Ze is stellig die avond. Vijf dagen voordat het CDA via deze krant aankondigt dat het ‘om is’ en een soepeler toepassing van het kinderpardon wil, zegt Tweede Kamerlid Madeleine van Toorenburg nog dat ze van ‘aanpassingen’ niets wilt weten. ,,Ik wil over alles meedenken, maar wij gaan niet zonder meer tornen aan de huidige afspraken.”
Op haar bureau ligt dan een memo voor versoepeling dat is opgesteld door Flip Schüller, de advocaat van de Armeense Lili en Howick. Die is om tafel gegaan met D66 en ChristenUnie, omdat hij denkt dat de geesten rijp zijn voor coulanter beleid. Na een gesprek met Van Toorenburg, enkele dagen eerder, lijkt het memo echter op weg naar een la om daar ‘te worden begraven’.
Maar Van Toorenburg veinst haar onwrikbaarheid. In werkelijkheid is er sprake van een ‘veranderd inzicht‘, zoals ze vijf dagen later zal verkondigen. Daar is een lange, omvangrijke lobby binnen de eigen partij verantwoordelijk voor. ,,Ik voelde mij niet intrinsiek gemotiveerd om iets aan het kinderpardon te veranderen”, geeft ze toe.
Dat is zacht uitgedrukt, stellen ingewijden. Het is allerminst aan Van Toorenburg en fractieleider Sybrand Buma te danken dat het CDA alsnog de ommezwaai maakt. Sterker nog, intern is de druk op het duo de maanden ervoor flink opgevoerd. Hun strakke, ‘rechtse‘ lijn zorgde volgens betrokkenen voor oplopende spanning in de fractie.
Vooral Kamerleden uit CDA-bastions Overijssel en Limburg, zoals Pieter Omtzigt en Martijn van Helvert, beginnen zich enkele maanden geleden steeds ongemakkelijker te voelen. Opgejut door regionale partijgenoten, die niet zelden hun CDA-activiteiten combineren met werkzaamheden in een kerk of parochie, begint het verzet tegen de partijlijn dan door te klinken in de fractie.
Want, zo gaat dat in het CDA: de partij staat bekend om zijn tamelijk stoïcijnse omgang met kritiek van buitenaf. Wie de partij op een ander spoor wil zetten, kiest voor de binnenlijn. Lobbyisten weten dat en benaderen lokaal of provinciaal actieve CDA’ers. Zo heeft het initiatief De Goede Zaak bereikt dat inmiddels 134 gemeenten zich hebben uitgeroepen tot ‘kinderpardongemeente’. Opvallend: in 8 op de 10 gevallen heeft de CDA-fractie zich achter deze actie geschaard.
Aanvulling Jacques Leurs:
Conclusie eigen onderzoek: 419 CDA raadsleden stemden in 100 gemeenten voor de motie Kinderpardongemeente.
Ook Jasper Klapwijk, voorzitter van het Landelijk Ongedocumenteerden Steunpunt (LOS), zegt de afgelopen maanden veel regionale CDA’ers te hebben gesproken. Hij heeft Statenleden in Overijssel er bijvoorbeeld fijntjes op gewezen dat hun lijsttrekker, Eddy van Hijum, in 2013 als Kamerlid al waarschuwde dat de kinderpardonregeling voor nieuwe gevallen niet zou gaan werken. Klapwijk: ,,Van Hijum heeft gelijk gekregen. Dus toen heb ik gevraagd aan provinciale CDA’ers of ze wat konden doen.”
Ook partijprominenten beklagen zich tegenover Buma over zijn conservatieve koers. Voormalig Shell-directeur en CDA-senator Rein Willems heeft ‘indringende gesprekken’. Willems is actief in de protestantse kerk. En nauw betrokken bij het kerkasiel voor de Armeense familie Tamrazyan in de Haagse Bethelkerk. Willems heeft een terugkerende vraag aan Buma:
Waar is de compassie gebleven?
Ook oud-minister van Justitie, Ernst Hirsch Ballin, bemoeit zich ermee, zeggen betrokkenen. ,,Er zijn weinig mensen die het asieldossier zo goed kennen als hij”, zegt een ingewijde. ,,Ernst is binnen de partij altijd een vraagbaak gebleven en kent als geen ander de juridische haarkloverij.” Hirsch Ballin doet zelfs voorstellen over hoe Buma zijn ‘draai’ juridisch kan onderbouwen.
Op die manier raakt eerst Buma, en later Van Toorenburg, overtuigd van de nieuwe koers.
Wat ook een rol speelt: chagrijn over de VVD. Van Toorenburg ontsteekt in november in woede als de liberalen voorstellen om de zogenoemde discretionaire bevoegdheid te schrappen. Dat speciale middel geeft de staatssecretaris de kans om in specifieke gevallen alsnog asiel te verlenen, bijvoorbeeld – zoals bij Lili en Howick – op basis van ‘humanitaire redenen’.
Het is een vorm van maatwerk waar CDA’ers bij zweren. Zeker om empathie te kunnen tonen bij ‘schrijnende’ gevallen. Bovendien: de VVD gaat ermee voorbij aan afspraken in het regeerakkoord. Een proefballon, oordeelt Van Toorenburg. En een kwalijke ook. Tegelijkertijd biedt die ook ruimte aan het CDA: als de liberalen zo’n geluid kunnen laten horen, waarom het CDA dan niet?
De timing van de ommezwaai is uiteindelijk opvallend. Het lijkt alsof het CDA terugslaat naar de VVD. Die partij heeft tot ergernis van Buma een week eerder gespeculeerd dat onvrede over klimaatbeleid de VVD een kabinetsval waard is. Toch was het CDA al van plan de draai te maken. En wel vóór het congres van 9 februari.
Een grote groep CDA’ers had een motie in de maak om Buma tot een koerswijziging te dwingen. Om die ondermijning van zijn gezag te voorkomen, kwam er een vlucht naar voren, stellen betrokkenen. Op de vorige partijbijeenkomst in Groningen had Buma al pijnlijk moeten ervaren hoe de leden hem openlijk terugfloten. Tegen zijn wil werd Buma toen opgedragen dat hij opnieuw moest onderhandelen over de renteverhoging op studieleningen, dwars tegen het regeerakkoord in. Een herhaling van dat debacle moest worden voorkomen.
Bovendien komen er verkiezingen aan. Een milder asielstandpunt valt in goede aarde in ‘CDA-land’ Overijssel en Limburg, stellen ingewijden.
