Poliflw

Woensdagmiddag presenteerde de Europese Commissie haar plan voor een herstel uit de coronacrisis. GroenLinks vindt dat het plan op de juiste prioriteiten inzet en een goede start biedt om op verder te bouwen. Wel moeten er garanties komen dat de uitgaven aan strenge eisen voldoen.

GroenLinks-Europarlementariër Bas Eickhout: “Dit plan biedt een alternatief voor jarenlange stagnatie in Europa en verdient daarom steun. Nu is het zaak dat de miljarden ons niet alleen door deze crisis loodsen, maar tegelijk de klimaatcrisis bij de hoorns vatten.”

De Europese Commissie stelt een herstelfonds voor van 750 miljard euro bovenop de reguliere Europese begroting. Om dit te financieren stelt de Commissie voor dat de EU langjarige leningen aangaat die terugbetaald worden door alle lidstaten, maar ook door inkomsten uit Europese belastingen op de grootste multinationals, plastic, een CO2-grensheffing en emissiehandel.

Eickhout is blij dat het grootste deel (500 miljard euro) van het herstelfonds in de vorm van subsidies gegeven wordt, in plaats van alleen leningen: “Het is in ieders belang dat ook zwaar getroffen EU-landen met beperkte financiële ruimte niet in een nieuwe schuldencrisis en langdurige recessie terechtkomen. Dat zou de gehele EU treffen. We hebben een sterke EU de komende jaren keihard nodig om ons in de wereld staande te houden en de klimaatcrisis op te lossen.”

GroenLinks zal wel scherp letten op de voorwaarden voor besteding van de corona-herstelmiljarden. De Commissie zet weliswaar in op de juiste prioriteiten - groen, digitaal, innovatie en gezondheid -, maar de kleine lettertjes zijn cruciaal om te voorkomen dat er geld gaat naar de vervuilende delen van de economie of naar landen die Europese fundamenten van de rechtsstaat niet respecteren.

Eickhout: “De precieze regels voor het uitgeven van de coronamiljarden zijn nog niet duidelijk, het is cruciaal dat daar strenge duurzaamheidscriteria voor komen. Het kan niet zo zijn dat geld uit het herstelplan terecht komt bij vervuilende autobedrijven of luchthavens. Laten we het bredere plaatje niet uit het oog verliezen.”

Eickhout wijst erop dat de Europese Commissie tot nu toe geen duurzaamheidseisen heeft gesteld aan de 2.000 miljard euro aan nationale staatssteun. “Ook de vernieuwde voorstellen voor de Europese meerjarenbegroting zijn niet fundamenteel vergroend. We weten dat we naar een groene economie toe moeten, we hebben de tijd en het geld niet om eerst nog terug te keren naar de oude economie.”

Europarlementariër Tineke Strik wijst erop dat de Commissie zegt dat herstel na corona gebaseerd moet zijn op onze gedeelde Europese waarden. "Een EU-wet om fondsen afhankelijk te maken van respect voor de rechtstaat is hierin cruciaal. Het is nu aan EU-leiders om dit om te zetten in harde voorwaarden."

"Goed dat er een nieuw Europees programma voor gezondheid komt", reageert Europarlementariër Kim van Sparrentak. "Zo maken we Europa onafhankelijker van de farmaceutische industrie en pakken we de doorgeslagen marktwerking aan."

Eickhout verwacht een lastig debat over het plan om het verdelen van geld te koppelen aan economische hervormingen. “Het is verstandig om hervormingen te eisen in ruil voor steun, maar worden dat groene en sociale hervormingen of wordt het een neoliberaal afbraakbeleid zoals in de vorige crisis? Parlementen moeten zeggenschap krijgen over welk soort hervormingen ze willen stimuleren.”

De voorstellen van de Europese Commissie kunnen alleen doorgaan als alle EU-lidstaten en het Europees Parlement akkoord gaan. Het voorstel van de Commissie kent veel raakvlakken met de Duits-Franse plannen en de positie van het Europees Parlement. GroenLinks maakt zich zorgen over de opstelling van het Nederlandse kabinet dat tot nu toe alleen leningen wil verstrekken en zich blijft verzetten tegen een EU-begroting met voldoende middelen om de Europese prioriteiten te financieren. 

Eickhout: “Nederland dreigt een blok aan het been te worden voor een ambitieus economisch herstel. Nederland zou er beter aan doen om diplomatieke inspanningen te richten op een goede, duurzame besteding van het geld, in plaats van de vrek uit te hangen.”

GroenLinks-partijleider Jesse Klaver: “Met dit voorstel zet de Europese commissie een belangrijke stap voorwaarts. Eindelijk wordt een begin gemaakt om grote bedrijven eerlijk te laten meebetalen aan het aanpakken van de crisis. Het huidige kapitalisme heeft gefaald en er zijn alternatieven nodig. Dat kan niet zonder Europa.”

Klaver doet een dringend beroep op premier Rutte en minister Hoekstra. “Stop met het frustreren en vertragen. Tot nu toe weigerde de Nederlandse regering het grote bedrijfsleven mee te laten betalen. Het is cruciaal dat Nederland daarmee ophoudt en zich inzet voor alle Europese burgers die worden getroffen door de economische gevolgen van de coronacrisis.”

GroenLinks verwelkomt de plannen van de Europese Commissie op gebied van natuur en voedsel, de zogeheten Farm to Fork- en Biodiversiteitsstrategie. GroenLinks-Europarlementariër Bas Eickhout: “Vooral de concrete doelstellingen - van afname in pesticiden tot uitbreiding van natuurgebieden - zijn positief. Nu komt het erop aan dat de Europese Commissie ook het achterhaalde voorstel voor het Gemeenschappelijk Landbouwbeleid (GLB) flink onder handen neemt. Door de vele miljarden die daarin omgaan goed in te zetten, kan echt een verschil gemaakt worden.”

Eickhout: “Hetgeen dat het meest in het oog springt, is dat de Europese Commissie de hoeveelheid beschermde natuur, zoals Natura 2000, wil laten toenemen tot 30% van het totale Europese land- en zeeoppervlak. Vooral op zee betekent dat een forse en hoognodige toename.” 

Ook bevatten de strategieën doelen voor het terugdringen van pesticiden en antimicrobiële middelen (-50%), kunstmest (-20%) en het bevorderen van biologische landbouw (25%). Een ander streven is het herstellen van 25.000 kilometer aan vrij-stromende rivieren en het planten van drie miljard extra bomen. Deze doelen moeten in 2030  gerealiseerd zijn. “Dit soort onderdelen in de natuur- en landbouwvisie tonen dat de Europese Commissie de schrikbarende achteruitgang in biodiversiteit en natuurgebieden serieus neemt”, zegt Eickhout.

Toch zijn er punten ter verbetering volgens Eickhout: “Er missen elementen. Ik wil zien dat de EU veel harder inzet op het hervormen van de regels waaronder handel wordt gedreven. Om zo ook het biodiversiteitsverlies die Europa in andere delen van de wereld aanricht te stoppen. Daarnaast moet duidelijker worden hoe we de vleesconsumptie terugdringen, de veestapel verkleinen en de agrarische monoculturen aanpakken.”

De eerste lakmoesproef wordt het Gemeenschappelijk Landbouwbeleid (GLB). “Het is ongeloofwaardig om een ambitieuze natuur- en landbouwstrategie te presenteren, zonder dit schadelijke landbouwbeleid serieus aan te pakken. De doelen voor pesticide- en kunstmestreductie moeten bijvoorbeeld in het GLB verwerkt worden. In een eveneens vandaag gepresenteerde analyse lijkt de Commissie zich er echter gemakkelijk van af te willen maken, door enkel wat minimale wijzigingen voor te stellen. Een gemiste kans. Vergeet niet, bijna een derde (ruim 50 miljard euro per jaar) van het volledige EU-budget gaat naar het GLB. Er zijn grondige aanpassingen nodig. En dat zeg niet alleen ik, maar ook de wetenschap en de Europese Rekenkamer”, besluit Eickhout.

Bij beschietingen aan de Grieks-Turkse grens begin maart, waar een Pakistaanse man om het leven kwam en meerdere gewonden vielen, heeft de Griekse grenswacht met scherp geschoten. Dit blijkt uit onderzoek van Pointer (KRO-NCRV) in samenwerking met Der Spiegel, Lighthouse Reports, Bellingcat en Forensic Architecture. Europarlementariër Tineke Strik zag de reconstructie die van het incident werd gemaakt: “Het is ongelofelijk dat Griekse autoriteiten met scherp schoten op onschuldige mensen aan de Europese grenzen.

"Dit kan niet ongestraft blijven", reageert Strik. "Ik wil snel opheldering van de Europese Commissie over de gebeurtenissen. En ik verwacht concrete voorstellen om dit geweld in de toekomst te voorkomen.”

GroenLinks wil dat het Europees Parlement verder onderzoek doet naar de verantwoordelijken bij deze gebeurtenissen. Griekenland ontkent tot nu toe iets met de beschietingen te maken te hebben. De Europese Commissie prees Griekenland tot nu toe voor hun optreden en negeerde vragen over het gebruik van geweld aan de grens. 

Strik: “Uit het onderzoek blijkt dat Griekse grenswachten meerdere malen met scherp hebben geschoten. We vragen de Griekse regering, Frontex en de Europese Commissie in het licht van deze nieuwe feiten opnieuw om opheldering. Als overtuigend tegenbewijs uitblijft, moet het Europees Parlement zelf verdere stappen ondernemen en een onderzoekscommissie instellen.”

Het is nog onduidelijk in hoeverre grenswachten van andere Europese landen op de hoogte waren, of zelfs betrokken waren, bij de beschietingen. Ten tijde van de beschietingen waren meer dan 500 grenswachten van de Europees grens- en kustwacht aan de Griekse grens gestationeerd. Zij zijn verplicht om schendingen van fundamentele rechten tijdens hun operaties te monitoren en bestraffen.

De uitzending van Pointer is vrijdagavond te zien om 22:25 op NPO2. 

In een resolutie over de coronacrisis eist een meerderheid van het Europees Parlement een groot economisch herstelplan. Dit plan gaat verder dan de afspraken die eerder zijn gemaakt door de Europese ministers van financiën. Het Europarlement steunt de oproep van GroenLinks om de Europese Green Deal centraal te stellen in dit herstelplan.

Europarlementariër Bas Eickhout: “Het zou een grote fout zijn om economische herstelplannen te maken die ons opzadelen met nog meer klimaatverandering en biodiversiteitsverlies. Een ambitieuze Europese Green Deal biedt de beste kansen nieuwe crises in de toekomst te voorkomen.”

Hoewel het Europees Parlement pleit voor ambitieuze financiering van het herstelplan vanuit de Europese begroting, is GroenLinks teleurgesteld dat een nipte meerderheid van het Europees Parlement geen helder signaal afgeeft aan de Europese regeringsleiders voor coronabonds. GroenLinks pleit voor de uitgifte van gezamenlijke coronabonds, gegarandeerd door de eurolanden, om het economisch herstel te betalen. 

“Zonder deze coronabonds kan de economische crisis straks omslaan in een nieuwe schuldencrisis. Een nieuwe eurocrisis zou een economische en politieke ramp zijn voor Italië en Griekenland, maar ook voor Nederland en de rest van de eurozone”, aldus Eickhout. 

Het Europees Parlement veroordeelt de verdere afbraak van de rechtsstaat en democratie in Hongarije. Daar heeft de regering van premier Viktor Orbán zichzelf in de coronacrisis voor onbepaalde tijd noodbevoegdheden gegeven en het parlement buitenspel gezet. 

Europarlementariër Tineke Strik is blij dat het Europees Parlement oproept tot ingrijpen: “Juist in een tijd van crisis is het cruciaal dat de rechtsstaat in alle EU-landen scherp bewaakt wordt. De Europese Commissie reageert te traag en te soft tegenover de autoritaire ontwikkelingen in Hongarije. De Commissie-Von der Leyen moet zich niet verstoppen achter de EU-landen, maar haar eigen juridische en financiële mogelijkheden veel beter inzetten, zodat de Hongaarse regering de Europese verdragen weer naleeft.”

In de aanpak van de coronacrisis kiest de Nederlandse regering er vooralsnog voor om de inzet van het Europese steunprogramma (ESM) en de uitgifte van gezamenlijke obligaties ('coronabonds') te blokkeren. Maar het is ook in het belang van Nederland dat hard getroffen landen als Spanje en Italië er snel bovenop komen. Solidariteit is juist nu harder nodig dan ooit.

Te midden van de Corona-pandemie kunnen we hoop putten uit de talloze solidariteitsacties die overal in onze samenlevingen zien. Boodschappen doen voor een zieke buurman. Gepensioneerde verpleegsters die vrijwilligerswerk doen in onze ziekenhuizen. Kinderen die ansichtkaarten schrijven aan ouderen die geïsoleerd in hun verzorgingstehuizen zijn achtergebleven. Deze acties laten ons zien wie we zijn als mensen.

Deze solidariteit die we tussen mensen zien, staat in schril contrast met het gebrek aan solidariteit tussen landen die deel uitmaken van dezelfde Unie. De Europese Commissie moest ingrijpen om de vrije stroom van essentiële goederen en diensten over de binnengrenzen van de EU te coördineren, zoals medische apparatuur en beschermende uitrusting. Sommige landen weigeren ziekenhuisbedden aan te bieden aan landen met een gebrek aan ziekenhuiscapaciteit en willen liever concurreren dan dat ze samenwerken bij het bestellen van noodzakelijke medische benodigdheden. Gelukkig is er is ook goed nieuws: Duitsland is bereid om Covid-19-patiënten uit andere landen, waaronder Nederland, op te nemen. We hopen dat dit als voorbeeld zal dienen voor andere landen.

Maar we hebben veel meer solidariteit en samenwerking tussen Europese partners nodig om deze crisis aan te pakken. Verschillende nationale gezondheidszorgstelsels zitten aan hun maximale capaciteit, of zijn daar bijna. Mogelijk is het nodig om op grotere schaal elkaars patiënten op te nemen. Het is heel goed mogelijk dat Nederland een beroep moet doen op IC-bedden bij een van onze Europese buurlanden. Essentiële goederen bereiken niet snel genoeg alle hoeken van Europa. Nationale regeringen moeten het voorbeeld van hun eigen burgers volgen. Solidariteit is in deze dagen letterlijk een kwestie van leven en dood.

We hebben de piek van deze pandemie nog niet bereikt, maar het is al duidelijk dat zonder een doortastende collectieve reactie de sociale en economische gevolgen verwoestend zullen zijn. Tot nu toe hebben de Europese leiders beloofd 'alles te doen wat nodig is' om de crisis te boven te komen, maar met uitzondering van de Europese Centrale Bank hebben ze deze woorden nog niet omgezet in daden. GroenLinks maakt zich grote zorgen over het gebrek aan solidariteit en leiderschap dat onze eigen regering in deze crisis in Europa heeft laten zien. Zowel in de Eurogroep van ministers van Financiën als in de Europese Raad van staatshoofden heeft Nederland de oproepen van landen om schulden samen te brengen om de nodige middelen te verzamelen om het beleid tegen de pandemie te financieren hard afgewezen.

Deze Europese 'coronabonds' zouden de vereiste sociale en financiële stabilisatie mogelijk maken zonder het marktvertrouwen in de lidstaten met minder fiscale ruimte in gevaar te brengen. Dit gaat niet over altruïsme. Het is niet in het Nederlands belang om met meerdere leden een munt te delen, die de komende jaren financiële stabiliteit, economische tegenspoed en politieke instabiliteit riskeert. In plaats van het optreden over te laten aan onverantwoordelijke centrale bankiers alleen, is leiderschap door democratisch gekozen politici die blijk geven van concrete solidariteit vereist in het belang van de gehele Europese Unie.

Het onvermogen om te handelen tijdens de laatste videoconferentie van Europese leiders is een sombere herinnering aan de Europese schuldencrisis van het afgelopen decennium. Talloze vergaderingen van ministers van Financiën en regeringsleiders die alles voor zich uitschuiven, leidden tot een pijnlijk langzaam en ongelijk economisch herstel in Europa. Niet alleen Griekse, Portugese of Ierse burgers leden onder dit gebrek aan eenheid en solidariteit: ook die Nederlanders verloren hun baan, inkomenszekerheid en betaalbare toegang tot essentiële diensten zoals zorg of huisvesting.

We moeten ten koste van alles voorkomen dat de aanpak van de Corona-crisis deze mislukte Europese crisisreactie herhaalt, die leidde tot polarisatie tussen noord en zuid, tussen kern en periferie en tussen haves en have-nots. Als de pandemie eenmaal is verdwenen, zou Europa verzwakt achterblijven terwijl er nog zoveel andere uitdagingen op ons wachten. Europa heeft nu andere keuzes nodig, waarbij solidariteit centraal staat. Geen enkel land profiteert van een diepe Europese crisis. Regeringen, en in het bijzonder de Nederlandse, moeten een dringende les van de Europese burgers nemen die elkaar een handje helpen in deze donkere momenten.