Poliflw

Rutte zei deze week dat het nog 'jaren' gaat duren voordat het is opgelost. Dat kan toch niet? Zijn kabinet is er nota bene over gevallen. De uit huis geplaatste kinderen moeten naar huis. De schade moet worden hersteld voor zover dat nog mogelijk is. Mensen moeten hun eigen afgepakte geld terugkrijgen en hebben recht op uitleg waarom hen deze ellende is aangedaan. Er is de getroffen gezinnen al zoveel afgepakt. Laten we hen hun leven en toekomst teruggeven. Dat kan door te stoppen met het wantrouwen van mensen, door de Belastingdienst niet meer verantwoordelijk te maken voor de oplossing en door werk te maken van ons plan voor een oplossing in een dag.

Samen met talloze organisaties, van Amnesty International tot het Vergeten Kind en van het Kinderrechtencollectief tot Safe the Children, stonden we vandaag op. Trots ben ik dat we met zoveel politieke partijen de handen ineen konden slaan. Met prachtige columns van Sheila Sitalsing en Carrie en mooie bijdragen van Humberto Tan, Claudia de Breij, Peter Pannekoek en Steven Brunswijk. Het is genoeg. De getroffen gezinnen is ongekend onrecht aangedaan. Laten we samen zorgen dat ze niet worden vergeten, maar dat dit wordt opgelost.

Vijfentwintig jaar gelden stond ik voor het eerst als vluchteling in Nederland, en ik had niet gedacht dat ik hier vandaag zou staan. Als techneut ben ik iemand die graag gelijk de inhoud wil induiken. Ik praat dus niet graag over mezelf, maar voor deze keer bij hoge uitzondering dan toch even wel.

Helemaal vanuit Irak ben ik hier heen gekomen, met als eerst opluchting dat we nu eindelijk in een land woonden waar je jezelf mag zijn, waar je mag zeggen wat je vindt, en waar je mensen kan vertrouwen.

Van thuis, Voorzitter, heb ik twee belangrijke dingen meegekregen. Allereerst het belang van onderwijs. Want vrij zijn begint met onderwijs. Daarnaast leerde ik een spreuk: “in plaats van klagen over het donker, steek een kaars aan”. Met andere woorden, als er iets niet goed is, doe er wat aan. Vanuit deze gedachte ben ik uiteindelijk ook politiek actief geworden. Want hoe kan je beter een mooiere wereld maken voor je kinderen, dan er zelf actief aan bijdragen.

Wat ik in mijn termijn als raadslid in Utrecht heb geleerd, is dat de meeste mensen deugen. Vanuit vertrouwen werken en handelen, is het beste voor iedereen. Of zoals Immanuel Kant het zo mooi schreef (vertaald uiteraard): “Handel zodat je de menselijkheid, zowel in je eigen persoon als in die van ieder ander, altijd tevens als doel, nooit alleen maar als middel gebruikt.” En zowel als mens, en als volksvertegenwoordiger en medewetgever, geef ik mijzelf dit als opdracht. En ik hoop dat ik daarin niet alleen zal staan.

Het belang van de Grondwet kwam in 2020 en in 2021 niet alleen tot uitdrukking door de Cornona-pandemie. Ook de Nederlandse rechtsstaat schudde op haar grondvesten.

In December 2020 publiceerde de Tweede Kamer-onderzoekscommissie van Dam het rapport ‘Ongekend Onrecht’ over de Kinderopvangtoeslagenaffaire bij de Belastingdienst. Het oordeel van commissie was snoeihard.

Bewindslieden, Tweede Kamerleden, rechters, ambtenaren, allemaal negeerden ze de noodkreten van ouders die om hulp vroegen toen ze gedwongen werden kinderopvangtoeslagen terug te betalen. Ouders werden willens en wetens als fraudeurs aangemerkt en door de overheid in de ellende ondergedompeld.

Ouders werden geselecteerd op grond van hun buitenlandse achternaam, op grond van dubbele nationaliteit, of omdat ze hoorden bij een kinderopvangbedrijf van iemand met een biculturele achtergrond.

Allemaal redenen die indruisen tegen artikel 1 van de Grondwet.

De Grondwet, artikel 1 voorop, geldt ook voor de overheid. De overheid moet het goede voorbeeld geven. Maar jaren achtereen heeft zij dat niet gedaan. De regels van de rechtsstaat werden met voeten getreden. Ouders verloren hun vertrouwen in de eerlijkheid en redelijkheid van de overheid. Na publicatie van het rapport heeft de regering financiele compensatie in het vooruitzicht gesteld om ouders die slachtoffer van de overheid zijn geworden, uit de brand te helpen. Dat is een stap in de goede richting. Het hele kabinet is afgetreden. Maar het vertrouwen in de rechtsstaat is daarmee nog niet hersteld. Daar is meer voor nodig, onder andere het geloof dat de politici, rechters en ambtenaren leren van de gemaakte fouten. Dat zij lessen trekken voor de toekomst en dat zo’n grove schending van burgerrechten niet nog eens zal voorkomen. Dat geloof wordt op de proef gesteld, nu de compensatie van de slachtoffers pijnlijk traag verloopt.

Toen ik het rapport ‘Ongekend Onrecht’ las, moest ik aan Ien Dales en haar handtas denken. Ze gebruikte die om journalisten van zich af te meppen en riep: ‘Laat mij er eens door, verdikkeme!’ Ik weet zeker dat als Ien Dales minister was geweest ten tijde van de Toeslagenaffaire, zij niet had weggekeken en niet haar handen had opgeheven en geroepen: ‘Sorry, ik heb het niet gezien, ik wist het niet.’

Ze had vast haar handtas gebruikt om het onrecht dat ouders door de overheid werd aangedaan, van zich af te meppen. Ongetwijfeld had zij politieke verantwoordelijkheid genomen en was ze afgetreden om aan de samenleving te laten zien dat een zo groot onrecht, door de overheid moedwillig aan burgers berokkend, niet zonder politieke gevolgen kon blijven.

Maar Ien Dales stond natuurlijk om veel meer bekend.

Voor sociaal-liberalen zullen John Stuart Mill en John Rawls ongetwijfeld behoren tot de meest inspirerende politiek filosofen. Waar Mill het liberalisme plaatste binnen de context van de negentiende eeuw, daar plaatste Rawls het liberalisme binnen de context van de twintigste eeuw tot en met het hiernumaals. Wat echter niet veel mensen weten, is dat Rawls op een voor sociaal-liberalen fundamenteel punt breekt met het liberalisme van Mill, en wel op het punt van het ideaal van persoonlijke autonomie. Iemand die dit ideaal van persoonlijke autonomie aanhangt, en dat zullen vele, zo niet alle sociaal-liberalen doen, vindt dat een goed leven bestaat uit een leven waarbij het individu zoveel mogelijk zelf invulling geeft aan zijn bestaan. Waar Mill vindt dat het ideaal van autonomie een noodzakelijk onderdeel vormt van een liberale samenleving, beschouwt Rawls het ideaal van autonomie slechts als een ‘sectarische doctrine’. Dit geschil tussen Mill en Rawls valt samen met het debat binnen de moderne politieke filosofie tussen ‘perfectionistisch liberalen’ en ‘politiek liberalen’. Zoals zal blijken zullen sociaal-liberalen veel sterker worden aangetrokken tot perfectionistische liberalen dan tot politiek liberalen. Door dit duidelijk te maken worden tegelijkertijd enkele bronnen van het sociaal-liberalisme in de politieke filosofie blootgelegd.

Het uitgangspunt voor politiek liberalen is dat onze overheid zo neutraal mogelijk moet staan tegenover morele levensbeschouwelijke visies. Iemand die vindt dat een goed leven bestaat uit het jezelf dienstbaar opstellen aan God, moet binnen een liberale samenleving deze vrijheid hebben, maar de overheid zou die visie niet moeten tegenwerken of bevorderen. In onze moderne samenlevingen zijn namelijk een veelvoud aan botsende levensbeschouwelijke visies. Aangezien politiek liberalen vinden dat onze overheid door iedereen omarmt moet kunnen worden, moeten we haar niet baseren op één van die levensbeschouwelijke visies.

Sociaal-liberalen zullen ook vinden dat onze overheid zo neutraal mogelijk moet staan tegenover iemands levensovertuiging. Rawls en andere politiek liberalen gaan echter nog een stap verder. Zij vinden namelijk dat het ideaal van autonomie zelf ook één van deze morele levensbeschouwelijke visies is waar onze overheid neutraal tegenover zou moeten staan.

Volgens aanhangers van dit ideaal moet een overheid niet slechts zoveel mogelijk mensen zelf laten bepalen hoe zij hun leven invullen, maar het getuigt ook nog eens van een expliciet goed leven als iemand zelf bepaalt hoe zij haar leven invult. Politiek liberalen vinden precies om deze reden, dat het ideaal van autonomie één van die morele levensbeschouwelijke visies is, waar onze overheid neutraal tegenover moet staan. Dit heeft politieke consequenties voor in hoeverre een overheid autonomie mag bevorderen. Het is immers een morele visie op hoe een goed leven te leiden, en daar heeft de staat verre van te blijven. De reden dat Rawls dit zegt, is dat hij wil voorkomen dat minderheidsgroepen zoals de Amish – die autonomie als ideaal afwijzen en actief tegengaan binnen hun eigen groep – worden uitgesloten van politieke deliberatie. Het ideaal van autonomie moet dus worden behandeld als elke andere levensbeschouwelijke visie. En daarmee moet onze overheid neutraal staan tegenover aanhangers van het ideaal van autonomie.

Wat vinden dan de zogenaamde perfectionistische liberalen? Een interessante politieke filosoof om naar te kijken is de Israëlische Joseph Raz.

In tegenstelling tot Rawls, streeft Raz niet naar een politiek die zo neutraal mogelijk staat ten opzichte van alle levensbeschouwelijke visies. Integendeel, volgens Raz is het de hoofdtaak van een overheid om individuen in staat te stellen een goed leven te leiden. Voor hem is het ideaal van autonomie – een levensbeschouwelijke visie – simpelweg een gegeven in onze moderne samenlevingen. Onze samenleving is volledig gericht op het maken van weloverwogen keuzes. Neem bijvoorbeeld het huwelijk. In tegenstelling tot sommige andere culturen, vindt men in liberale democratieën het huwelijk alleen van waarde als alle partijen in vrijheid voor elkaar kiezen. Dit geldt in liberale democratieën net zo goed voor haar andere sociale instituties, gebruiken en praktijken. Autonomie zit dus ingebakken in deze instituties, gebruiken en praktijken en daarmee in onze moderne samenlevingen.

Mensen hebben een belang in het leiden van een autonoom leven en hieruit volgt de verplichting voor de overheid om een omgeving te creëren waarbinnen mensen genoeg mogelijkheden hebben. Omdat het ideaal van autonomie onderdeel is van onze samenleving én omdat het de taak van de overheid is om mensen te helpen bij het leiden van een goed leven, moet de overheid het ideaal van autonomie stimuleren. Daarmee kan de overheid dus niet neutraal staan tegenover het ideaal van autonomie.

Zoals we hebben gezien willen politiek liberalen neutraal zijn tegenover alle groepen uit de samenleving, ook tegenover die groepen die autonomie niet voorstaan. Perfectionistische liberalen daarentegen, stellen dat de overheid actief autonomie moet bevorderen. Dit betekent ook dat de overheid sentimenten die de autonomie bedreigen moet tegengaan. Concreet, in het geval van emancipatie van vrouwen uit streng religieuze groeperingen, zullen politiek liberalen voorzichtig zijn in het verbeteren van de positie van deze vrouwen. Het is namelijk niet de taak van de overheid om autonomie te stimuleren. Zij dient neutraal te staan tegenover de levensbeschouwelijke visies van religieuze groeperingen. Perfectionistische liberalen vinden juist dat het expliciet de taak is van de overheid om autonomie te stimuleren. Daarom zullen zij beleid omarmen om actief de positie van deze vrouwen te verbeteren. Bijvoorbeeld door gemeentes projecten te laten steunen die ervoor zorgen dat deze vrouwen deelnemen aan het sociale verkeer. Want zo kunnen deze vrouwen zich ontplooien en daarmee meer autonoom zijn. Hiermee is de overheid allesbehalve neutraal tegenover een levensbeschouwelijke visie, omdat zij expliciet autonomie bevordert. Veruit de meeste sociaal-liberalen zullen dit steunen omdat zij het een juiste invulling van het goede leven vinden als deze vrouwen meer autonoom zijn. Daarmee omarmen zij een perfectionistisch liberalisme: ook zij vinden dat het de taak is van de overheid om autonomie te bevorderen.

Dit sluit aan bij de actieve rol die sociaal-liberalen geven aan positieve vrijheid binnen het politieke denken. Het gaat immers niet alleen om de afwezigheid van dwang, het kan ook nodig zijn om als overheid actief mensen te helpen zodat ze zelf een beter leven kunnen gaan leiden. Perfectionistisch liberalen hebben positieve vrijheid nodig om die autonomie te kunnen bevorderen. Het gaat hierbij namelijk niet alleen om de afwezigheid van zaken die autonomie bedreigen, maar juist ook om de aanwezigheid van door de overheid actief aangeboden middelen waardoor vrouwen meer autonoom kunnen zijn. Hierom zegt Raz dat positieve vrijheid van intrinsieke waarde is, omdat het een essentieel ingrediënt is en een noodzakelijke voorwaarde voor een autonoom leven. Op dit punt van positieve vrijheid en autonomie trekken sociaal-liberalen en perfectionistische liberalen samen op.

Net als perfectionistische liberalen willen sociaal-liberalen actief autonomie bevorderen. Zij vinden het namelijk goed als bijvoorbeeld vrouwen zelf beslissen over hun leven, en dat niet overlaten aan hun partners of religieuze leiders. Sociaal-liberalen nemen hiermee duidelijk stelling in het debat tussen politiek liberalen en perfectionistische liberalen en kiezen de kant van perfectionistische liberalen. Hierdoor zullen zij in perfectionistische liberalen als Mill en Raz nuttigere bronnen vinden dan in politiek liberalen als Rawls.

Als stagiair help je onze wetenschappelijk medewerkers bij projecten over bijvoorbeeld sociale zekerheid, digitalisering of Europa. Dit kan gaan om het zoeken van literatuur, het opzoeken van bepaalde verdragen of wetteksten, of het inventariseren van een leeslijst. Ook kan je gevraagd worden kleine of grote stukken te schrijven onder begeleiding van één van onze medewerkers.

Marketingcommunicatie

Onze publicaties en evenementen gaan pas leven als ze de mensen bereiken voor wie deze interessant zijn. Daarom denken we non-stop na over manieren om politiek-wetenschappelijk onderzoek op nieuwe wijzen te verspreiden. Als stagiair help je hierbij.

Overige taken

Tot slot zijn er organisatorische taken waarvoor je verantwoordelijk bent. Denk hierbij aan het zoveel mogelijk zelfstandig onderhouden van onze algemene e-mailbox en het coördineren van de aanvragen die wij krijgen voor het geven van trainingen. Daarnaast verwachten we dat je meehelpt bij D66-congressen en andere evenementen. Dit betekent dat je af en toe ook in het weekend of de avonduren werkt.

Van lieve vrienden die er onvoorwaardelijk voor mij waren. Van transgender mensen die mij voorgingen. Van rolmodellen in de media, om te beginnen met de transvrouw die ik op tv zag toen ik acht was. Andere transgender mensen zien in mij nu een rolmodel. Dat is eervol, maar ik kwam hier dankzij een pad dat vele anderen voor mij gebaand hebben. Ik hoop met mijn werk hier in de Kamer dat pad weer net een beetje te verlengen. Transgender-zijn weer iets normaler en iets zichtbaarder te maken.

Voorzitter, ik ben een hoopvol mens. Het is mij gelukt, om met mijn transitie mezelf op de mores te heroveren. En nu sta ik hier: in de meest diverse Kamer in de geschiedenis van ons land – ook al is er nog genoeg te wensen op dat punt. Het moet ons met elkaar toch lukken om de normatieve samenleving te ontstijgen die we zelf geconstrueerd hebben? Het moet ons toch lukken om te snappen dat ruimte voor de één niet ten koste gaat van ruimte voor de ander? Het moet ons toch lukken om een samenleving te creëren waarin iedereen meetelt en iedereen meedoet?

Voorzitter, wij spreken vandaag over het identiteitsbewijs. En op een praktisch niveau gaat dit over een naam, over een geslachtsaanduiding – waar ik hier hopelijk op een later moment nog over zal spreken -, en vandaag over een vingerafdruk en over een vlag. Maar het diepere bewijs van identiteit ligt in het vermogen om te zien dat we allemaal hetzelfde verlangen delen. Het verlangen om gezien te worden als wie we zijn.

Conform het besluit van de partijraad kunnen alle SP-leden tussen 4 en 14 november in hun lokale afdeling een stem uitbrengen op de kandidaten voor het nieuwe partijbestuur 2022-2024. Leden die zich geroepen voelen en geschikt achten, worden uitgenodigd om zich voor 14 juni aanstaande kandidaat te stellen.

Het SP-bestuur telt 34 leden. De voorzitter en de secretaris, 11 algemeen bestuursleden, 19 regiovertegenwoordigers en de fractievoorzitter van de Tweede Kamer en Eerste Kamer (zij zijn uit hoofde van hun functie lid van het partijbestuur). De regiovertegenwoordigers worden gekozen op de regioconferenties.

De voorzitter en algemeen secretaris worden in functie gekozen. Voor algemeen bestuursleden geldt dat de 11 kandidaten met de meeste stemmen in het partijbestuur plaatsnemen. Op SPnet zijn de procedure en functieprofielen voor de nieuwe bestuursleden te vinden.

De partijraad heeft een kandidatencommissie ingesteld die met kandidaten zal spreken en daarna een advies zal uitbrengen aan het partijbestuur.

Ieder SP-lid dat minimaal de steun heeft van ten minste één afdeling of 50 individuele leden, kan zich kandideren voor een plaats in het partijbestuur, door voor 14 juni motivatiebrief en CV te sturen naar kandidatencommissie@sp.nl. Het partijbestuur zal op 3 september een voordracht doen aan de leden.

Twee weken na de verkiezingen moeten we vaststellen dat deze verkenningsfase is vastgelopen. Mijn vertrouwen in de heer Rutte heeft vandaag een forse deuk opgelopen. De afstand tussen hem en mij is groter. Dat betreur ik, maar ik neem het hem ook kwalijk, vooral met het oog op de taak die de kiezer ons beiden heeft gegeven: het herstel van Nederland in de crisis en na de crisis en het herstel van vertrouwen in de rechtsstaat en in de politiek.

De manier waarop de verkenning tot nu toe is verlopen, keur ik af. Ik voel me ook verantwoordelijk. Ik keur ook af dat de heer Rutte over collega Omtzigt heeft gesproken. Ik heb mijn twijfels over de ontkenning en ik heb mijn twijfels over de verdediging vandaag, ook gezien het patroon, dat ik vandaag al eerder benoemde. Daarom dien ik vandaag samen met collega Hoekstra een motie van afkeuring in, de meest ernstige inhoudelijke terechtwijzing.

Tevens wil ik dat de informateur wordt verzocht om te bezien of er mogelijkheden zijn voor herstel van vertrouwen, en, zo ja, welke. En dat is een lange weg. Daarbij wil ik gezegd hebben dat het niet vanzelfsprekend is dat de VVD-leider Rutte het vertrouwen en het voortouw zal krijgen in de volgende fase van de verkenning.