Het debat over het Rapport van Remkes over de stikstof problemen werd vandaag bezocht door vele belangstellenden. Henri Swinkels voerde het woord namens de SP: “ Voorzitter, Elk land, elke overheid kan besluiten – ten behoeve van economische groei – de investeringen die nodig zijn voor het reduceren van luchtvervuiling (zoals stikstofemissie) uit te stellen, maar dat kan alleen door de verder aantasting van het milieu, de natuur en biodiversiteit, welke vervolgens alleen tegen nog veel hogere kosten hersteld kan worden."
Deze constatering, die ons moet manen niet langer te dralen met maatregelen tegen luchtvervuiling omdat uitstel hoe dan ook tot meerkosten zal leiden, deed de Club van Rome in 1972, 47 jaar geleden.
Bijna 47 jaar lang hebben overheden, ook in Noord-Brabant, willens en wetens deze investeringen uitgesteld, inderdaad steeds weer ten behoeve van de noodzakelijk geachte economische groei. En bijna 47 jaar lang hebben we willens en wetens de aantasting van onze natuur op de koop toe genomen.
En toch lijken we ons – in al onze naïviteit – te verbazen over de enorme maatschappelijke gevolgen, consequenties en kosten die inmiddels gemoeid zijn met het herstel van onze natuur. Want - laten we dat ons ook blijven realiseren - stikstof is maar een van de problemen.
De vele waarschuwingen – niet alleen van de club van Rome maar ook van vele anderen die volgden, tot aan die van de VN – slaan we steevast in de lucht. En steeds namen en nemen we weer een voorschot op de toekomst. Alles en dan ook alles om het sprookje van de eeuwigdurende economische groei kost wat het kost overeind te houden.
En misschien was de PAS wel het summum. En of dat nu aan de twee ontwerpers (Diederick Samsom en Ger Koopmans) lag of diegene die er vervolgens mee aan de haal zijn gegaan, hier wisten een aantal wat al te kortzichtige rekenmeesters de toekomstige rekening van het natuurherstel (zoals dat heet) naar voren te halen. Om als een soort aflaat extra ruimte te kopen voor wederom ongebreidelde en kortzichtige economische groei.
En nog, zijn en blijven we stijfkoppig en hardleers. Zelfs nu we de veranderingen in onze eigen omgeving niet alleen theoretisch in modellen kunnen lezen, maar feitelijk al meten, zelfs voelen. (Een stadium wat de Club van Rome juist probeerde voor te blijven) kunnen we blijkbaar niets anders dan doordenderen op het ingeslagen weg. Wijken we niet meer van het pad waarin we waarde uitsluitend in geld kunnen uitdrukken. Allemaal aardig die natuur, maar we moeten natuurlijk wel geld blijven verdienen. De bizarre suggestie – of moet ik zeggen geloof – dat niet wij maar de markt het werk doet en dat ieder van ons, dat wij vooral egoïstische zelfzuchtige wezens zijn. Voor geld, draaien we de wereld op zijn kop. Beter ten hele gedwaald, dan halverwege gekeerd.
Kijk waarin we terecht zijn gekomen! Een bizarre tombola van partijen die allemaal de grootste stikstofproducent van Brabant willen worden. Bouwend Nederland aast – zonder enige schroom – op de emmissieruimte die mogelijk vrijkomt als veehouders moeten stoppen. Gaan we allemaal voor de grootste hap of punt uit de stikstof-taart. Helpt dat onze natuur er weer bovenop? Dat is de weg die we de afgelopen 47 jaren hebben gelopen. En als er een ding duidelijk is, dan is het dat we daar van af moeten.
De Club van Rome had het over: “ de investeringen die nodig zijn voor het reduceren van luchtvervuiling “
We moeten dus niet de ruimte voor luchtvervuiling (stikstof emissie in dit geval) herverdelen maar reduceren. En dat moet ook niet een beetje, maar fors:
De Nederlandse emissie van de totale hoeveelheid stikstof per hectare is vier keer (400%!) zo groot als het Europese gemiddelde. Gezien het aandeel van landbouw (m.n. veeteelt) in deze emissie en de concentratie daarvan in Noord-Brabant ligt de emissie hier zelfs nog hoger.
We kunnen er dus niet langer meer mee wachten. Het moet hier en het moet nu.
Maar wat zien we? Ook nu weer. De voorgestelde maatregelen gaan vooralsnog uitsluitend over herverdelen en niet over reduceren. De natuur schiet er dus nog steeds niets mee op. Het enige wat nu zogenaamd “vrijgespeeld” wordt met intern salderen is immers de onbenutte ruimte in de vergunde activiteit, ofwel theoretische stikstofemissie die er nu al niet plaatsvond. Daar heeft de natuur helemaal niets aan.
De nog niet gebruikte capaciteit mag zelf nog ingezet worden – dat zal juridisch waarschijnlijk niet anders kunnen – waarmee de stikstofemissie niet daalt, niet stabiliseert, maar toeneemt. Dit is nog steeds uitstellen van reductie-maatregelen ten behoeve van economische groei. De natuur wordt blij gemaakt met een dode mus. Al heeft de natuur natuurlijk al lang en breed het vertrouwen in ons verloren.
De enige ruimte die er in de maatregelen zit die uiteindelijk tot enige reductie van de stikstofemissie kan gaan leiden, zit in het extern-salderen. Een maatregel die overigens pas later in werking zal treden. Op de korte termijn geen enkele reductie.
Maar ook daar zien we dat economische groei het nog steeds wint van de noodzakelijke emissie-reductie. Ondanks dat we inmiddels – 45 jaar na de Club van Rome – uit en te na weten dat dit dubbel en dwars op ons terug zal slaan.
De aanpak is – blijkbaar met de provincies gezamenlijk overeengekomen (het is merkbaar dat we daar als SP geen deel meer van uitmaken) – om maar liefst 70% van de emissie-ruimte die vrijkomt door het stoppen van boeren weer in te zetten voor andere vervuilende activiteiten.
Het is beschamend naar de natuur maar ook naar de boeren.
Terwijl we maar liefst 400% boven het Europees gemiddelde aan stikstof per ha uitstoten, gaan we slechts 30% van door boeren ingeleverde emissie capaciteit daadwerkelijk inzetten voor die noodzakelijke reductie. Dat is een lange neus naar de natuur.
En het betekent dat het grootste deel van de bijdrage die van boeren wordt gevraagd om onze natuur te herstellen even zo vrolijk weer elders tot nieuwe stikstofvervuiling mag leiden. Dat is geen sterk verhaal.
En het steekt de boeren, zo beluisterde ik vanmorgen. Waarom moeten zij rechten inleveren als andere sectoren dat niet hoeven, sterker nog: die rechten vervolgens mogen gebruiken om wel te groeien, en wel verder te vervuilen?
En natuurlijk is het antwoord van de gedeputeerde dat de beleidsregel niet alleen geldt voor boerenbedrijven. Dat klopt. Maar in de praktijk zal het toch vooral daarover gaan.
Dat valt niet uit te leggen, dat is geen solidariteit. We hebben allemaal, hoewel (en dat mag ook gezegd) de een beduidend meer dan de ander, geprofiteerd van de welvaart. Het lijkt mij fair en solidair als we de rekening, de last en de pijn (want dat zal het hoe dan ook geven) dan ook zo rechtvaardig mogelijk met elkaar delen.
Daarvoor moet een groter aandeel van de bij extern salderen vrijkomende emissie capaciteit ingezet worden voor de echte reductie van de stikstofuitstoot. Dat komt niet alleen direct ten goede aan de natuur (waarvoor we de hele exercitie tenslotte doen), maar doet tevens een groter beroep op andere sectoren om ook zelf een grotere bijdrage te leveren aan het reduceren van de stikstofemissie. Als niet alles meer kan, dan bij iedereen.
De vrijkomende emissie capaciteit bij extern salderen mag daarom wat ons betreft voor niet meer dan 50% ingezet worden voor andere projecten en activiteiten (motie)
Maar daarmee zijn we er nog niet. Hoewel we begrijpen dat er ruimte moet komen voor ontwikkelingen, maakt het natuurlijk uit aan wie die emissie capaciteit vergund gaat worden. Daarover verwijst het provinciebestuur naar het bestuursakkoord, maar dat spreekt zich hier niet expliciet over uit.
Wat de SP betreft belandt de vrijkomende beschikbare emissie capaciteit prioritair in duurzaamheidsprojecten, ofwel projecten die weliswaar kortstondig extra stikstofemissie kennen, maar op de langere termijn een reductie van stikstofemissie met zich meebrengen. En minstens zo relevant is dat vrijgekomen stikstofemissierechten nooit zullen worden ingezet voor activiteiten die een structureel hoge emissie van stikstof met zich meebrengen.
En tot slot. Laten we niet vergeten wat er in de wereld, met onze aarde momenteel gebeurd. Aan alle kanten komen de grenzen van de aarde in beeld. Iedereen die nu denkt dat stikstof het enige probleem is moet ik teleurstellen. Dit is slechts een onderdeel, een klein onderdeel zelfs. Of we het nu leuk vinden of niet. Dit is nog maar het begin. De aarde, de natuur laat steeds meer van zich horen en het lijkt me verstandig de oproep van de Club van Rome niet langer in de wind te slaan.
En nu ook echt te gaan luisteren.
