieuws.nl op dinsdag 9 juli 2019.

Geen onderwerp brengt zoveel mensen op de been als bomenkap in een buurt of straat. Logisch, wij Almeerders houden van onze groene straten en die mooie rijen bomen zijn zichtbepalend. Toch worden er soms bomen gekapt, omdat ze veel overlast geven, van pluisjes tot wortels. Of omdat er een weg of stoep wordt verbreed. Maar de laatste tijd worden er vooral veel bomen gekapt omdat de bomen ziek zijn.

Één zieke boom, dat is niet zo’n probleem. Die kun je kappen, of je kunt de dode delen weghalen. Een hele straat, een hele wijk of zelfs een hele stad met zieke bomen, dat is wel degelijk een probleem. In Almere zijn heel veel essen. Essen zijn snelgroeiende, mooie bomen met veel groene bladeren. Helaas zijn deze bomen ook heel gevoelig voor de essentaksterfte: een boomziekte die sinds een jaar of tien in Nederland voorkomt. Het is een agressieve schimmel die de takken aantast, waardoor de boom gedeeltelijk afsterft. De vraag is hoe we dit probleem oplossen. Je zou bijvoorbeeld de zieke gedeelten kunnen wegsnijden. Dat spaart de bomen, maar is duur. Duur omdat het wegsnijden door een specialist gedaan wordt en omdat de boom alsnog weg moet als de ziekte terugkomt. Misschien wel te duur in een tijd waarin we de gemeentebegroting met grote moeite sluitend maken en bovendien ziet het er niet uit. Een plaatje van een straat met half gekapte bomen is bepaald geen reclame voor Almere. De zieke bomen kappen is ook een optie. Dat staat al helemaal niet mooi, maar het is goedkoper. Maar bijna niemand heeft het over de échte oplossing: het kappen van de zieke essen en daar andere bomen voor in de plaats planten.

Iedere hondenfokker weet dat het belangrijk is om inteelt te voorkomen; als je dat niet doet neemt de kans op ziekten bij de puppies toe. Om dezelfde reden is het ook zeer ongebruikelijk dat menselijke familieleden samen voor nageslacht zorgen. Maar bomen planten wij het liefst in rechte lanen met genetisch identieke bomen. Zij zijn in alle eigenschappen gelijk aan hun broertjes in de rest van de straat. Bomen met dé kenmerken die wij graag zien en die leiden tot een schitterend straatbeeld: mooie groene lanen met statige kastanjes, mooie eiken of volle essen. Tot er eentje ziek wordt. Dan werken die gelijke genen ineens tegen en worden alle bomen in de straat ziek. Zo overkwam het ons dat onze iepen ten onder gingen aan de iepziekte, onze kastanjes last hadden van de kastanjebloedingsziekte en momenteel onze essen ziek worden omdat deze lijden aan de essentaksterfte.

Doordat de discussie zich tot dusver beperkt tot de vraag of we de zieke gedeeltes wegsnijden of de hele boom kappen, bestrijden we symptomen en missen we een belangrijke kans. De kans om onze bomenpopulatie meer divers en daarmee ook weerbaarder te maken. Daarom moeten we ook niet aarzelen om een zieke boom weg te halen. Als we vervolgens samen met de buurt kiezen voor verschillende soorten bomen. Zodat de impact van één zieke boom een stuk kleiner wordt en ziekten niet meer zo makkelijk overspringen. Zo voorkomen we kaalslag!

Ton Lesscher, namens de fractie van D66 Almere

Sporen van het valse essenvlieskelkje verspreiden zich door de lucht en landen op de bladeren van de essen. Via de bladsteel doordringen ze de takken en de stam. De schimmel vermenigvuldigt zich daar in de houtvaten, die daardoor verstopt raken. De boom kan steeds minder water en voedingsstoffen naar zijn takken en bladeren vervoeren. Langzaam sterft de boom door verdroging.

De schimmelziekte heeft volgens Staatsbosbeheer al zo’n 80 procent van alle essen in Nederland aangetast.

Een zieke es is te herkennen aan de bruine, verdorde bladeren. Ook ontstaan er grote scheuren in de stam en in de takken. Het is echt een wond in de tak van de boom. De boosdoeners zijn piepkleine, gelige paddenstoeltjes die ontspruiten uit de twijgen van de boom.

Die paddenstoeltjes, ook wel valse essenvlieskelkjes genoemd, worden gevormd door een agressieve schimmel die zich verspreidt door de lucht. In de jaren negentig van de vorige eeuw waaide de schimmel vanuit Polen naar Nederland. In 2010 werd de essentakziekte voor het eerst aangetroffen in Groningen. In de jaren daarna greep de ziekte snel om zich heen, ook doordat in Nederland veel bossen alleen uit essen bestaan.

Men zoekt naar een redmiddel voor de bomen. “De es wil je niet zomaar kwijt. Het is een belangrijke boomsoort”, zegthij. Het is een inheemse Nederlandse boomsoort, waarvan sommige exemplaren ruim 300 jaar oud zijn. Bovendien trekt de es andere planten en dieren aan. Het is niet alleen de boom die je kwijtraakt, het zijn ook soorten mossen en vlindertjes die ervan afhankelijk zijn.

Het beoogde redmiddel voor de es bevindt zich mogelijk in een natuurgebied bij Dronten, in Flevoland: in het Roggebotzand staat een verzameling zeldzame Nederlandse bomen en struiken. 38 procent van de bomen zijn dood, maar tussen de aangetaste en dode bomen staan drie gezonde essen.

Men hoopt dat die bomen ongevoelig zijn voor de ziekte. Om dat te testen, worden de bomen in een kwekerij vermeerderd. “Die gaan wij dan een beetje pesten met de schimmel om te kijken of ze echt resistent zijn”, zei hij. Als de essen inderdaad immuun blijken te zijn, kweken de onderzoekers met de zaden een resistente generatie bomen. Die kunnen dan weer in de bossen worden geplant.

Voorlopig kunnen de zieke bomen niet genezen worden. Staatsbosbeheer kapt de komende jaren honderden hectares aangetaste essen. Op de lege plekken die dan ontstaan worden andere soorten bomen geplant, zodat er gevarieerdere bossen ontstaan. Die oplossing is erg duur: er is 10 tot 20 miljoen euro nodig voor het kappen, vervoeren en vervangen van de zieke bomen.

Bovendien is er weerstand tegen het kappen. Zo liet Natuurplatform Zwolle weten het niet eens te zijn met de kap van 8000 aangetaste essen in Zwolle. De actievoerders willen dat de bomen behouden blijven om de lucht te reinigen en CO2 en fijnstof op te nemen.