Poliflw

Het CDA en zijn kernwaarden Maakt het CDA zijn kernwaarden waar? Dat is de vraag toen de partij op 7 februari van dit jaar besloot met VVD en Forum voor Democratie het gesprek aan te gaan om te komen tot een nieuwe coalitie in Gedeputeerde Staten van Noord-Brabant. Zij vonden in Lokaal Brabant een vierde partner. Er werd overeenstemming bereikt en een nieuwe cultuur van politiek bestuur gevonden. Het bestuursakkoord werd ingezet met de slogan Samen, Slagvaardig en Slim. Forum ziet de samenwerking met de VVD en het CDA in Noord-Brabant als een mijlpaal voor de partij. ‘Constructief samenwerken, verbinden’, liet hun partijleider weten. Strategische fout Een merkwaardige uitspraak voor iemand die CDA en VVD recent tot de linkse cultuur marxistische hoofdstroom rekende die uit is op de vernietiging van Nederland. Tien jaar geleden was er het geruchtmakende CDA-congres in de Rijnhal in Arnhem over het coalitieakkoord van het CDA en VVD met de PVV. Maxim Verhagen liet zich onlangs ontvallen dat hij niet aan het avontuur was begonnen, wanneer hij had geweten dat de gedoogcoalitie in de praktijk als een gewone coalitie zou worden uitgelegd. Hij blikt ook liever niet op deze episode terug. Dat is wel te begrijpen, want voor het CDA pakte de strategische fout van Verhagen rampzalig uit. Een electorale terugval naar dertien zetels en, nog veel erger, een zwaar verlies van politiek-morele geloofwaardigheid. Verhagen was niet de enige die weigerde om dit te zien. De partij moest deze geschiedenis verwerken, waardoor de episode een leerzame ervaring is geworden. Oud-premier Piet de Jong had op dat CDA-congres geen moeite de aard van de politicus Wilders te doorzien: ‘Laat die maar alleen marcheren’ werd een gevleugelde uitspraak. Verbindende middenpartij De faux pas veroorzaakt nog steeds bij de geringste beroering emoties en heeft het uitzetten van een bestendige koers in de weg gestaan. De partij heeft nog steeds de intentie de verbindende middenpartij te zijn die het was in de vorige eeuw en de verleiding mee te liften met populistisch rechts. Probleem van het eerste is dat het midden al lang niet meer het exclusieve domein is van de christendemocraten. Dat was het in de vorige eeuw, zolang VVD en PvdA elkaar uitsloten. Na de val van de Muur hebben deze partijen laten zien dat ze compromissen konden sluiten en het zonder CDA af konden. Het CDA maakt nu deel uit van een druk midden dat er, te midden van luidruchtige flanken, in slaagt het landbestuur draaiende te houden. Wat is gebleven is de Nolens-reflex: alleen in uiterste noodzaak samenwerking met links. De katholieke leider deed deze uitspraak in 1918 en had toen tot doel een opening naar samenwerking met niet-christelijke partijen (in die tijd links) te maken. Later is Nolens de sleutel geworden waarmee het CDA kabinetsformaties in ging: als het kan met rechts, als het moet met links. Het verklaart waarom Buma in de formatie van 2017 GroenLinks buiten werkte; het verklaart ook waarom het CDA in Brabant de voorkeur geeft aan samenwerking met Forum boven een college met GroenLinks. Het CDA is hiermee geen middenpartij, maar een partij rechts van het midden waarin zij moeten concurreren met de VVD, PVV en Forum. Verbindende rol Politiek-inhoudelijk heeft het CDA getracht een belangrijke rol te spelen in de splijtende sociale kwesties van deze eeuw: immigratie, integratie, duurzaamheid, energietransitie en de positie van de islam. Het CDA, een schoolvoorbeeld van culturele en religieuze integratie, had die kans in het eerste decennium van deze eeuw toen zij onder leiding van Balkenende de spilpositie in het krachtenveld heroverde. Oud-premier Lubbers, als katholiek geoefend in politiek bedrijven vanuit het midden, heeft daar een- en andermaal op aangedrongen, maar hij vond bij de gereformeerde Balkenende weinig of geen gehoor. Het CDA zal de komende tijd een offensieve koers moeten kiezen wil het zichzelf niet tot prooi maken van rivaliserende krachten. Het CDA gelooft in democratische waarden en laat zich inspireren en leiden door de Bijbelse boodschap van respect, liefde en omzien naar elkaar. Met de vier CDA-uitgangspunten: gespreide verantwoordelijkheid, gerechtigheid, solidariteit en rentmeesterschap wordt daaraan inhoud gegeven. Deze Kernwaarden én een strategische politieke ambitie moeten de partij weer het eigen vertrouwde gezicht geven.

Haagse jaren: De politieke memoires van Ruud Lubbers Theo Brinkel, indertijd medewerker van het Wetenschappelijk Instituut van hetCDA heeft de memoires van Ruud Lubbers tussen 1992 en 1995 geschreven. De herinneringen van de langst regerende premier in de Nederlandse geschiedenis laten zich lezen als een boek over zowel de techniek van de politiek als de psychologische eigenaardigheden van de politici zelf. De Koude Oorlog De Koude Oorlog, markeert een kantelpunt in de geschiedenis. Talrijke aspecten van deze ingrijpende wending komen in de politieke memoires aan bod. Als minister in het progressiefste kabinet ooit, zag hij dat de socialist Joop den Uyl van zichzelf een anachronisme aan het maken was, omdat de samenleving zich eind jaren zeventig niet meer alleen door de staat liet kneden. Eenmaal tweede man van hetCDAwerd hij geconfronteerd met de opkomst van revolutionaire deregulerings- en privatiseringspolitici als Margaret Thatcher (1979) en Ronald Reagan (1980), die het tot dan dominante Keynesiaanse denken een doodsteek toebrachten. Hij moest als premier vervolgens een antwoord vinden op de onweerstaanbare druk die daarna op de verzorgingsstaat kwam te staan. Oppositie Zijn eigenCDA, de partij die hij groot had gemaakt, verloor in 1994 bijna twee vijfde van zijn kiezers. Het werd door de paarse coalitie van Wim Kok en Hans van Mierlo in de oppositie gedreven en kwam voor het eerst sinds 1917 buiten de regeringsmacht te staan. In zijn herinneren hieraan vertelt Ruud Lubbers over het beleid, het vak, de trucs, de vergissingen en zijn persoonlijke drijfveren. Hij vertelt over zijn eenzaamheid die zich, zoals bij veel jongens uit de roomse elite, heeft genesteld toen hij op de kostschool zat en die in de politiek alleen maar dieper wordt. Hij typeert zijn eigen steeds eenzamere premierschap als pastoraal werk en hij schetst zijn angst voor destructieve moedeloosheid. ‘Cynisme is een verleiding. Het is iets heel anders dan ironie, gevoel voor humor. Bij cynisme dooft het vlammetje. Politiek moet geen vlammetjes doven. Politiek moet proberen de schaarse vlammetjes te laten branden.’ Ruud Lubbers was een meespelende regisseur die dacht het toneel te beheersen. Maar ook hij werd op kritieke momenten verrast door toevalligheden. Twee mythes Ruud Lubbers ontmantelt twee mythes. ‘De buitenwacht, ook de journalistiek, weet vaker niet dan wel wat er achter de schermen allemaal gebeurt. Democratische politiek is niet transparant. Dat is echter geen reden voor paranoia. Want die chicanes in de coulissen van de macht zijn niet altijd zetten in een doordacht schaakspel. Politici hebben soms geen idee wat de gevolgen zijn van hun stappen. Ze improviseren er niet zelden op los en verzinnen er pas achteraf een strategie bij’. No-nonsensebeleid Ruud Lubbers was een van de belangrijkste crisispremiers van Nederland. Hij voerde in kabinetten met de VVD een no-nonsensebeleid dat zorgde voor economisch herstel en vermindering van de staatsschuld. Hij leidde het CDA in 1986 naar verkiezingswinst en wist die in 1989 te consolideren. Hij was een meester in het vinden van compromisteksten, die vaak tot stand kwamen op zijn Haagse werkkamer, het torentje. Quasi-leiders hebben de neiging hun leiderschap met teksten als de grootste dit, de ergste dat op voorhand te hyperboliseren. Ruud Lubbers draait het in zijn memoires om. ‘Politiek is een nobel vak, mits je je neus niet ophaalt voor de noblesse om zo nu en dan de riolen schoon te maken’. Europese Unie Ruud Lubbers heeft veel voor Nederland en daarbuiten betekent. Zo bracht hij in 1992 samen met de ministers Van den Broek en Kok en staatssecretaris Dankert de Wet Goedkeuring van het op 2 februari 1992 in Maastricht tot stand gekomen verdrag over de Europese Unie tot stand. Dit Europese verdrag vormde de Europese Gemeenschap om tot Europese Unie. Zijn naam wordt binnen en buiten het CDA nog altijd liefkozend genoemd, als deChristendemocraat die bijna twaalf jaar minister-president was en daarmee de langstzittende premier.

Onderzoek stemproces CDA: Landelijke bestuur bevestigt uitslag Naar aanleiding van vragen over de stemprocedure voor de verkiezing van de lijsttrekker voor het CDA heeft het landelijke bestuur, nadat twijfels waren ontstaan over de rechtmatigheid, opdracht gegeven voor een extern en onafhankelijk onderzoek. Dit onderzoek is uitgevoerd door Common Gateway Interface (CGI) en hun rapport is nu beschikbaar.CGIis eeninternettechnologiedie het mogelijk maakt om in dewebbrowserdynamisch gegevens op te vragen van dewebserver. CGI is een onderzoeksbureau waarvan uitgerekend CDA-spindoctor Jack de Vries lobbyist blijkt te zijn. Het rapport geeft antwoord op de gestelde vragen en bevestigt dat er geen onregelmatigheden zijn gevonden die van impact zouden zijn geweest op de uitslag van de stemming.Het landelijke bestuur bevestigt dan ook de uitslag: Hugo de Jonge is de terechte winnaar. Politieke soap Bij het aankondigen van dat onderzoek zei partijvoorzitter Rutger Ploum dat de uitkomst, hoe die ook zou luiden,geen invloedzou hebben op de positie van De Jonge. Dat is onnavolgbaar. Want als er wel degelijk fouten zijn gemaakt, moeten daar ookconclusiesaan wordenverbonden anders kan je een onderzoek net zo goed overslaan. De verkiezing van de lijsttrekker was dan ook ongetwijfeld de mooiste politieke soap van de afgelopen weken.Eerder jubelde Ploum nog over de extra publiciteit die de strijd het CDA had gebracht. Maar de voorzitter bleek met de schrik te zijn vrijgekomen. Nu er weken later verhalen blijven verschijnen over merkwaardige incidenten bij de verkiezingen, heeft de tevredenheid plaatsgemaakt voor zenuwachtigheid en ontstaat het beeld van een partij die de harmonie kwijt is. Kwetsbaarheden Het rapport gaat uitvoerig in op het stemproces, de applicatie en de techniek. Er zijn geen grove onregelmatigheden aangetroffen die de uitslag hebben beïnvloed en de uitslag is daarmee nogmaals bevestigd. Tegelijkertijd is er gewezen op enkele kwetsbaarheden waaruit de partij lering zal trekken. Ook wijst het ICT-bureau erop dat één persoon verantwoordelijk was voor alle werkzaamheden voor de stemprocedure, van coderen tot het testen. Dit brengt risico’s met zich mee ten aanzien van de integriteit van de in het onderzoek betrokken data. Grootschalig is het onderzoek evenmin geweest, eerder een haastklus. Zo melden de onderzoekers: ‘Een integrale beoordeling heeft gezien de beschikbare tijd niet kunnen plaatsvinden.’ Onduidelijkheid over stemcodes Pieter Omtzigt en staatssecretaris Mona Keijzer, die in een eerdere stemronde afviel, riepen op tot een onderzoek. Dat onderzoek moet nu op meerdere punten toegeven dat veel zaken achteraf niet meer te verifiëren zijn. Ook zijn er tekortkomingen in de procedure, zoals het ontbreken van een tussenstap ter controle voor de stemgerechtigde. Er bleek ook onduidelijkheid over stemcodes. CDA-leden kregen zo’n stemcode, maar er bleek een klein aantal extra stemcodes -142 in totaal- te zijn verstrekt aan mensen die helemaal geen lid zijn. De vraag was dan ook wat er met die codes is gebeurd en waarom ze niet zijn vernietigd. Dat is volgens betrokkenen niet gebeurd. Het stond ook niet in het verslag van de notaris. Bloedstollende tweestrijd Vicepremier De Jonge waarschuwde in maart jl. dat een verkiezingsstrijd niet het beste in de partij naar boven zou brengen. Het was volgens hem beter als het partijbestuur een kandidaat zou aanwijzen. Partijvoorzitter Ploum besliste echter anders en drukte met zijn bestuur in juni de verkiezing door, in de hoop daarmee een twijfelende Wopke Hoekstra tot een kandidaatstelling te verleiden. Die bedankte echter tot ieders verrassing voor de eer, en zo raakte De Jonge uiteindelijk in een bloedstollende tweestrijd verwikkeld met ultieme outsider Pieter Omtzigt, die hij onder toeziend oog van een nagelbijtend partij-establishment maar net wist te verslaan. Het verschil van slechts 258 stemmen verschafte de winnaar bepaald niet het interne draagvlak - laat staan het gezag - waarop hij had gehoopt. Maar Omtzigt, stelt een andere ingewijde, ging de strijd aan met een meer dan gemiddeld wantrouwen door de manier waarop het partijbestuur hem een aantal jaren geleden van de lijst af wilde gooien. Verbazing De concurrentie kijkt intussen met verbazing naar het schouwspel. Een jaar geleden werden de christendemocraten nog gezien als de meest te duchten tegenstander bij de aankomende Kamerverkiezingen, die het de VVD-premier weleens lastig zouden kunnen maken. In de peilingen hebben de liberalen echter een straatlengte voorsprong, terwijl het CDA nog altijd op verlies staat ten opzichte van de 19 zetels die de inmiddels vertrokken Sybrand Buma in de wacht sleepte. Na zijn rimpelloze vertrek dacht het CDA in 2020 - het jaar dat de partij veertig jaar bestaat - een jubeljaar te maken. Knagende twijfel over het verloop van de lijsttrekkersverkiezing en oplaaiende tweespalt dreigen echter uit te monden in een fiasco, met schade voor lijsttrekker Hugo de Jonge. Met de machtsoverdracht dit jaar zou de laatste stap moeten worden gezet naar eindelijk weer een verkiezingsoverwinning. Op het verjaardagspartijtje dat aanstaande is lijkt die droom voorlopig ver weg. Het is nu zaak om rust en eenheid binnen de partij te bewaren. Er is veel werk te verzetten, onderweg naar de TK-verkiezingen in maart 2021. En daar moet alle energie nu op gericht zijn. Samen op weg, met onze lijsttrekker Hugo de Jonge en zijn running mate Pieter Omtzigt.

Vakantie vierende politici Er zijngenoeg redenen te verzinnen om het niet over de zomervakantie van politici te hebben. Vakantie vierende politici zijn een dankbaar doelwit voor boze burgers op sociale media. Maar politici die altijd op hun post blijven, lopen weer het risico als monomane workaholics te worden beschouwd. Hebben politici niet ook recht op vrije tijd en een gezinsleven dat is onttrokken aan het publieke oog? Moeten zij hun privacy inleveren omdat zij ervoor hebben gekozen om de publieke zaak te dienen? Enige rust op z’n tijd komt het functioneren van politici bovendien alleen maar ten goede. Overwerkte, door de waan van de dag opgeslokte leiders, verliezen het essentiële vermogen om hoofdzaken van bijzaken te scheiden, zo valt bijvoorbeeld op te maken uit het boekIn Sickness and in Power: Illness in Heads of Government During the Last 100 Yearsvan de Britse politicus en medicus David Owen. Personalisering van de politiek De opmars van vakantiefoto’s van onze politici lijken dan ook niet zozeer een teken van democratische gezindheid als wel een gevolg van wat doorgaans de personalisering van de politiek wordt genoemd: het idee dat politiek meer dan ooit om personen en minder om programma’s en partijen draait. Kiezers zouden zich in hun keuze tegenwoordig vooral laten leiden door de indruk die ze hebben van de persoon van de politicus en minder door de standpunten van een partij. Hoewel uit kiezersonderzoek blijkt dat dit maar in zeer beperkte mate het geval is, heeft deze theorie het gedrag van politici in ieder geval sterk beïnvloed. Meer dan ooit proberen zij tegenwoordig behalve hun standpunten ook hun authentieke persoonlijkheid te slijten. In interviews en ook via sociale media als Twitter en Facebook maken zij de kiezer deelgenoot van allerlei op het oog politiek weinig relevante privézaken als het gezinsleven, de persoonlijke hobby’s, de favoriete televisieserie, de strijd tegen de kilo’s of de verrichtingen van het eigen voetbalteam. In het verledenzijn er genoeg voorbeelden van politieke leiders die hun persoonlijke hobby’s uitventten, zoals Winston Churchill met zijn schildersezel, De Duitse oud Bondskanselier Helmut Schmidt achter de vleugel en in Nederland natuurlijk Dries van Agt op zijn eeuwige wielrenfiets. Maar de politisering van het persoonlijke lijkt zeker sinds de introductie van Twitter en Facebook een nieuw stadium te hebben bereikt. Zo zijn we in Nederland alleen al in de afgelopen maanden geconfronteerd met de liefdesbaby van Fleur Agema, een macarena dansende Alexander Pechtold, de publieke ontlading van Frans Timmermans bij de promotie van zijn voetbalploeg en de vreugde van verschillende Kamerleden omdat Netflix een nieuwe serie afleveringen vanHouse of Cardsheeft besteld. Voorbeeldfunctie Een politieke cultuur waarin de persoon achter de politicus zo belangrijk wordt gemaakt maakt politici enerzijds misschien normaler, anderzijds maakt het ze ook extra kwetsbaar. Als de persoon achter het standpunt net zo belangrijk wordt geacht als het standpunt zelf zal immers niet alleen het standpunt maar ook de persoon kritischer tegen het licht worden gehouden. Het verwijt dat leer en leven niet met elkaar in overeenstemming zijn, ligt dan al snel op de loer. Afhankelijk van de aangehangen ideologie wordt niet alleen het gezinsleven, maar ook de vakantie een relevant politiek feit. Dat geldt ook voor de vraag waar, hoe en hoe lang politici op vakantie gaan. Het begint al bij de vakantiebestemming. Moet een politicus die het eigen land een warm hart toedraagt niet in eigen land op vakantie? Waarom zou je naar het buitenland gaan als je over het eigen land in de laatste verkiezingscampagne nog uitvoerig de loftrompet hebt gestoken? Zeker in tijden van crisis verwacht men in ieder geval van politici een voorbeeldfunctie en daarbij hoort een bescheiden vakantie in eigen land. Om die reden wandelt Angela Merkel in de Duitse Alpen en vierde de voormalig Franse president François Hollande vakantie in een door de Franse staat aangekocht zomerverblijf in Besançon. Aanvankelijk drong Hollande er ook bij zijn kabinetsleden op aan om het goede voorbeeld te geven en in eigen land te blijven. Ook in dat opzicht wilde hij breken met zijn voorganger Nicolas Sarkozy, wiens regeerperiode soms een aaneenschakeling leek van luxueuze vakanties in mondaine oorden. In Nederlandzijn de vakanties van politici tot nu toe minder gepolitiseerd dan in Duitsland, of Frankrijk. In Duitsland is de bevolking tegenwoordig beter bestand tegen foto’s van politici in zwembroek. Zelfs de publicatie van een (stiekem gemaakte) foto van voormalig bondskanselier Helmut Kohl in badkleding bracht de Duitse democratie niet aan het wankelen. Strandpoliticus Een beproefd middel om de buitenwereld te laten merken dat er gewoon wordt doorgewerkt is dreigen om de Tweede Kamer en bewindslieden te laten terugkeren voor een spoeddebat. Vooral erkend workaholic Geert Wilders en de nimmer versagende SP-fractie verstoren graag de zomerrust van hun collega-parlementariërs. Meestal komt het er niet van, maar zowel bewindslieden als fractieleden dienen er wel permanent rekening mee te houden dat ze mogelijk spoorslags naar Den Haag moeten. Doen zij dit niet, dan is hoon hun deel, zoals de GroenLinks-fractie ooit merkte. Bij het spoeddebat over de eurocrisis bleek de helft van de GroenLinks’ers nog met vakantie. ‘Strandpartij’, schamperde blonde Geert tot grote hilariteit van de Tweede Kamer. De terughoudendheid van onze media en politici staat in schril contrast met de luidruchtige reacties die op Twitter te vinden zijn bij begin en einde van ieder parlementair reces. Dat reces hetzelfde is als vakantie blijft een hardnekkig misverstand. Tegenwoordig proberen veel politici die indruk weg te nemen door hun volgers tijdens het parlementair reces bijna dagelijks op de hoogte te houden van hun drukke agenda. Zo leren we onder meer dat een SP-Kamerlid tijdens de kerstvakantie met chauffeurs op pad is geweest om banketstaven bij bejaardenhuizen te brengen, dateen VVD-Kamerlid in militair uniform deelnam aan een oefening van de Pantsercompagnie 112 en dat Ard van der Steur als Kamerlid met eigen ogen heeft gezien hoe dagvers brood op transport naar de afnemers ging. Onmisbaar Het politieke kerkhof ligt vol politici die tijdens hun vakantie plots onmisbaar bleken. Zo zal de naam van een voormalig PvdA-voorzitter wel eeuwig verbonden blijven aan haar verzuim om direct haar fietsvakantie af te breken toen beginjaren negentig in de PvdAdeWAO-crisis uitbrak. Hoewel ze daarvoor acceptabele privéredenen kon aanvoeren, werd ze vervolgens door de partijtop als zondebok geslachtofferd. De positie van toenmalig minister van Binnenlandse Zaken Johan Remkes wankelde eveneens omdat hij tijdens zijn kerstvakantie in Thailand op het strand bleef liggen terwijl in een ander deel van het land de tsunami duizenden slachtoffers had gemaakt. Dat de termen crisis en noodsituatie aan inflatie onderhevig zijn, merkten de burgemeesters Jozias van Aartsen (Den Haag) en Aleid Wolfsen (Utrecht). Beiden kregen de wind van voren omdat zij niet direct hun vakantie hadden afgebroken nadat hun stad zwaar was getroffen door respectievelijk een lichtelijk uit de hand gelopen demonstratie in de Schilderswijk en het vrijkomen van asbest in een flat in Kanaleneiland. Dankzij de mobiele telefonie is er nu geen enkel excuus meer mogelijk voor de politicus op vakantie. Daarbij geldt de vuistregel dat terugkeren voor een storm in een glas water altijd beter is dan verder als een strandpoliticus door het leven te moeten gaan. Welke gevolgen dit heeft voor het gezinsleven van politici kan later worden vernomen in roddelblad én tegenwoordig ook kwaliteitskrant. Wat dat betreft hadden politici het vroeger makkelijk. Zo was premier Joop den Uyl in de zomer van 1974 een tijdlang letterlijk onvindbaar tijdens zijn vakantie in Portugal. In samenspraak met het Nederlandse ministerie van Buitenlandse Zaken ging de Portugese politie naarstig op zoek naar de Nederlandse premier. Na dagen speurwerk werd Den Uyl uiteindelijk op een camping nabij Lissabon gevonden terwijl hij volgens de overlevering in zijn korte broek sardientjes aan het bakken was. Goedaardig als hij was bood hij de Portugese dienders een vismaaltijd aan alvorens hij onverwijld terugkeerde naar Nederland.

Hugo de Jonge nieuwe leider van het CDA: ‘Het CDA is opgericht om kloven te overbruggen en strijd te pacificeren'. Met een uiterst krappe zege op zijn tegenstrever Pieter Omtzigt heeft Hugo de Jonge de CDA-lijsttrekkersverkiezing om het partijleiderschap gewonnen. De opkomst was 66,7 procent. Het verschil is klein: 258 stemmen, oftewel, 50,7 tegen 49,3 procent. Met zijn 42 jaar is hij de jongste CDA-leider ooit, jonger dan Ruud Lubbers. Met die beroemde CDA-leider deelt hij opvallend veel. Een zekere no-nonsense en het heilig geloof in het politieke midden. Zorgzaamheid Met Hugo de Jonge -opgeruimd, handig met de media en betrokken- krijgt het CDA een lijsttrekker die waarden als zorgzaamheid en een sterke overheid predikt. Hij noemt de zorg voor elkaar het fundament van de samenleving en vat zijn politieke missie samen met de zorg van gewone mensen op tafel krijgen en daar praktische oplossingen voor vinden. Waar CDA’ers voorheen beducht waren om de overheid een grote rol te geven werd de overheid bij de strijd om het leiderschap opeens hét thema. Zowel De Jonge als zijn grote uitdager Pieter Omtzigt zijn er beiden al jaren mee bezig, zij het ieder met een belangrijk verschil in accent. De Jonge voerde een lijsttrekkerscampagne voor een sterke overheid die zorg en aandacht heeft voor de mensen. Omtzigt wil mensen beschermen tegen fouten van de overheid. De Jonge won de lijsttrekkersverkiezing na een campagne waarin hij zich aanbood als de man van het midden. Onder hem zal het CDA weer resoluut in het midden van de politiek opereren, beloofde hij. Het is een afscheid van de jaren onder Sybrand Buma, toen de blik meer naar rechts was gewend. Veel behendigheid Nu Hugo de Jonge het CDA gaat leiden, zal hij vooral binnen de partij veel behendigheid nodig hebben. Hem wacht mogelijk een intern debat over de koers.De Jonge staat volledig achter de nieuwe richting voor het CDA, zoals die is uitgestippeld door het wetenschappelijk bureau van de partij, onder de titel ‘Zij aan zij’. Het CDA omarmt daarin het klimaatbeleid, wil breken met marktwerking, zich verzetten tegen de maatschappelijke polarisatie en zoekt in de landbouw meer balans tussen duurzaamheid en exportbelangen. Favoriete kandidaat Hugo de Jonge was vanaf het begin de favoriete kandidaat van het partijbestuur, maar de lijsttrekkersverkiezing maakte duidelijk dat de CDA-kiezers nog lang niet klaar zijn met die discussie. Velen stemden op de andere twee kandidaten. De Jonge zal nog al zijn behendigheid nodig hebben voor het CDA volgend jaar de verkiezingen in kan. De Jonge kan gevoelige dossiers parkeren. Hij deed het bij medische ethiek, het onderwerp waar VVD, D66, CDA en ChristenUnie in het kabinet Rutte-III een wapenstilstand over sloten. De liberale fracties VVD en D66 probeerden de CDA-minister geregeld uit de tent te lokken, maar vergeefs. De praatgrage De Jonge kan dan opeens zeer zwijgzaam zijn. Politiek talent De Jonge werd al vroeg gespot als politiek talent en maakte een razendsnelle CDA-carrière. Op zijn 29e werkte hij voor de minister van onderwijs, niet veel later werd hij politieke assistent van CDA-premier Jan Peter Balkenende. Hij vertrok daarna naar Rotterdam, om wethouder te worden. Als bestuurder is De Jonge vooral een man van praktische oplossingen. Waar hij ook komt bezingt hij samenwerking als beproefd medicijn.

Zomerreces Het zomerreces is aangebroken. Tijd voor een terugblik en bezinning. De meest politiek beschamende affaire het afgelopen parlementaire jaar was, na de verloedering van de omgangsvormen en het taalgebruik, het optreden van de Belastingdienst in de affaire rond de kinderopvangtoeslagen waarin Pieter Omtzigt een belangrijke rol speelde. Welke lessen dient de Kamer te trekken uit die voor de politiek beschamende affaire? Politici voeren een permanente campagne en verliezen bijna allemaal hun hoofdtaak uit het oog: het maken en beoordelen van wetten. Wetgeving heeft verregaande consequenties voor mensen. Hoe kunnen we er nu voor zorgen dat de Kamer wetgeving serieus neemt? Geen doorsnee Kamerlid Pieter Omtzigt is geen doorsnee Kamerlid. Om heel veel redenen. De Twentenaar trok zich niets aan van de nauwelijks verhulde boodschap dat het CDA van hem af wilde toen hij een onverkiesbare plek kreeg op de kandidatenlijst. Hij zorgde in 2012 voor zijn eigen campagne en werd met voorkeursstemmen alsnog gekozen. Het CDA-Kamerlid was een immer terugkerende kiespijn voor partij en kabinet, maar een zegen voor de Nederlandse politiek. Grote ego’s zijn er nog altijd in de Haagse arena, maar individuele politici met een eigen gezicht veel minder. Pieter Omtzigt vormt hierop een welkome uitzondering. Politiek drastisch veranderd In de afgelopen decennia is het aanzien en wezen van de vaderlandse politiek drastisch veranderd. De politiek is verworden tot een poging de politieke tegenstander vooral te bejegenen en pootje te haken. Het beeld –hoe kom ik over op de kiezer– werd dominant en het beleid van secundair belang. Klassieke volkspartijen verdwenen en dat heeft fundamentele gevolgen gehad. Een permanente publiekscampagne is politiek bedrijven geworden. Een vaste aanhang waar partijen bij de volgende verkiezingen in ieder geval op zouden kunnen rekenen, is helaas verdwenen. Voor elke stem moet permanent, in het uiterste geval vier jaar, worden gestreden. Inkomen en opleidingsniveau zijn nu beslissender voor het stemgedrag en bepalender dan vroeger het lidmaatschap van een specifiek kerkgenootschap. De gevolgen zijn verstrekkend. De politiek lijkt in vrijwel niets meer op de politiek van het midden van de jaren tachtig. Het compromis Het vertrouwde verzuilingsmodel, dat in de jaren zestig al hevig wankelde, was eind 1985 nog bepaald niet verdwenen. Verkiezingen begonnen al sterke verschillen in uitslagen te vertonen, maar de grote partijen hielden stand. Elites konden elkaar in verkiezingen nog bestrijden om daarna zaken te doen. Polarisatiestrategieën werkten niet, de drie volkspartijen, CDA, PvdA en VVD, wisselden elkaar aan de macht af. De grote verschillen vormden geen gevaar voor de uiteindelijke consensus. Een consensus die, een aantal vrij marginale uitzonderingen aan de randen van het politieke spectrum daargelaten, niet ter discussie stond. Grote veranderingen als de ingezette afslanking van de verzorgingsstaat, konden uiteindelijk ook bij links instemming vinden. De eerste golf individualisering was voorbij, maar de verzuiling was nog niet definitief van het toneel verdwenen. Paars, in de jaren negentig, bracht daar langzaam aan verandering in. Politieke elites en de samenleving gingen meer en meer met de rug naar elkaar staan. De politieke elites maakten zich zorgen over efficiency, de overheid diende lean en mean te worden met de grote bedrijven als voorbeeld, terwijl tegenstellingen in de maatschappij groter werden. De multiculturele samenleving werd voor de één een nastrevenswaardig doel, voor de ander een somber schrikbeeld. Emancipatie van de burger Terwijl de volkspartijen een dergelijke tegenstelling nog konden opvangen, leidde dat meer en meer tot vervreemding bij de ene groep en het krampachtig vasthouden aan de vertrouwde mechanismen bij de andere. Draagvlak voor het compromis werd minder en moest meer worden bevochten. De uitsluiting van het CDA na vele jaren regeringsverantwoordelijkheid betekende het definitieve einde van de verzuiling. Nieuwe splinterpartijen, met slechts één prominent programmapunt, kwamen op en verdwenen weer even snel. Het radicaal tegenovergestelde van de volkspartij is nu schering en inslag in de politiek. Elk belang heeft nu zijn eigen politieke partij en dus zijn zetel(s) in de Kamer met helaas snel uitbrekende ruzies tussen politiek totaal onervaren Kamerleden. Coalitievorming Coalities van meerdere partijen zijn in de Nederlandse politiek niet ongewoon. Niet het aantal partijen dat nodig is om een kabinet te vormen dat steunt op een parlementaire meerderheid is bijzonder. Maar het is redelijk uniek dat ideologisch volstrekt tegengestelde partijen tot samenwerking worden gedwongen. Oude zekerheden in de politiek zijn verdwenen. Er kwamen onwaarschijnlijke combinaties, louter en alleen om maar tot meerderheden te komen. Alles voor de bestuurbaarheid van het land, maar uiteindelijk leidend tot erosie in de geloofwaardigheid. De elites in het politieke midden zijn nog immer, net als in het midden van de jaren tachtig, gepreoccupeerd met samenwerking, terwijl in de samenleving de tegenstellingen toenemen. Meerderheden die steeds verder afbrokkelen en dikwijls na tussentijdse verkiezingen in de Eerste Kamer niet meer bestaan. Het parlement is een afspiegeling van de samenleving. Met het kwalijke gevolg de steeds meer groeiende tegenstellingen tussen bevolkingsgroepen. De kiezer is zijn houvast kwijt en oude zekerheden in de politiek zijn verdwenen. Hopelijk kan het CDA in maart 2021 weer het vertrouwde gevoel terug geven.

Donderdag 25 juni stelde de gemeenteraad het Masterplan voor de nieuwe woonwijk Wilderszijde vast. Het betreft een masterplan op hoofdlijnen en vormt de basis voor het opstellen van een nieuw bestemmingsplan. Uitgangspunt is dat Wilderszijde een duurzame en klimaat-adaptieve wijk is met circa 10% water, 20% groen in de hoofdstructuur en groen in de woonbuurten binnen 50 meter van de voordeur. Uitgangspunt is ook een autoluwe wijk, die goed met het OV en fiets ontsloten kan worden.De feitelijke ontwikkelingenvan het autobezit in Wilderszijdezullen straks worden gemonitord en waar mogelijk wordtgereserveerde parkeerruimte ('parkeerbuffers')omgezet in groen. Handhaving van het groene, duurzame karakter vindt het CDA van groot belang. Mede om die reden pleitte steunfractielid Charles van Harn (en lid van de Commissie Ruimte) in de fractievoor hetcreëren vanparkeerplaatsen die sowieso niet ten koste van kostbaar groen gaan, bijvoorbeeld op een wijze zoals bijof onder'Huis de Haas' is gebeurd. Een motie van het CDA (mede ingediend door Leefbaar 3B, VVD en WIJ Lansingerland), waarin het college wordtopgeroepen om zo veel mogelijk parkeerruimtes onder appartementen te bouwen, werd met algemene stemmen aangenomen. In Wilderzijde komen 2.600 tot maximaal 3.000 woningen, die voorzietin behoeften van diverse doelgroepen: 25% sociale huurwoningen, 15% huur tot € 900 per maand en goedkope koop, 10% huur tot € 1.000 per maand en koop tot € 310.000 en 50% vrije sector huur en koop. 60% van de woningen zijn grondgebonden en 40% van de woningen zijn appartementen. Het Masterplan Wilderzijde, dat met verve, en in goede dialoog met de Raad is opgepakt door onze nieuwe wethouder Jan-Willem van den Beukel (ook in voorafgaande Commissies Ruimte),is donderdag 25 juni met algemene stemmen aangenomen. Daarmee is een mijlpaal bereikt, een grotestap gezet in de ontwikkeling van Lansingerland. Wilderszijde gaat van een braakliggend stuk grond veranderen in een aantrekkelijkeen modernewijk met een focus op duurzaamheid. Het Masterplan is ook de basis voor gesprekken tussen Lansingerland enerzijds en de Provincie Zuid-Holland en het rijk anderzijdsover een omvangrijkefinanciëlerijksbijdrage aan de woningbouwopgave. Hans van der Stelt

Het ongrijpbare CDA Alexander van Kessel, senior onderzoeker aan de Radboud Universiteit Nijmegen op het terrein van de parlementaire geschiedenis, schreef een interessant essay over het ongrijpbare CDA. Volgens hem blijft het CDA voor buitenstaanders een enigma, een raadsel. Zelfs de meest doorgewinterde politieke analist had een jaar geleden niet voorspeld dat de christendemocraten in Noord-Brabant een coalitie zouden aangaan metForum voor Democratie (FvD). Het flirten met het radicaal en polariserend gedachtegoed door de FvD-leider zou voor het CDA genoeg reden zijn om afstand te bewaren, zo was de veronderstelling. En anders zouden de ervaringen met de gedoogconstructie in het kabinet-Rutte I (2010-2012) het geheugen moeten opfrissen. De formatie van dat kabinet, waarinVVDen CDA gedoogsteun kregen van dePVV, zorgde voor hoog oplopende tegenstellingen in het CDA. Sterke clubgeest Nog wel eens wordt over het hoofd gezien dat de discussie over de gedoogconstructie ondanks hoog oplopende emoties op geen enkel moment leidde tot initiatieven de partij te scheuren. Het CDA bezit ook een sterke clubgeest. Op het befaamde partijcongres van 2 oktober 2010 in Arnhem, waar de kabinetsdeelname voorlag aan de leden, werd die het best verwoord doorHannie van Leeuwen.De moeder van het CDA verklaarde het principieel oneens te zijn met de verbintenis met de PVV, maar ze riep tegelijk haar partijgenoten op bijeen te blijven. De mastodonten Van Agt en Aantjes, ook al fel tegen samenwerking met de PVV, stemden vanuit hun kritiek op de partijkoers soms ondeugend op andere partijen, maar hebben hun lidmaatschap nooit opgezegd. Patriottisch-conservatief Een ding is volgens Alexander van Kessel zeker: het CDA blijft verrassen. Iedere keer als men meent enige zekerheid te hebben over de koers, maken de christendemocraten een manoeuvre dat het beeld doet kantelen. Onder leiding van Sybrand Buma was de partij na 2012 ogenschijnlijk in patriottisch-conservatief vaarwater geraakt. Dat paste geheel in de geest van de christelijk-historische bloedgroep waartoe Buma gerekend kan worden. In 2019, toen Buma naar Leeuwarden vertrok, leek het erop dat het CDA weer afstand nam van die lijn. Onder druk van de religieuze achterban wijzigde het begin van dat jaar zijn standpunt inzake het kinderpardon en in november verscheen het discussiestukZij aan zij – Toekomstperspectief voor Nederland in 2030van het Wetenschappelijk Instituut, dat een progressieve geest ademde. Boerenrevolte En dan kort erna, naar aanleiding van de boerenrevolte in Brabant, de flirt met FvD, die overduidelijk is bedoeld om de agrarische achterban te bedienen. De wijze waarop de christendemocraten in Brabant (samen met de VVD overigens) tussentijds overstapten van een coalitie met VVD,GroenLinks,PvdAenD66doet enigszins denken aan de coalitiewisseling op landelijk niveau in het voorjaar van 1965. Toen strandde de tot dan tamelijk succesvolle samenwerking van de christendemocraten met de VVD op een principieel en levensbeschouwelijk punt (de publieke omroep), waarnaKVPenARPzonder tussentijdse verkiezingen -en met achterlating van deCHU- overschakelden op een kabinet met de PvdA. Het was de meest opvallende illustratie van de ‘lood om oud ijzer’-politiek waarvan de confessionelen door hun politieke tegenstanders (meestal: voormalige coalitiepartners) werden beschuldigd. Die verwijten van principeloosheid en opportunisme gingen (en gaan) echter voorbij aan de geschiedenis en het karakter van het CDA als brede volkspartij. Het CDA is daarbij in belangrijke mate de erfopvolger van de Katholieke Volkspartij, dat het politieke tehuis was voor zowel de roomse arbeider als zijn katholieke werkgever. De katholieke sociale leer, dat het fundament vormde onder de politieke uitgangspunten van de KVP, was weinig politiek-concreet en daardoor nogal multi-interpretabel. Die katholieke eenheidspartij bestaat uiteraard allang niet meer, evenmin het electoraat dat daarbij hoorde. Het volkspartij-DNA is echter nog steeds aanwezig in het CDA. De door Piet Steenkamp begin jaren zeventig uitgedachte antwoordfilosofie en de later geformuleerde vier grondbeginselen: rentmeesterschap, gespreide verantwoordelijkheid, publieke gerechtigheid en solidariteit maken de christendemocratie tot een huis met vele kamers. Christendemocratische politici van zowel progressieve als conservatievere snit kunnen zich hierin thuis voelen. Het maakt het CDA vaak ongrijpbaar voor andere partijen. Politiek leider Het is de vraag of de aanwijzing van een nieuwe politiek leider daarin structureel verandering gaat brengen, al zal deze zeker zijn of haar stempel drukken.Pieter Heermais nadrukkelijk slechts voorzitter van de Tweede Kamerfractie, zijn afzijdigheid in de Brabantse kwestie onderstreept zijn beperkte politieke ambitie. Als opvolgers lopen zich de ministersWopke HoekstraenHugo de Jongewarm. Over de uitkomst van de leidersverkiezing valt nog weinig te zeggen; de coronacrisis kan beiden nog maken of breken. Geen van beiden heeft nog een scherp inhoudelijk profiel. Onze partij heeft ook nog even de tijd: de volgende Kamerverkiezingen zijn pas op 17 maart 2021. Hoe dan ook: het CDA zal een pluriforme partij blijven. Toekomstige politieke verrassingen zijn daarbij uiteraard niet uit te sluiten.

Nederland is een land dat al vele decennia door coalities wordt bestuurd. En dat betekent dat partijen om te regeren sommige belangrijke onderwerpen wel, maar andere niet zullen kunnen realiseren. Dat geldt ook voor de VVD, CDA, D66 en ChristenUnie die de huidige coalitie vormen. Gelukkig heeft het CDA veel kunnen realiseren van wat zij in het verkiezingsprogramma voor de Tweede Kamerverkiezingen in 2017 belangrijk vond. Denk aan de forse investering in de ouderenzorg, de bevriezing van het eigen risico, de investering in defensie en veiligheid en het verlagen van de belastingen voor gezinnen. Heel belangrijk -vooral in deze tijd- is de bijdrage die het CDA levert aan een sterke samenleving. Haat zaaien wordt harder aangepakt, raddraaiers en notoire dwarsliggers kunnen rekenen op een flinke boete. Minister Grapperhaus heeft daarvoor recent enkele wetsvoorstellen ingediend. Het CDA steunt het invoeren van een maatschappelijke diensttijd en gaat meer werk maken van het zichtbaar maken van onze nationale geschiedenis en het leren van het volkslied: kortom, zaken die iedereen binden die in ons land wonen, ongeacht afkomst en religie. CDA signatuur Veel stemmingen die de afgelopen tijd in de Tweede Kamer kwamen hadden een duidelijke CDA signatuur. Het is mooi om te zien dat de partij in staat is zo veel te realiseren uit haar verkiezingsprogramma. Regeren is mooi, maar het houdt ook een gezamenlijke verantwoordelijkheid in. De CDA-fractie staat dan ook voor de loyale uitvoering van voorstellen die de coalitiepartners belangrijk vinden. Dat vergt een voortdurende toelichting in deze tijd waarin het compromis vaak verdacht is. Belangrijke rol 2020 is een jaar waarin grote vragen onze aandacht zullen opeisen. Hoe zorgen we dat na de crisis een economische opleving volgt en ook de samenleving sterker wordt? Grote opgaven dus, maar ook een grote motivatie om hier antwoorden op te geven. Vicepremier en minister van Volksgezondheid, Welzijn en Sport, minister Hugo de Jonge speelt samen met premier Mark Rutte een belangrijke rol in de bestrijding van het coronavirus. Onlangs begon hij tijdens een persconferentie zijn verhaal over de ultieme stip op de horizon. Want wanneer is dit voorbij? Wanneer is het coronavirus niet meer allesbepalend voor onze samenleving? Dat is hoogstwaarschijnlijk pas het geval als er een vaccin is. Misschien al over een half jaar, zeggen de optimisten. Misschien pas over een paar jaar, zeggen de pessimisten. Het zal er tussenin zijn. De verantwoordelijke bewindslieden doen alles wat ze kunnen om zo snel mogelijk vaccinaties beschikbaar te hebben, maar niemand die het op dit moment zeker weet. Hugo de Jonge benadrukte dat we met elkaar naar een nieuwe fase van deze crisis gaan. Na de uitbraakfase gaan we nu via een overgangsfase naar de tijd waar we als samenleving meer grip hebben op het virus, de controlefase. Naar een nieuw normaal, waarin we met allerlei aanpassingen het gewone leven zoveel mogelijk kunnen leiden, in afwachting van een vaccin. En dat, zonder dat het virus opnieuw om zich heen grijpt. Farmaceuten en onderzoekers over de hele wereld geven de wereld steeds meer hoop dat het vaccin tegen het coronavirus weleens binnen afzienbare tijd zou kunnen worden gevonden. De bewindsman weet inmiddels wel uit ervaring dat het succes van zijn aanpak valt of staat met de afspraken die we als samenleving met elkaar hebben gemaakt. Die hebben gezorgd dat we de verspreiding van het virus onder controle kregen. Dat hebben we samen gedaan en om dat virus onder controle te houden zullen we het wéér samen moeten doen. De verrassingsaanval van maart moeten we niet nog een keer meemaken. Ankerpunt De bescherming van onze kwetsbare mensen blijft voor Hugo de Jonge een ankerpunt in de aanpak. Tot de laatste fase van de route, totdat het vaccin er is, zullen we met elkaar extra moeten omzien naar ouderen, naar mensen met een beperking en naar chronisch zieken. Het is belangrijk dat mensen weten dat er een groep is, die we zoveel mogelijk moeten afschermen van het virus. Alle maatregelen die we nemen die soms ook ingrijpend zijn in het leven van mensen zijn er juist op gericht om ouderen en andere kwetsbare mensen zo veilig mogelijk te houden. Tijdens de afgelopen persconferentie op 19 mei jl. zei hij: ‘We hebben de laatste maanden veel hartverwarmende initiatieven en acties gezien om juist hen een hart onder de riem te steken. En nu we weer vooruit kunnen kijken, is het des te belangrijker dat we blijven omzien naar de mensen die het het zwaarst hebben’. Dat betekent wat het CDA betreft, nee zeggen tegen individualisme en eigen belang en ja zeggen tegen het nemen van gezamenlijke verantwoordelijkheid. Grote opgaven dus, maar ook een grote motivatie om hier antwoorden op te geven.

Vooruitzien DagbladTrouwwist kortgeleden een ambtenaar te vinden die de coronapandemie had voorzien. Maar, zo meldde de krant, er werd door het bevoegd gezag niets mee gedaan. Bij vrijwel elke ramp of majeur ongemak is er na enige tijd wel een ambtenaar of externe adviseur die zich meldt om te vertellen dat hij of zij had gewaarschuwd voor naderend onheil. Maar de ambtelijke leiding vond het in dit geval niet interessant genoeg, of de politiek verantwoordelijke bewindspersoon had andere dingen aan het hoofd. Je vraagt je af wat eigenlijk de zin is van dit soort publicaties. Dat naar deskundig advies niet wordt geluisterd? Scepsis Corona leek niet heel besmettelijk en ook niet makkelijk van mens op mens overdraagbaar, meldde het rijksinstituut dat over de volksgezondheid waakt. En: de kans is klein dat het virus zich in Nederland verspreidt. En: iemand zonder klachten verspreid het virus niet. Helaas werd dit razendsnel door de gruwelijke realiteit achterhaald en leidde tot enige scepsis richting de oproep die de premier deed in zijn massaal bekeken toespraak tot de natie. Luister naar de deskundigen hield hij ons voor, zij wijzen ons een uitweg uit het coronamoeras. Maar het gezelschap experts bij het RIVM bleek de ernst van de problemen aanvankelijk sterk te hebben onderschat. Lockdown Van een lockdown had nog niemand gehoord. Het Plein in Den Haag lag met volle terrassen onder een flets voorjaarszonnetje. Even later pakten donkere wolken zich samen. Onzichtbaar rukte het virus op, de aandelenbeurs kreeg de eerste klappen, maar de premier voerde na een persconferentie nog een lollige elleboogstoot uit. De deskundigen verschilden soms van mening en hun inlichtingen leidden niet vanzelf tot een strategie. Maar ineens stonden de RIVM cijfers onomstotelijk vast. Geen politicus zou het nu wagen de directeur infectiebestrijding van het RIVM in twijfel te trekken. De premier schermt tijdens persconferenties en Kamerdebatten voortdurend met deskundigen, en dat zijn de mensen van het RIVM. In een crisis neemt ook het vertrouwen in de democratie en individuele politici toe. Burgers zoeken houvast en zetten hun achterdocht opzij. Het wordt vergemakkelijkt door de persoonlijkheid van onze welsprekende, onverwoestbare minister-president. Zijn vele kwaliteiten kunnen onmogelijk worden ontkend, ook wie niets van de VVD moet hebben. Zijn flexibiliteit is in zekere zin een kracht, zijn gebrek aan standvastigheid bevordert ook het democratisch proces. De lenige liberaal verkondigt soms enthousiast een opinie die hij de vorige dag nog in felle bewoordingen bestreed. Onze premier profiteert van wat sociologen en politicologen rally round the flag noemen. Speculeren Politici ruiken alles eerder. Ze zeggen het niet hardop, want ze hebben dikwijls nog geen cijfers of harde informatie. Hun vak bestaat uit speculeren en dan zoveel mogelijk opties open houden. Zo ontwikkelen ze een soort extra zintuig voor onheil. Het voert ons weer eens terug naar de roemruchte provocatie van de oude Europese rechter en hoogleraarA.M. Donner, de vader van de voormalige vicepresident van de Raad van State. Die ooit, op een congres over toekomstgericht beleid, opmerkte: ‘Regeren is wachten’. Dit tot ontsteltenis van de congresgangers die bijna allemaal mooie toekomstvisies of scenario’s hadden verwacht. Regeren is wachten tot het moment -meestal een ernstig incident- waarop eindelijk iedereen bereid is een paar harde beslissingen te aanvaarden die zij daarvoor schromelijk overdreven vonden. Meestal kennen hoge ambtenaren en ministers de risico’s wel, ook die van pandemieën, maar dat wil nog niet zeggen dat ze daarmee hun politieke omgeving kunnen overtuigen. Experts zien bovendien overal gevaren, dus daarvan kan je in een politieke functie beter niet al te gauw zenuwachtig worden. Om hard in te kunnen grijpen met een ‘intelligentelockdown’ moest er dus al sprake zijn van een ernstige situatie, zoals in Noord-Brabant. Het zou pas verontrustend zijn geweest, als in zulke ernstige omstandigheden de premier ingrijpen nog steeds niet had aangedurfd. Ook toen bleek in het regeringscentrum de voorbereiding gebrekkig: het coronavirus bleek zich nogal verrassend te gedragen. Geleidelijke heropening De fase die nu komt, die van de geleidelijke heropening van het maatschappelijk- en economisch verkeer, wordt oneindig veel ingewikkelder en kan ook niet meer alleen door medische experts worden bepaald. Het dilemma is verschrikkelijk genoeg. Men kan kiezen voor een voortgezet gesloten houden van een groot deel van de bedrijvigheid in afwachting van een geschikt vaccin, respectievelijk geneesmiddel, in de zekerheid dat er in de volkshuishouding onherstelbare schade wordt aangericht, die ten koste gaat van algemene welvaart en bestaanszekerheid. Men kan ook voor het andere uiterste kiezen: het betrekkelijk snel weer openstellen van alle maatschappelijke verkeer, in de wetenschap dat dit het virus zal stimuleren opnieuw rond te waren ten koste van duizenden mensenlevens. Het is natuurlijk de kunst om tussen deze extremen het juiste midden te houden, maar niemand die weet waar dat juiste midden zich precies bevindt. De regering zal voor hoogst pijnlijke beslissingen worden gesteld. Voor die beslissingen zal zich geen premier of minister meer achter de experts kunnen verschuilen; oppositieleiders overigens evenmin. Er zal het uiterste worden gevraagd van onze bewindslieden en volksvertegenwoordigers. Met veel minder dan vijftig procent kennis zal voor honderd procent moeten worden beslist. Dat nu is de exacte definitie vanpolitiek. En dat, minder dan een jaar voor de eerstvolgende Kamerverkiezingen.