Poliflw

Van een oververhit klimaatdebat naar verstandig klimaatbeleid: een verantwoording Het debat over klimaatpolitiek warmt steeds verder op. Afgelopen weekend droeg collega Klaas Dijkhoff z’n steentje daaraan bij en als je sommige bijdragen leest, lijkt het klimaatdebat wel een nieuwe vorm van identiteitspolitiek te worden. De krant die je leest of de opinieleider die je gelooft, bepaalt wat je vindt en iedereen die het niet met je eens is, zou dan ‘hysterisch’ zijn. Met een klimaatakkoord en finale politieke besluitvorming in de maak is het de hoogste tijd om het debat nuchter te voeren en onze politieke keuzes slechts te baseren op ons beste weten. En op basis van onze overtuiging van wat nodig en wat rechtvaardig is. Graag verantwoord ik mij voor wat mij drijft en waar ik mij op baseer bij de komende besluitvorming. Zeker omdat verschillenden van jullie me hebben gemaild met indringende vragen over het klimaatakkoord en ik die vragen serieus neem. Natuurlijk heeft het klimaatdebat met dieperliggende overtuigingen te maken. Maar ook daar kun je rustig over praten. De diepste overtuiging bij mij zelf is het geloof dat wij rentmeesters van deze wereld zijn. De zorg voor de schepping is ons door de Schepper toevertrouwd en we moeten ons aan Hem en aan onze kinderen verantwoorden. Want ook dat laatste drijft mij. Als de consensus onder de klimaatwetenschappers – zo meer daarover – adequaat is, dan weet ik dat er een moment komt waarop mijn drie dochters en – hopelijk – hun kinderen mij zullen vragen welke besluiten ik in het voorjaar van 2019 heb genomen om hun wereld leefbaar te houden. Ik weet nu dat ik straks zal moeten kunnen zeggen dat ik met mijn beste weten, in de gegeven omstandigheden, heb gedaan wat ik kon. Anders kan ik niet met goed fatsoen God, mijn dochters en hun kinderen onder ogen komen.. Een iets minder diepliggende, maar wel uiterst relevante overtuiging is dat ik af wil van onze verslaving aan olie uit het Midden-Oosten, gas uit Rusland en gas uit Groningen. Groningen verdient rust en daarom is het een heel goed besluit geweest van dit kabinet om de gaswinning in Groningen naar nul te gaan brengen. Gasimport uit Rusland is een subsidie voor een autocratische leider met territoriale expansiedrift en een vorm van afhankelijkheid die ik graag inruil voor grotere energie-onafhankelijkheid. Om daarnaast nog maar te zwijgen van de eindeloze stroom Westerse euro’s en dollars voor olie uit landen als Saoedi-Arabië en Qatar. Veel van ons geld voor olie is omgezet in een miljardensubsidie voor de meest duistere vorm van de islam, het salafisme, en voor oorlog en geweld in landen als Syrië en Libië. Hoe eerder we stoppen met de financiering van al die ellende des te beter. Kortom, ook dit zijn voor mij redenen om me met volle kracht in te zetten voor de opwekking van onze eigen, schone energie. Vervolgens moet ik met mijn beste weten keuzes maken. Dat weten baseer ik op de wereldwijde en overgrote consensus onder klimaatwetenschappers. Binnen het IPCC (Intergovernmental Panel on Climate Change van de Verenigde Naties) komen zij uit alle windstreken en van tientallen verschillende universiteiten samen en combineren zij hun laatste wetenschappelijke bevindingen. Zie: https://www.ipcc.ch/report/ar5/syr/ En: https://www.ipcc.ch/site/assets/uploads/sites/2/2018/07/SR15_SPM_High_Res.pdf Ze zijn het erover eens dat de aarde versneld opwarmt en dat menselijke activiteit in belangrijke mate daaraan bijdraagt. Als mensen mij bijvoorbeeld wijzen op een klimaatmanifest dat in De Telegraaf stond en ondertekend is door Nederlandse wetenschappers, dan wijs ik er op mijn beurt op dat geen van die ondertekenaars een klimaatwetenschapper is en gezaghebbend de bevindingen van het IPCC kan tegenspreken. Bovendien baseren ze zich op studies die al vaker zijn weerlegd. Als je vervolgens ziet wat er op het spel staat, kan ik het me ook niet veroorloven om te hopen dat deze sceptici wel gelijk hebben en al die klimaatwetenschappers wereldwijd ongelijk. Want klimaatverandering leidt op de ene plek tot te veel regen, op de andere plek tot grote droogte en tot extreem weer. Met alle lokale gevolgen van dien. De opwarming leidt tot stijging van de zeespiegel, tot dreigende overstromingen, aantasting van de biodiversiteit, minder zoet water, verminderde vruchtbaarheid van gebieden, lagere beschikbaarheid van voedsel. Om nog maar te zwijgen van kolencentrales die dag in dag uit vieze lucht uitstoten waar we allemaal nu al last van hebben. Kortom, wat op het spel staat, is de leefbaarheid van deze aarde, Gods schepping, ons gemeenschappelijk huis. En als dat op het spel staat, is het totaal onverantwoord om de consensus onder klimaatwetenschappers te negeren, te hopen dat sceptici misschien toch gelijk hebben en niets te doen. Ik kies er derhalve voor om, geholpen door de beste wetenschappers, zo verstandig mogelijk en met mijn beste weten te doen wat ik op mijn plek kan om deze wereld wel leefbaar te houden. Te meer omdat diezelfde wetenschappers mij vertellen dat elke vermindering van de opwarming al in het positieve zin verschil maakt. Met mijn inzet voor een rechtvaardig en ambitieus klimaatakkoord probeer ik dat verschil te maken. Naast de – in my humble opinion – niet ter zake kundige ondertekenaars van het klimaatmanifest in De Telegraaf is er ook andersoortige weerstand tegen de aankomende energietransitie. Er is zeker ook weerstand van degenen die bij de energietransitie beduchter zijn voor de financiële gevolgen voor zichzelf dan dat ze beducht zijn voor de gevolgen van opwarming voor ons allemaal. Zij willen behoud van de status quo – olie uit het Midden-Oosten en gas uit Rusland en Groningen – omdat ze daar hun geld aan verdienen. Voor de mensheid en de leefbaarheid van de wereld is het van belang om over te gaan naar schone energie. En dat gaan we ook doen. Ik luister liever naar kenners die een kundige – en in sommige gevallen ook gelovige – bijdrage aan dit debat leveren. Als fractie hebben we ons laten bijpraten door onder andere Reinier van den Berg. Een heldere en gelovige stem van buiten Nederland is bijvoorbeeld Katharine Hayhoe, wetenschapper in de VS. Hier een mooi interview met haar: https://www.theguardian.com/science/2019/jan/06/katharine-hayhoe-interview-climate-change-scientist-crisis-hope Dan nog een paar antwoorden op een paar vragen. V: Waarom moet Nederland zo nodig koploper worden, terwijl we maar zo’n klein landje zijn? A: Als het gaat om het aandeel duurzame energie zijn we helemaal geen koploper. Sterker, we zitten op dat punt nu in de Europese staartgroep! Er is in ons land nog een wereld te winnen als het gaat reductie van CO2-uitstoot en de opwekking van eigen, schone energie. Daarom moeten we ambitieuze doelen stellen. Zo doen we kennis op die leidt tot innovatie, export en nieuwe werkgelegenheid. Nederland is nu al koploper als het gaat om klimaatadaptatie (deltawerken, dijkverhoging, watermanagement in deltagebieden, met een glansrol voor onder andere de Universiteiten van Delft en Wageningen), het zou voor ons land goed zijn om ook koploper te worden bij nieuw klimaatbeleid en de energietransitie. Tegelijk doen we dat niet alleen, we zijn geen eenzame Don Quichotte. We zijn ook geen eiland. Maar we zijn het wel aan onze stand verplicht het voortouw te nemen. We zetten ons daarom in om een Europese kopgroep te vormen met wie we hierin samen optrekken. We willen dus voorop lopen, maar wel samen met de ons omringende landen, om zo het verschil te maken. -- V: Waarom worden burgers zo op kosten gejaagd en bedrijven ontzien? A: Er doen veel spookverhalen de ronde over de kosten voor de burger. Het enige juiste is dat we nog niet weten wat de kosten precies zullen zijn en wat door bedrijven en wat door burgers opgebracht moet worden. Daarover gaan we als coalitie, kabinet en Kamer pas besluiten nemen als de eerste berekeningen er zijn van het CPB en het PBL. Maar voor de ChristenUnie kan er alleen een klimaatakkoord zijn als het ook een rechtvaardig akkoord is dat voor iedereen te dragen is. We gaan de doelen van CO2-reductie halen, maar wel zo dat alle gezinnen en huishoudens het kunnen meemaken. Daarom hebben we als ChristenUnie ook een variant ingebracht waarin gas iets duurder wordt en de compensatie plaatsvindt via de energiebelasting. Uit de eerste doorrekening blijkt dat gunstig te zijn voor gezinnen met een smalle beurs (https://www.volkskrant.nl/nieuws-achtergrond/christenunie-wil-lage-inkomens-ontzien-in-energietransitie~b5de9d9b/) En natuurlijk moet ook de industrie zijn deel betalen. --- V: Wat is nu het verschil tussen die Klimaatwet en het Klimaatakkoord? A: De Klimaatwet is een initiatief van VVD, CDA, D66, GroenLinks, SP, PvdA, 50plus en ChristenUnie en deze wet is al aangenomen. De wet legt de doelen vast inzake de CO2-reductie in 2030 en 2050. Het concept-Klimaatakkoord van december is het geheel van voorstellen van de klimaattafels en de reactie van het Kabinet daarop. Dat is nu ter doorrekening gestuurd naar het CPB en PBL, die kijken of we met de voorstellen onze doelen halen en wat de kosten zijn voor gezinnen en bedrijven. Daarna is het woord aan de coalitie die de definitieve keuzes moet maken. De beslissende keuzes voor de komende jaren moeten dus nog steeds worden gemaakt en de ChristenUnie zit aan de tafel waar die knopen worden doorgehakt. De ChristenUnie zet zich in voor een ambitieus klimaatakkoord. We hebben daar de tijd voor en we gaan stap voor stap in de richting van steeds meer schone energie. Alles wijst erop dat dat de juiste en verstandige keus is. En de ChristenUnie zet zich in voor een rechtvaardig klimaatakkoord dat vervuilers laat betalen en gezinnen in staat stelt hun leven langzaam maar zeker aan te passen. Dit is wat we willen en dit is waarom we het doen. Nuchter, verstandig en met overtuiging.

Van een oververhit klimaatdebat naar verstandig klimaatbeleid: een verantwoording Het debat over klimaatpolitiek warmt steeds verder op. Afgelopen weekend droeg collega Klaas Dijkhoff z’n steentje daaraan bij en als je sommige bijdragen leest, lijkt het klimaatdebat wel een nieuwe vorm van identiteitspolitiek te worden. De krant die je leest of de opinieleider die je gelooft, bepaalt wat je vindt en iedereen die het niet met je eens is, zou dan ‘hysterisch’ zijn. Met een klimaatakkoord en finale politieke besluitvorming in de maak is het de hoogste tijd om het debat nuchter te voeren en onze politieke keuzes slechts te baseren op ons beste weten. En op basis van onze overtuiging van wat nodig en wat rechtvaardig is. Graag verantwoord ik mij voor wat mij drijft en waar ik mij op baseer bij de komende besluitvorming. Zeker omdat verschillenden van jullie me hebben gemaild met indringende vragen over het klimaatakkoord en ik die vragen serieus neem. Natuurlijk heeft het klimaatdebat met dieperliggende overtuigingen te maken. Maar ook daar kun je rustig over praten. De diepste overtuiging bij mij zelf is het geloof dat wij rentmeesters van deze wereld zijn. De zorg voor de schepping is ons door de Schepper toevertrouwd en we moeten ons aan Hem en aan onze kinderen verantwoorden. Want ook dat laatste drijft mij. Als de consensus onder de klimaatwetenschappers – zo meer daarover – adequaat is, dan weet ik dat er een moment komt waarop mijn drie dochters en – hopelijk – hun kinderen mij zullen vragen welke besluiten ik in het voorjaar van 2019 heb genomen om hun wereld leefbaar te houden. Ik weet nu dat ik straks zal moeten kunnen zeggen dat ik met mijn beste weten, in de gegeven omstandigheden, heb gedaan wat ik kon. Anders kan ik niet met goed fatsoen God, mijn dochters en hun kinderen onder ogen komen.. Een iets minder diepliggende, maar wel uiterst relevante overtuiging is dat ik af wil van onze verslaving aan olie uit het Midden-Oosten, gas uit Rusland en gas uit Groningen. Groningen verdient rust en daarom is het een heel goed besluit geweest van dit kabinet om de gaswinning in Groningen naar nul te gaan brengen. Gasimport uit Rusland is een subsidie voor een autocratische leider met territoriale expansiedrift en een vorm van afhankelijkheid die ik graag inruil voor grotere energie-onafhankelijkheid. Om daarnaast nog maar te zwijgen van de eindeloze stroom Westerse euro’s en dollars voor olie uit landen als Saoedi-Arabië en Qatar. Veel van ons geld voor olie is omgezet in een miljardensubsidie voor de meest duistere vorm van de islam, het salafisme, en voor oorlog en geweld in landen als Syrië en Libië. Hoe eerder we stoppen met de financiering van al die ellende des te beter. Kortom, ook dit zijn voor mij redenen om me met volle kracht in te zetten voor de opwekking van onze eigen, schone energie. Vervolgens moet ik met mijn beste weten keuzes maken. Dat weten baseer ik op de wereldwijde en overgrote consensus onder klimaatwetenschappers. Binnen het IPCC (Intergovernmental Panel on Climate Change van de Verenigde Naties) komen zij uit alle windstreken en van tientallen verschillende universiteiten samen en combineren zij hun laatste wetenschappelijke bevindingen. Zie: https://www.ipcc.ch/report/ar5/syr/ En: https://www.ipcc.ch/site/assets/uploads/sites/2/2018/07/SR15_SPM_High_Res.pdf Ze zijn het erover eens dat de aarde versneld opwarmt en dat menselijke activiteit in belangrijke mate daaraan bijdraagt. Als mensen mij bijvoorbeeld wijzen op een klimaatmanifest dat in De Telegraaf stond en ondertekend is door Nederlandse wetenschappers, dan wijs ik er op mijn beurt op dat geen van die ondertekenaars een klimaatwetenschapper is en gezaghebbend de bevindingen van het IPCC kan tegenspreken. Bovendien baseren ze zich op studies die al vaker zijn weerlegd. Als je vervolgens ziet wat er op het spel staat, kan ik het me ook niet veroorloven om te hopen dat deze sceptici wel gelijk hebben en al die klimaatwetenschappers wereldwijd ongelijk. Want klimaatverandering leidt op de ene plek tot te veel regen, op de andere plek tot grote droogte en tot extreem weer. Met alle lokale gevolgen van dien. De opwarming leidt tot stijging van de zeespiegel, tot dreigende overstromingen, aantasting van de biodiversiteit, minder zoet water, verminderde vruchtbaarheid van gebieden, lagere beschikbaarheid van voedsel. Om nog maar te zwijgen van kolencentrales die dag in dag uit vieze lucht uitstoten waar we allemaal nu al last van hebben. Kortom, wat op het spel staat, is de leefbaarheid van deze aarde, Gods schepping, ons gemeenschappelijk huis. En als dat op het spel staat, is het totaal onverantwoord om de consensus onder klimaatwetenschappers te negeren, te hopen dat sceptici misschien toch gelijk hebben en niets te doen. Ik kies er derhalve voor om, geholpen door de beste wetenschappers, zo verstandig mogelijk en met mijn beste weten te doen wat ik op mijn plek kan om deze wereld wel leefbaar te houden. Te meer omdat diezelfde wetenschappers mij vertellen dat elke vermindering van de opwarming al in het positieve zin verschil maakt. Met mijn inzet voor een rechtvaardig en ambitieus klimaatakkoord probeer ik dat verschil te maken. Naast de – in my humble opinion – niet ter zake kundige ondertekenaars van het klimaatmanifest in De Telegraaf is er ook andersoortige weerstand tegen de aankomende energietransitie. Er is zeker ook weerstand van degenen die bij de energietransitie beduchter zijn voor de financiële gevolgen voor zichzelf dan dat ze beducht zijn voor de gevolgen van opwarming voor ons allemaal. Zij willen behoud van de status quo – olie uit het Midden-Oosten en gas uit Rusland en Groningen – omdat ze daar hun geld aan verdienen. Voor de mensheid en de leefbaarheid van de wereld is het van belang om over te gaan naar schone energie. En dat gaan we ook doen. Ik luister liever naar kenners die een kundige – en in sommige gevallen ook gelovige – bijdrage aan dit debat leveren. Als fractie hebben we ons laten bijpraten door onder andere Reinier van den Berg. Een heldere en gelovige stem van buiten Nederland is bijvoorbeeld Katharine Hayhoe, wetenschapper in de VS. Hier een mooi interview met haar: https://www.theguardian.com/science/2019/jan/06/katharine-hayhoe-interview-climate-change-scientist-crisis-hope Dan nog een paar antwoorden op een paar vragen. V: Waarom moet Nederland zo nodig koploper worden, terwijl we maar zo’n klein landje zijn? A: Als het gaat om het aandeel duurzame energie zijn we helemaal geen koploper. Sterker, we zitten op dat punt nu in de Europese staartgroep! Er is in ons land nog een wereld te winnen als het gaat reductie van CO2-uitstoot en de opwekking van eigen, schone energie. Daarom moeten we ambitieuze doelen stellen. Zo doen we kennis op die leidt tot innovatie, export en nieuwe werkgelegenheid. Nederland is nu al koploper als het gaat om klimaatadaptatie (deltawerken, dijkverhoging, watermanagement in deltagebieden, met een glansrol voor onder andere de Universiteiten van Delft en Wageningen), het zou voor ons land goed zijn om ook koploper te worden bij nieuw klimaatbeleid en de energietransitie. Tegelijk doen we dat niet alleen, we zijn geen eenzame Don Quichotte. We zijn ook geen eiland. Maar we zijn het wel aan onze stand verplicht het voortouw te nemen. We zetten ons daarom in om een Europese kopgroep te vormen met wie we hierin samen optrekken. We willen dus voorop lopen, maar wel samen met de ons omringende landen, om zo het verschil te maken. -- V: Waarom worden burgers zo op kosten gejaagd en bedrijven ontzien? A: Er doen veel spookverhalen de ronde over de kosten voor de burger. Het enige juiste is dat we nog niet weten wat de kosten precies zullen zijn en wat door bedrijven en wat door burgers opgebracht moet worden. Daarover gaan we als coalitie, kabinet en Kamer pas besluiten nemen als de eerste berekeningen er zijn van het CPB en het PBL. Maar voor de ChristenUnie kan er alleen een klimaatakkoord zijn als het ook een rechtvaardig akkoord is dat voor iedereen te dragen is. We gaan de doelen van CO2-reductie halen, maar wel zo dat alle gezinnen en huishoudens het kunnen meemaken. Daarom hebben we als ChristenUnie ook een variant ingebracht waarin gas iets duurder wordt en de compensatie plaatsvindt via de energiebelasting. Uit de eerste doorrekening blijkt dat gunstig te zijn voor gezinnen met een smalle beurs (https://www.volkskrant.nl/nieuws-achtergrond/christenunie-wil-lage-inkomens-ontzien-in-energietransitie~b5de9d9b/) En natuurlijk moet ook de industrie zijn deel betalen. --- V: Wat is nu het verschil tussen die Klimaatwet en het Klimaatakkoord? A: De Klimaatwet is een initiatief van VVD, CDA, D66, GroenLinks, SP, PvdA, 50plus en ChristenUnie en deze wet is al aangenomen. De wet legt de doelen vast inzake de CO2-reductie in 2030 en 2050. Het concept-Klimaatakkoord van december is het geheel van voorstellen van de klimaattafels en de reactie van het Kabinet daarop. Dat is nu ter doorrekening gestuurd naar het CPB en PBL, die kijken of we met de voorstellen onze doelen halen en wat de kosten zijn voor gezinnen en bedrijven. Daarna is het woord aan de coalitie die de definitieve keuzes moet maken. De beslissende keuzes voor de komende jaren moeten dus nog steeds worden gemaakt en de ChristenUnie zit aan de tafel waar die knopen worden doorgehakt. De ChristenUnie zet zich in voor een ambitieus klimaatakkoord. We hebben daar de tijd voor en we gaan stap voor stap in de richting van steeds meer schone energie. Alles wijst erop dat dat de juiste en verstandige keus is. En de ChristenUnie zet zich in voor een rechtvaardig klimaatakkoord dat vervuilers laat betalen en gezinnen in staat stelt hun leven langzaam maar zeker aan te passen. Dit is wat we willen en dit is waarom we het doen. Nuchter, verstandig en met overtuiging.

Volgens het Centraal Bureau voor de Statistiek is er voor het eerst in Nederland een minderheid van 49% ‘religieus’ en een meerderheid van 51% niet-religieus. Zou het kunnen dat de nogal publieke uitschrijving van collega Klaas Dijkhoff als lid van de Katholieke Kerk het tipping-point was? Dat hij mij gewoon eigenhandig en met één open brief een minderheid in heeft geduwd? Om eerlijk te zijn, ik denk het niet. Ik ben m’n hele leven al veel meer de uitzondering dan de regel en ik geloof er niets van dat 49% van Nederland kerkelijk of anderszins religieus gebonden is. Dat is veel te hoog ingeschat. Een ander onderzoek (‘God in Nederland’) schatte eerder het percentage christenen op 25% en dat lijkt me dichter bij de culturele werkelijkheid te liggen dan die 50% minus Klaas Dijkhoff. Boeddhabeeldjes Toen het CBS met die 49% op de proppen kwam, waren er prompt allerlei duiders die het percentage nog over 50% heen probeerden te duwen. Omdat ook niet-kerkelijk gebonden mensen weleens kaarsjes branden of een Boeddhabeeldje bij de Blokker kopen. Het zal wel. Maar het geloof in de God van Abraham, Izaäk en Jacob is ontegenzeggelijk op zijn retour in Nederland en omliggende landen. God is meer en meer een vreemde gast in dit land geworden. Het geloof in Hem is vooral nog iets voor die 40 oudere mensen in de dorpskerk van het Limburgse Noorbeek waar ik pas een zondag was. Als Klaas Dijkhoff bij Jeroen Pauw aanschuift om over zijn uitschrijving als lid van de Kerk door te praten, begint Pauw het gesprek met een welgemeend: ‘Gefeliciteerd!’ Dat is zoals het nu is. Poolwind ‘Zal ik nog geloof vinden als Ik terugkom?’, vroeg Jezus zich ooit hardop af. Of dat het geval zal zijn in Nederland, weet ik steeds minder zeker. En ik schrijf dat met groot verdriet. Niet omdat ik zelf nou zo ontzettend religieus ben en geen scepsis ken. Integendeel. Wel omdat ik tot in het diepst van mijn ziel geraakt ben door het Evangelie. Niets en niemand geeft mij meer hoop en liefde dan wat Jezus heeft gedaan en gezegd. Ondertussen is er hier een soort geestelijke poolwind opgestoken waardoor het steeds kaler en vlakker wordt. Soms lijkt het wel alsof God zelf is gaan zwijgen en er een beklemmende stilte is gekomen waarin al het praten over God en geloof plat valt als lauw bier in een vettig glas. Er zijn machtige verhalen over onstuimige kerkgroei in China, Zuid-Korea, delen van Afrika, Iran zelfs. Maar van al dat moois is hier weinig te merken. Hier word je op TV gefeliciteerd als je je eindelijk laat uitschrijven als lid van de Kerk. Mijn theologische held Dietrich Bonhoeffer zag het al van ver aankomen. Het verdwijnen van geloof, de beklemmende stilte van een ogenschijnlijk zwijgende God. Hij schreef dat we misschien maar moeten zwijgen totdat God zelf weer gaat spreken. Stil zijn totdat Hij zelf ons zijn woorden weer geeft. Wat ons nu te doen staat, zo schrijft Bonhoeffer, is: bidden, wachten en het goede doen. Taizé Afgelopen weekend was ik in Taizé in Frankrijk. De gemeenschap van zo’n 70 broeders, waaronder een aantal uit Nederland, die al decennialang duizenden jongeren uit heel Europa en wijde omgeving verwelkomen. Taizé is alles wat je juist niet zou bedenken om mensen weer in de kerk te krijgen. Je zit er oncomfortabel op de betonnen vloer, in stilte, zingt daarna eindeloos een paar eenvoudige zinnen en moet het verder doen zonder een charismatische voorganger en meeslepende preek. Het is er kaal en stil. En toch waren er, naast honderden andere bezoekers, bijna 2000 jongeren uit Franse (voor)steden te gast. Jongeren waar de straatcultuur omheen hangt en die je niet in een kerk zou verwachten. Toch waren ze er, driemaal daags. Zelfs Tim was er. Student die ooit als scholier met een schoolreis in Taizé was aanbeland. De meegebrachte fles wodka bleef destijds onaangeroerd, zo vertelde hij me. Hij was zo geraakt door wat hij op deze plek meemaakte, dat hij nu bijna niet meer terug durfde te komen omdat het acht jaar geleden zo mooi was geweest. Maar nu was het opnieuw mooi voor hem, zonder dat hij nog helemaal precies kon verwoorden wat hem hier was overkomen. Samen zaten we op de grond, gingen bij de Franse jongeren de oortjes uit, waren we een tijd stil en zongen toen: Mon âme se repose en paix sur Dieu seul De lui vient mon salut Oui, sur Dieu seul mon âme se repose Se repose en paix. Mijn ziel verstilt in rust en vrede bij God: Van Hem alleen mijn heil. Ja, bij de Heer verstilt mijn ziel in vrede, Keert zich stil tot Hem. In de stilte en de eenvoud van Taizé was God even heel dichtbij. Tijdens een avonddienst richten we ons op de Bijbel waaruit een paar verzen werden voorgelezen. Daarna staken een paar kinderen hun kaarsen aan, aan het licht dat al brandde en gaven ze het vuur door tot ook het laatste kaarsje van de laatste bezoeker was aangestoken. Het was alsof we eerst stil moesten worden voordat God zelf kon spreken. Alsof het eerst donker moest worden totdat God zijn licht aan ons gaf. Alsof we eerst op de grond moesten gaan zitten voordat God ons even optilde en zich tegen Hem aandrukte. En Klaas? Die had in zijn open brief best een paar goede punten over de kerk. Maar dat dichtte de onovertroffen Rikkert al bij Dit Is De Dag op Radio 1: Mijn beste Klaas, God heeft je brief gelezen. Je hebt gelijk. De kerk doet heel veel kwaad en Hij begrijpt waarom je haar verlaat, er is een dag waarop je weg moet wezen. Maar klachten over personele zaken, daarmee kan Hij waarschijnlijk niet zo veel. De kwestie is: Hij heeft geen personeel. Wèl kinderen die steeds weer fouten maken. Hij kan ze niet ontslaan of overplaatsen, de stomme sukkels! Zieken en melaatsen, voor al dat tuig kwam Jezus uit de kast. Als jij hem spreken wilt, maar niet kunt vinden, dan zit hij bij de lammen en de blinden of vlak bij jou, waar hij je voeten wast.

Volgens het Centraal Bureau voor de Statistiek is er voor het eerst in Nederland een minderheid van 49% ‘religieus’ en een meerderheid van 51% niet-religieus. Zou het kunnen dat de nogal publieke uitschrijving van collega Klaas Dijkhoff als lid van de Katholieke Kerk het tipping-point was? Dat hij mij gewoon eigenhandig en met één open brief een minderheid in heeft geduwd? Om eerlijk te zijn, ik denk het niet. Ik ben m’n hele leven al veel meer de uitzondering dan de regel en ik geloof er niets van dat 49% van Nederland kerkelijk of anderszins religieus gebonden is. Dat is veel te hoog ingeschat. Een ander onderzoek (‘God in Nederland’) schatte eerder het percentage christenen op 25% en dat lijkt me dichter bij de culturele werkelijkheid te liggen dan die 50% minus Klaas Dijkhoff. Boeddhabeeldjes Toen het CBS met die 49% op de proppen kwam, waren er prompt allerlei duiders die het percentage nog over 50% heen probeerden te duwen. Omdat ook niet-kerkelijk gebonden mensen weleens kaarsjes branden of een Boeddhabeeldje bij de Blokker kopen. Het zal wel. Maar het geloof in de God van Abraham, Izaäk en Jacob is ontegenzeggelijk op zijn retour in Nederland en omliggende landen. God is meer en meer een vreemde gast in dit land geworden. Het geloof in Hem is vooral nog iets voor die 40 oudere mensen in de dorpskerk van het Limburgse Noorbeek waar ik pas een zondag was. Als Klaas Dijkhoff bij Jeroen Pauw aanschuift om over zijn uitschrijving als lid van de Kerk door te praten, begint Pauw het gesprek met een welgemeend: ‘Gefeliciteerd!’ Dat is zoals het nu is. Poolwind ‘Zal ik nog geloof vinden als Ik terugkom?’, vroeg Jezus zich ooit hardop af. Of dat het geval zal zijn in Nederland, weet ik steeds minder zeker. En ik schrijf dat met groot verdriet. Niet omdat ik zelf nou zo ontzettend religieus ben en geen scepsis ken. Integendeel. Wel omdat ik tot in het diepst van mijn ziel geraakt ben door het Evangelie. Niets en niemand geeft mij meer hoop en liefde dan wat Jezus heeft gedaan en gezegd. Ondertussen is er hier een soort geestelijke poolwind opgestoken waardoor het steeds kaler en vlakker wordt. Soms lijkt het wel alsof God zelf is gaan zwijgen en er een beklemmende stilte is gekomen waarin al het praten over God en geloof plat valt als lauw bier in een vettig glas. Er zijn machtige verhalen over onstuimige kerkgroei in China, Zuid-Korea, delen van Afrika, Iran zelfs. Maar van al dat moois is hier weinig te merken. Hier word je op TV gefeliciteerd als je je eindelijk laat uitschrijven als lid van de Kerk. Mijn theologische held Dietrich Bonhoeffer zag het al van ver aankomen. Het verdwijnen van geloof, de beklemmende stilte van een ogenschijnlijk zwijgende God. Hij schreef dat we misschien maar moeten zwijgen totdat God zelf weer gaat spreken. Stil zijn totdat Hij zelf ons zijn woorden weer geeft. Wat ons nu te doen staat, zo schrijft Bonhoeffer, is: bidden, wachten en het goede doen. Taizé Afgelopen weekend was ik in Taizé in Frankrijk. De gemeenschap van zo’n 70 broeders, waaronder een aantal uit Nederland, die al decennialang duizenden jongeren uit heel Europa en wijde omgeving verwelkomen. Taizé is alles wat je juist niet zou bedenken om mensen weer in de kerk te krijgen. Je zit er oncomfortabel op de betonnen vloer, in stilte, zingt daarna eindeloos een paar eenvoudige zinnen en moet het verder doen zonder een charismatische voorganger en meeslepende preek. Het is er kaal en stil. En toch waren er, naast honderden andere bezoekers, bijna 2000 jongeren uit Franse (voor)steden te gast. Jongeren waar de straatcultuur omheen hangt en die je niet in een kerk zou verwachten. Toch waren ze er, driemaal daags. Zelfs Tim was er. Student die ooit als scholier met een schoolreis in Taizé was aanbeland. De meegebrachte fles wodka bleef destijds onaangeroerd, zo vertelde hij me. Hij was zo geraakt door wat hij op deze plek meemaakte, dat hij nu bijna niet meer terug durfde te komen omdat het acht jaar geleden zo mooi was geweest. Maar nu was het opnieuw mooi voor hem, zonder dat hij nog helemaal precies kon verwoorden wat hem hier was overkomen. Samen zaten we op de grond, gingen bij de Franse jongeren de oortjes uit, waren we een tijd stil en zongen toen: Mon âme se repose en paix sur Dieu seul De lui vient mon salut Oui, sur Dieu seul mon âme se repose Se repose en paix. Mijn ziel verstilt in rust en vrede bij God: Van Hem alleen mijn heil. Ja, bij de Heer verstilt mijn ziel in vrede, Keert zich stil tot Hem. In de stilte en de eenvoud van Taizé was God even heel dichtbij. Tijdens een avonddienst richten we ons op de Bijbel waaruit een paar verzen werden voorgelezen. Daarna staken een paar kinderen hun kaarsen aan, aan het licht dat al brandde en gaven ze het vuur door tot ook het laatste kaarsje van de laatste bezoeker was aangestoken. Het was alsof we eerst stil moesten worden voordat God zelf kon spreken. Alsof het eerst donker moest worden totdat God zijn licht aan ons gaf. Alsof we eerst op de grond moesten gaan zitten voordat God ons even optilde en zich tegen Hem aandrukte. En Klaas? Die had in zijn open brief best een paar goede punten over de kerk. Maar dat dichtte de onovertroffen Rikkert al bij Dit Is De Dag op Radio 1: Mijn beste Klaas, God heeft je brief gelezen. Je hebt gelijk. De kerk doet heel veel kwaad en Hij begrijpt waarom je haar verlaat, er is een dag waarop je weg moet wezen. Maar klachten over personele zaken, daarmee kan Hij waarschijnlijk niet zo veel. De kwestie is: Hij heeft geen personeel. Wèl kinderen die steeds weer fouten maken. Hij kan ze niet ontslaan of overplaatsen, de stomme sukkels! Zieken en melaatsen, voor al dat tuig kwam Jezus uit de kast. Als jij hem spreken wilt, maar niet kunt vinden, dan zit hij bij de lammen en de blinden of vlak bij jou, waar hij je voeten wast.