Poliflw

Twee mooie resultaten voor de gemeente Utrechtse Heuvelrug in de laatste Statenvergadering: de overkapping bij Maarsbergen wordt toch nog onderzocht en het onderzoek naar de meest geschikte oplossing voor de Donderbergrotonde wordt naar voren gehaald.

Maarsbergen

In Maarsbergen wordt al lang gesproken over de ondertunneling van de N226. In 2018 viel definitief het besluit dat gekozen zou worden voor de Westvariant. Er werd 2,8 miljoen apart gezet voor bovenwettelijke maatregelen om omwonenden tegemoet te komen. Een hard getroffen groep omwonenden, de bewoners van de Engweg, hadden één belangrijke wens: een overkapping van de tunnel naast de Engweg. Na anderhalf jaar onderzoek legde het college afgelopen maand de resultaten op tafel: veel wensen konden worden ingewilligd, maar de overkapping was te duur en niet te realiseren. Na doorvragen van de SGP-er Bertrick van den Dikkenberg in de commissie bleek dat gerekend was met een totale overkluizing, terwijl er niet is gekeken naar een eenvoudigere overkapping. Naar aanleiding van Statenvragen, die Van den Dikkenberg namens SGP, D66, PvdA en CU stelde, deed gedeputeerde Schaddelee de toezegging opnieuw te gaan kijken naar de overkapping en zo mogelijk alsnog een (eenvoudigere) overkapping te realiseren. De gedeputeerde gaf nadrukkelijk aan dat de plannen die komende maand ter inzage worden gelegd nog kunnen worden aangepast als daar goede argumenten voor zijn.

Donderbergrotonde



Afgelopen jaren is er een breed en intensief participatietraject met bewoners geweest om te komen tot een uitvoeringsmodel voor de herinrichting van de riolering in de straat Dennenhorst omgeving in Driebergen. De raadsinformatiebrief beschreef keuzes waar we zo onze vraagtekens bij hadden. De brief van de inwoners gaf het laatste zetje voor het stellen van vragen in de open agenda ruimte. Onderstaand de vragen die maandagavond 9 december besproken worden. BVH en CU hebben zich bij de SGP aangesloten, de vragen zijn mede namens hen.

De bewoners uiten in de brief aan de raad hun onvrede over het gevolgde participatieproces. 1. Hoe kijkt het college terug op het gelopen participatietraject en welke lessen trekt ze hier uit voor vergelijkbare projecten?

In de raadsinformatiebrief van 19 november stelt het college: Uiteindelijk is gebleken dat de eisen die de nutsbedrijven en de gemeente stellen aan de nutstracés vanuit veiligheid, bereikbaarheid en onderhoud bepalend zijn voor de uitkomst. De ligging en combinatie van het kabel en leiding tracé met de riolering onder de rijweg is daardoor onacceptabel. 2. Kan het college verklaren waarom in andere wijken in Driebergen-Rijsenburg het wel mogelijk is gebleken om bestaande bomen te behouden, terwijl dit in Dennenhorst e.o. vanuit veiligheid, bereikbaarheid en onderhoud niet mogelijk zou zijn?

De aanlegkosten van de modellen 1 & 2 zijn bijna vergelijkbaar. De drie ontwerpmodellenvoor de herinrichting zijn besproken en beoordeeld door de nutsbedrijven, het Groenberaad en de ambtelijke vakdisciplines.

3. Kunt u aangeven wat de doorslaggevende factor in hun beoordeling is die bepalend is voor de keuze van het college?4. Waarom wordt niet gekozen voor model drie in de 3 straten waar dit kan en model 1 of 2 in de overige straten? Zeker daar dit in het projectbudget past.

Tijdens de begrotingsbehandeling blijkt dat de herplantplicht bij het eigen beheer van bomen al onder druk staat. Naast de wijk Dennenhorst, zijn er de komende jaren nog meer wijken met eveneens veel bomen waarbij de riolering aangepakt wordt. Tegelijkertijd zijn duizenden extra bomen nodig om een klimaat neutrale gemeente 2035 te zijn. Ook zijn in diverse beleidsnota’s ambities geformuleerd t.a.v. vergroening en behoud van groene karakter van onze dorpen. 5. Hoe denkt het college, gelet op bovenstaande, met de keuze voor een dergelijk ontwerpmodel de duurzame ambities te behalen en het groene karakter van onze dorpen te behouden?

Volgens Vitens moeten bomen gekapt worden om de oude leidingen met asbest isoleermateriaal te verwijderen. Onaangeroerd asbest is niet gevaarlijk. Wanneer de bomen echter verwijderd worden zal het brosse asbestmateriaal in gruzelementen verspreid worden en verwijdering gevaarlijk, zo niet veel moeilijker en kostbaarder worden, waardoor logischerwijze eerder een pleidooi voor behoud van de bomen ontstaat dan niet. 6. Is dit een terechte redenering?

U hebt twee modellen aan de nutsbedrijven voorgelegd, een uit technisch oogpunt meer gemakkelijk tracé en een iets gecompliceerder tracé. Eigenlijk logisch dat de nutsbedrijven voor de technisch gemakkelijke oplossing kiezen.7. Stel dat het college terwille van het behoud van met name de lindes expliciet alleen de keuze voor het technisch iets gecompliceerder tracé had voorgelegd, zouden de nutsbedrijven daarin zijn meegegaan?

Vanavond vergaderde de gemeenteraad. Met name over de ja-ja sticker. Lees de uitkomsten hier terug.

https://heuvelrug.sgp.nl/home/uitslagstemmingen/november2019-3

Onderstaand onze inbreng in de oordeelsvorming t.a.v. het voorstel recreatieterreinen.

Voor ons ligt een beleidsnota, een uitvoeringsnota en veel tekst over een bestemmingsplan recreatieterreinen. Daar vind ik wel wat van maar dat ligt nu niet voor ter besluit, enkel ter informatie. Alleen het besluit om 7 terreinen uit het bestemmingsplan recreatieterreinen te halen ligt nu voor. We beslissen dus nog helemaal niks over bestemmingsplan (BP) recreatieterreinen. De beleidsnota’s komen ter inzage daar mag iedere belanghebbenden dus nog op reageren d.m.v. zienswijzen.

Het is echter lastig om een besluit te nemen over de 7 terreinen die niet in het BP recreatieterreinen. Want wat beslissen we dan? Dat de nota niet recreatief gebruik wordt opgesteld en dat het BP-recreatieterreinen verder gaat en dat daar handhaving voor nodig is begrijpen we. Dat lijkt ons ook goed want er is al veel langer duidelijkheid gewenst over de illegale bewoning op recreatieterreinen en een nieuw BP is daar voorwaarde voor. Vaart maken is dus nodig. De terreinen waar men veel last ervaren kunnen dan tenminste aangepakt worden.

Maar dan het vervolgonderzoek van de 7 terreinen. Kanttekening 4 wijst op de niet beschikbare middelen en de beperkte capaciteit. Zonder plan voor wat er met deze 7 terreinen gaat gebeuren gedogen we feitelijk een illegale situatie en verzuimen we onze wettelijke taken in het kader van de ruimtelijke ordening. Dat moet een gemeente niet willen. Deze 7 er uit halen is prima, maar we zien dan wel graag dat als we dit raadsvoorstel vaststellen dat het college ons informeert over wat er met de 7 afzonderlijke terreinen gaat gebeuren. We steunen dus dit voorstel en vragen het college ons goed te informeren over de voortgang.



Een speerpunt in ons verkiezingsprogramma en het raadsbreed programma is gezonde financiën. Toch moet de gemeente Utrechtse Heuvelrug alweer bezuinigen en gaat de OZB fors omhoog. Dat zagen we in 2012 en 2015 ook. Is er dan niets veranderd? In een vierluik over financiën op orde gaan we daarop in.

Maart 2018 - Verkiezingen en raadsbreedprogramma

Na de verkiezingen van maart 2018 is er een raadsbreedprogramma opgesteld. Met forse ambities voor duurzaamheid, zorg en voorzieningen. Deze ambities kosten veel geld, maar er was nog geen dekking voorzien.

Begroting 2019

De begroting 2019 laat met name door grote tekorten in de jeugdzorg, maar ook door de stijging van andere kosten een fors tekort zien. Een eerste stap is dat het raadsbrede programma 'On hold" wordt gezet. Was de raad te ambitieus? Achteraf zegen we dat het beter was geweest beter na te denken over de ambities én de financiële dekking. Hier hebben we ook wel voor gewaarschuwd toenertijd maar het streven naar consent won het van het realisme.

Daarnaast wordt tot forse bezuinigingen besloten. Ook wordt voorgesteld om een inwonersconsulatie (raadpleging) te starten om in 2020 tot een sluitende begroting te komen.  Deze vond ook plaats. Hieruit komt niet geheel verrassend naar voren dat inwoners graag zien dat voorzieningen op peil blijven en de belastingen niet verhoogd worden. De gemeente moet zelf vooral sober zijn.

Kadernota 2020

Bij de kadernota (uitgangspunten begroting) worden de resultaten van de consultatie besproken. Besloten wordt alle ombuigingen over te nemen. De OZB wordt begroot op 14,5% verhogen.

Een aantal fracties (VVD, Open en BVH) vinden dit niet genoeg en stellen nog extra kaders voor met onder andere een overschot van €500.000. Hier noemt men geen dekking bij. Het lijkt ons helder dat dit dus door middel van de OZB verhogen opgebracht zal moeten worden.

Daarnaast willen VVD, Open, CDA en BVH geen ombuigingsreserve. De ombuigingsreserve is nodig omdat de provincie de gemeente controleert op een sluitende begroting. Nu zijn er een aantal bezuinigingen niet hard genoeg te maken bij de provincie, te weten €275.000. Deze ombuigingsreserve is nodig om in geval de bezuiniging niet gehaald te worden deze reserve in te zetten. De ombuigingsreserve wordt uit de algemene reserve (buffer voor tegenvallers) gehaald. Wanneer er geen sluitende begroting is zal de provincie de gemeente zeer waarschijnlijk onder preventief toezicht stellen. Dat is niets minder dan een rode kaart. 

De extra kaders steunt de SGP niet en daarom hebben we na aanenemen van het amendement met extra kaders ook tegen de kadernota gestemd.

Begroting 2020

De begroting 2020 voldoet aan de kadernota. Deze bevat een aantal extra bezuinigingen (972.000 in 2020 oplopend tot 1.037.000 in 2023). Daarin zijn ook alle bezuinigingen opgenomen van spoor I, II en III. De voorgestelde OZB verhoging is 17,5%. In totaal is het tekort voor 2/3 gedekt door bezuinigingen en voor 1/3 door lastenverhoging. Gezien de context met grote tekorten in jeugdzorg en WMO, de onzekere bijdragen uit Den Haag en de bezuinigingen die we in het verleden al hebben gerealiseerd geen geringe prestatie.

Echter wat gebeurt er? VVD en BVH, die bij de kadernota nog een overschot wilde, willen van het overschot af nu ze inzien dat daarvoor een OZB  verhoging nodig is. Daar werd al bij de kadernota bij monde van bijv. dhr. Kranenburg (CDA) voor gewaarschuwd. VVD wil nu ook een aantal extra ombuigingen op inkoop, sport en subsidies. CDA wil van het overschot af zoals ze bij de kadernota ook aangaf. 

Als SGP hebben we in eerste instantie met Open een amendement in elkaar gezet om tot een comrpomis te komen. Dit kon echter niet op een meerderheid rekenen. Daarom is na lang beraad tijdens de raadsvergadering een amendement tot stand gekomen met VVD, BVH, CDA en SGP om een ton te besparen op inkoop (taakstellend bezuinigen) en de OZB verhoging te beperken tot 12% door het begrotingsoverschot te verlagen. Omdat sommige bezuinigingen onzeker zijn of ze volledig gehaald worden, wordt een reserve ingesteld van €275.000 om dit risico tegen te gaan. Daarmee wordt tegemoet gekomen aan de wens van de provincie. Zo'n reserve dus zoals die bij de oorspronkelijke kadernota ook in de plannen zat, maar die werd er toen nog uitgesloopt door VVD, Open, CDA en BVH. 

Hoewel D66 en CU nog tegen de kadernota stemde, stemde ze wel (deels) voor deze begroting. Opmerkelijk, omdat de kadernota zonder het aagenomen amendement wel hun steun kreeg en de voorgestelde begroting feitelijk de kadernota is van voor dat amendement. De fractie van Open stemde tegen de begroting omdat ze de OZB verhoging niet wilde beperken en is in die zin consequent in haar pleidooi voor meer OZB verhoging.

Overigens geeft de septembercirculaire (tussentijdse update van de bijdrage uit gemeentefonds) een structureel voordeel aan. Dat is in zekere zin ook een buffer die we niet in de begroting hebben meegenomen. Gezien het feit dat de overheid voortdurend de bedragen (negatief) bijstelt is voorzichtigheidshalve geen rekening met deze meevaller gehouden.

Vervolg

Het gedoe bij kadernota versus begroting laat zien dat de raad moeite heeft met kaders stellen. Kaders stellen is een van haar kerntaken (naast voksvertegenwoordigend en controlerend) maar zodra de consequenties duidelijk worden komen er vaak terugtrekkende bewegingen. Daarom moetenwe de komende tijd voet bij stuk moeten houden en geen buitensporige uitgaven autoriseren als raad.  Dat kunnen we niet alleen en moeten we samen doen. Laten we elkaar daar ook op aanspreken en scherp houden. Alleen dan kunnen we geloofwaardig politiek bedrijven.

Speerpunt in ons verkiezingsprogramma en het raadsbreed programma is gezonde financiën. Toch moet de gemeente Utrechtse Heuvelrug alweer bezuinigen en gaat de OZB fors omhoog. Dat zagen we in 2012 en 2015 ook. Is er dan niets veranderd? In een vierluik over financiën op orde gaan we daarop in.

Sluitende begroting

Een sluitende begroting is een eerste indicatie voor financiën op orde: de gemeentelijke lasten in een jaar moetniet hoger zijn dan de gemeentelijke baten. Daarnaast moet de begroting structureel op orde zijn. Want als je een tekort één jaar oplost met eenmalige baten, dan komt het tekort het jaar erop net zo hard weer terug. Onderstaande grafiek toont het resultaat over de jaren 2013-2019.*

Na tekorten over 2013 en 2014 is er in 2015 en 2016 een positief resultaat. De begroting én de jaarrekening (werkelijkheid) is in die jaren netjes op orde. Vanaf 2017 is de jaarrekening echter weer negatief. Wat is de oorzaak hiervan? 

Jaarrekening 2017

In 2017 was het resultaat €4.189.000 negatief. Het tekort op het sociaal domein was €4.454.000. De overige taken in de begroting zijn 265.000 voordelig.

Gemeenten zijn sinds 2015 verantwoordelijk voor jeugdzorg, werk en inkomen en zorg aan langdurig zieken en ouderen. Ook wel decentralisatie of transitie genoemd. Deze taken samen noemen we het sociaal domein. De vergoeding die de gemeenten uit Den Haag krijgt om deze taken over te nemen wordt ieder jaar minder. 

Jaarrekening 2018

In 2018 is het negatieve resultaat € 5.316.000. Dit negatieve resultaat wordt allereerst veroorzaakt door (afgerond) € 1,5 mln. voor de grondaankoop van het golfterrein (voortkomend uit de opheffing van stichting Zwem- en sportaccommodaties Doorn). Dit is een eenmalige last. Daarnaast miljoenenoverschrijding op het programma 5 (sociaal domein incl. nieuwe taken). Dit zijn zowel de bestaande als de nieuwe zorgtaken. Het is dus niet exact te zeggen welk deel van het tekort nu het gevolg van nieuwe taken zijn. Tussentijdse bestuursrapportage 2018 en jaarrekening 2018 noemt dit echt wel als de grootste verklaring van het tekort.

Tussentijdse rapportage 2019

In de eerste tussentijdse rapportage ging men uit van een tekort van €2.400.000. Maar gedurende het jaar is een kentering zichtbaar en is voor 2019 het verwachtte tekort €1.432.000. Als oorzaak wordt genoemd, we citeren de 2e bestuursrapportage: "Het afgelopen jaar heeft, onder andere vanwege de oplopende tekorten in het sociaal domein, en nieuwe taken in het kader van het Inter Bestuurlijk Programma (=IBP) vooral in het teken gestaan van het realiseren van een nieuw meerjarig financieel evenwicht. Dit was nodig omdat het Rijk de gemeente onvoldoende compenseert voor de uitvoering van bovengenoemde taken." Deze 2e rapportage is nog ter bespreking in de raad vandaar dat we nog geen oordeel geven en we alleen citeren wat het college meldt.

Vooruitzichten 2020-2023

Op basis van de oorspronkelijke raming (bij kadernota 2019) is er een tekort in 2020 van 6,6 miljoen. Dit komt voornamelijk door:

Ontwikkeling reserves

Een andere indicatie voor financiën op orde is de stand van de reserves. De reserves zijn de buffer om tekorten op te vangen. Door lasten te betalen vanuit een reserve kun je een begroting sluitend krijgen maar wordt wel je buffer kleiner en dat geeft op langere termijn problemen. 

Reserves bestaan uit bestemmingsreserve (raad heeft al uitgave ervoor bedacht) en algemene reserve (buffer). Onderstaande grafiek toont het verloop van de reserves. 

In 2015 en 2016 was er een overschot. Dat verklaard grotendeels de stijging van de reserve in 2016 en 2017. We zien ook dat in 2013-2016 de bestemmingsreserves afgenomen zijn en de algemene reserve in 2013-2017 is toegenomen. Dat is een goed teken omdat voor de algemene reserve geen besteding voorzien is en voor de bestemmingsreserve wel. De buffer om tekorten op te vangen is dus groter. Maar we zien ook dat een tekort in 2017 direct tot een daling van de reserves in 2018 leidt. Drie keer een tekort zoals in 2017 en de reserve is op. Dat kunnen we ons dus niet veroorloven en een sluitende begroting is dus een must om de reserves op peil te houden.

Schulden

Een ander speerpunt binnen financiën op orde is het schuldniveau van de gemeente. Onderstaande grafiek toont de netto schuldquote georrigeerd voor verstrekte leningen.

De schuld blijft de komende jaren dus onder de VNG-norm. In deel 4 gaan we nader in op de schulden en hoe we deze moeten duiden, ook in relatie tot onze investeringen. 

Conclusie

We kunnen concluderen dat het gemeentelijk huishoudboekje zonder de nieuwe zorgtaken sinds 2015 structureel zo goed als sluitend is en de tekorten 2017-2019 voor het overgrote deel te maken hebben met de zorgtransitie en deels met een eenmalige aankoop. Natuurlijk zijn er ook in de begroting op de overige onderdelen extra uitgaven gedaan en is hier en daar een toename van de kosten te zien. Deze hebben we echter altijd grotendeels binnen de begroting op kunnen vangen. 

Helaas zijn er ook uitgaven gedaan en heeft de raad belissingen genomen die onsziens niet nodig waren. Denk aan de extra utigaven sportaccommodaties en de zwembadendiscussie. Het tekort had dus niet zo hoog hoeven te zijn en hadden we ook deels op kunnen vangen vanuit de algemene middelen door als raad minder verkistend te zijn. Uit deel 2 "Wat hebben we er aan gedaan en wat gaan we er aan doen" zal dat ook blijken. 

De stand van de reserves laat ook zien dat de gaten in de begroting zijn ook niet met buitensporig opsnoepen van reserves gedicht. Echter een tekort van 5 miljoen kan je maar 3 jaar hebben, dan is je totale reserve weg. Ingrijpen is daarom bittere noodzaak. 

De vooruitzichten zijn niet gunstig. Daarom zijn 2019 maar ook de komende jaren forse bezuinigingen en belastingverhoging voorzien. In het woensdag te verschijnen deel 2 "Financiën op orde : wat deden we er aan en wat gaan we er aan doen" gaan we daar nader op in.

* Alle cijfers zijn op basis van de jaarrekeningen 2014-2018, de begroting 2019-2022, de begroting 2020-2023 en de 2e bestuursrapportage 2019. Het jaar dat je een grafiek begint kan veelzeggend zijn voor het beeld wat je geeft. De keuze voor 2013 of 2014 als basisjaar voor grafieken is eenvoudig te verklaren: tot dat jaar gaat het huidige archief terug. Alle jaren daarvoor zitten in een ander archiefsysteem wat hiervoor niet is geraadpleegd. Alle genoemde bronnen zijn terug te vinden in het online gemeente archief. Ter info vermelden we nog dat een resultaat van een bepaald jaar  altijd pas het jaar erop aan de reserves toegevoegd wordt. Een positief resultaat in bijv. 2015 zorgt daarom in 2016 (o.a.) voor een stijging van de reserves.

** Dit is vanaf 2017 gedaan omdat dat het eerste jaar met een tekort is. Daarnaast zijn er sinds 2017 nieuwe regels voor verslaglegging. Daardoor zijn cijfers op een lager detailniveau van voor 2017 lastig te vergelijken met de cijfers vanaf 2017.