Kinderpardon
Tien dagen stond de coalitie onder hoogspanning vanwege het kinderpardon. Het kabinet wilde strikt vasthouden aan de regel dat asielzoekersgezinnen aan terugkeer naar hun land van herkomst moeten meewerken. Daardoor mochten de afgelopen jaren maar heel weinig van deze kinderen hier blijven. In de bijna-crisis rond dit hoofdpijndossier hanteerden CDA, D66 en ChristenUnie de overvalstrategie. Via de krant liet bondgenoot CDA weten toch voor een verruiming van de regeling te zijn. Zo ontstond er opeens een Kamermeerderheid en was er heibel in het Torentje. De frustratie was bijna tastbaar na de eerdere recente zeperd over de Dividendbelasting.
Europese Hof
Fractieleider Buma probeerde zich aanvankelijk nog te verschuilen achter een uitspraak van het Europese Hof. Door het zogenoemde Gnandi-arrest zou de bestaande asielregeling niet meer houdbaar zijn, beweerde de CDA-leider vlak na de koerswijziging. Achter de schermen deden de coalitievrienden dat meteen af als flauwekul. Iedereen weet waarom Buma is omgegaan: de onrust onder zijn trouwe CDA-leden. In december 2018 zag het CDA nog niets in een versoepeling. Lokale afdelingen van de Christendemocraten zijn het echter niet altijd met de landelijke leiding eens. Dat bleek ook nu weer: in twintig van de 25 gemeenten schaarde het CDA zich achter een ruimer kinderpardon. Na de draai van het CDA van ‘we gaan er niet aan tornen’ tot ‘we willen een kinderpardon’ pleitte de ChristenUnie meteen voor een acute uitzetstop. Hoe kunnen er nog kinderen worden uitgezet als er wellicht een versoepeling van de regels komt? Het was olie op het vuur, maar D66 en CDA konden niet anders dan kleur bekennen. Opeens was er ook een Kamermeerderheid om meteen het strenge asielbeleid te ondergraven. Het vermoeden bestaat dat de ChristenUnie de onrust onder het CDA-kader doelbewust heeft aangewakkerd, onder meer via hun contacten in kerken en bij asieladvocaten. Zelf draaide de partij er niet omheen: iedereen die bij hen pleitte voor een kinderpardon werd doorverwezen naar het CDA. Daar ligt de sleutel.
Oude wonden
De afgelopen weken zijn bij het CDA oude wonden weer bovengekomen. Ooit dreigde de partij te splijten in voor- en tegenstanders van de gedoogconstructie met de PVV. Dit keer doemt in februari een congres op waarbij een aanzienlijk deel van het kader zich om morele redenen tegen de partijtop wil keren. Buma moest zijn rechtlijnigheid opofferen: een kinderpardon was nodig om de partij bij elkaar te houden. Buma heeft zich altijd als de anti-Rutte gepresenteerd: rechtlijnig, minder glad en vooral standvastig. Dat zelfbeeld zit vol krassen nu de CDA-leider bij het kinderpardon een draai heeft gemaakt waar zelfs de onverstoorbare premier duizelig van werd. Een politieke ripdeal, oordeelde de VVD-fractie. Er resteerde slechts één verdedigingsstrategie: subtiel dreigen met een kabinetscrisis. Stoïcijns bleef de VVD vervolgens verwijzen naar de afspraken in het Regeerakkoord. Daar zou de VVD iedereen aan houden. De liberalen moesten uiteindelijk toch door de knieën, -weg streng asielbeleid- maar probeerde de huid duur te verkopen. De partij zegt nu tevreden te zijn over de concessies die uiteindelijk zijn binnengesleept. Zo verdwijnt de discretionaire bevoegdheid – een oude wens van de VVD.
Regeren een spijkerbed
Buma’s interne critici hebben nu gezien dat de partijleider minder rechtlijnig is dan hij lijkt. Verzet loont, zeker nu de rechtse koers niet meer leidt tot gunstige peilingen. Bij het aantreden van Rutte III waarschuwde de CDA-leider zijn ministers al dat regeren een spijkerbed is.Nu ligt hij er zelf op en is het de vraag of de rust nu definitief terug is. Ook bij het klimaatbeleid lopen breuklijnen door de partij. Er zijn CDA’ers die allereerst oog hebben voor de belangen van de agrarische sector, de kleine automobilist en de werknemers van de industrie in de provincie. Die steunen Buma’s waarschuwing voor een klimaatrevolte als het kabinet te hard van stapel loopt. Tegelijkertijd zijn er ook CDA’ers die zich allereerst als rentmeesters van deze aarde zien en weinig op hebben met de terughoudendheid van de partijleider. Dat bleek al tijdens de formatie toen CDA-kopstuk Herman Wijffels ongekend hard uithaalde naar Buma. ‘Die man heeft helemaal niets met het duurzaamheidsvraagstuk’, aldus de ex-Rabobank-topman. ‘Het rentmeesterschap staat in de uitgangspunten van het CDA, maar is helemaal op de achtergrond geraakt.’
Eenmalige oplossing
Het huidige kinderpardon is een politieke oplossing voor een probleem dat nu bestaat, niet om een probleem in de toekomst te voorkomen. Daar zou de politiek ook eerlijk over kunnen zijn. Het is niet voor het eerst dat een pardon wordt bekrachtigd met de woorden dat het een eenmalige oplossing is. Het laatste pardon was in 2013, eveneens een kinderpardon zoals afgesproken in Rutte II, waardoor 1.540 minderjarigen konden blijven. In 2006 was er een generaal pardon: 28.000 mensen kregen een verblijfsvergunning. En in 2003 verleende toenmalig minister Rita Verdonk ook een pardon, aan 2.200 mensen. Het betrof telkens een restgroep van mensen die zich niet aan de regels hadden gehouden, daar nèt buiten vielen of nog in de wachtrij stonden. Het handhaven van regels is vanuit dat perspectief de kern van het probleem. Hoe zorg je ervoor dat mensen die niet mogen blijven ook weggaan? Een oplossing om geen nieuwe restgroep te laten ontstaan, kan een terugkeer van het driejarenbeleid zijn. Tot 2003 gold de regel dat als de overheid een vreemdeling niet binnen drie jaar uitsluitsel kon geven of hij mocht blijven of niet, deze vreemdeling een verblijfsvergunning kreeg. Het demissionaire kabinet-Balkenende I schafte die – zeer effectieve – regel af en daarmee ook de stok achter de deur voor de overheid om tijdig te beslissen. Een kinderpardon is per definitie een duurzame oplossing, omdat het rekenschap geeft van het onvermogen van het recht om de werkelijkheid te controleren. Dat nu toch zo’n zeshonderd kinderen en hun familieleden mogen blijven, is een triomf in een versplinterd politiek landschap. Met het akkoord over het recente kinderpardon is de coalitie voorlopig gered, maar het wantrouwen is niet weg. Het is de paradox van het kibbelkabinet Rutte III: VVD, CDA, D66 en ChristenUnie hebben geen onderlinge solidariteit nodig, ze zijn tot elkaar veroordeeld.
