Poliflw

De SP lanceert samen met meer dan tien linkse partijen uit Europa een petitie voor de vrije beschikbaarheid van een vaccin tegen COVID-19. De campagne is een unieke samenwerking tussen linkse partijen uit heel Europa, samen met de fracties van Europees Verenigd Links in het Europese Parlement en de Parlementaire Assemblee van de Raad van Europa. 'Om te kunnen winnen tegen deze pandemie is het van levensbelang dat een vaccin of een geneesmiddel voor iedereen vrij toegankelijk is', stelt Lilian Marijnissen, partijleider van de SP. 'Dat is een kwestie van rechtvaardigheid, maar het is ook cruciaal voor de volksgezondheid.'

Europees commissievoorzitster Von der Leyen beloofde dat het vaccin een collectief openbaar goed zou worden. Maar die belofte werd in de Europese strategie voor vaccins niet gegarandeerd. Met de Europese petitie #Right2Cure willen de initiatiefnemers de Europese Commissie onder druk zetten om alsnog de daad bij het woord te voegen. Zij vragen concreet dat Europa garandeert dat anti-pandemische vaccins en behandelingen een zaak van algemeen en wereldwijd belang worden, vrij ter beschikking voor iedereen.

Deze internationale petitie is nodig omdat het gevaar zeer reëel is dat het vaccin straks eigendom wordt van privébedrijven via patenten. 'Het coronavaccin wordt met miljarden euro’s belastinggeld ontwikkeld. We mogen niet toelaten dat privébedrijven die eerder weigerden in het vaccin te investeren, zich straks het vaccin toe-eigenen en beslissen over prijs en aanbod', stelt Marijnissen. 'De farmaceutische industrie baseert haar prijzen op wat de patiënt of een land wil betalen. Zo maximaliseert zij de winsten voor de aandeelhouders. Dat heeft tot gevolg dat sommige vaccins heel veel geld kosten. En dat kost levens. Elke dag'.

De partijen roepen op een voorbeeld te nemen aan de Amerikaanse uitvinder Jonas Salk. Hij ontdekte het vaccin tegen het poliovirus. Op de vraag wie het patent op zijn uitvinding kreeg, gaf Salk de beroemde antwoord: 'Het volk. Er is geen octrooi. Zou je de zon kunnen patenteren?' Het poliovaccin kwam zo zonder patent op de internationale markt en de ziekte is nu in grote delen van de wereld uitgeroeid.

Volgens de SP moet dat ook kunnen voor het vaccin tegen COVID-19. De Europese Unie beschikt daarvoor over essentiële hefbomen. 'De Wereldgezondheidsorganisatie zette een "patentenpool" op. Om informatie over het virus wereldwijd samen te brengen en te delen. De Europese Unie kan verplicht maken dat geneesmiddelen ontwikkeld met openbare fondsen in die pool terecht komen'. Het zou volstaan die verplichting als voorwaarde te koppelen aan het geven van subsidies aan de farmaceutische industrie.

De SP roept de Europese Unie op de vrije beschikbaarheid van een vaccin of een geneesmiddel tegen COVID-19 te verzekeren. De petitie #Right2Cure, die in andere landen gedragen wordt door partijen als PVDA/PTB (België) Die Linke (Duitsland), Izquierda Unida (Spanje), Podemos (Spanje), EH Bildu (Baskenland), AKEL (Cyprus), KSCM (Tsjechië), La France Insoumise (Frankrijk), PCF (Frankrijk), Sinn Fein (Ierland), Rifondazione Comunista (Italië), Potere al Popolo (Italië) kan hier ondertekend worden.

Ons voorstel om beschermingsmiddelen, vaccins en geneesmiddelen weer in eigen land te gaan produceren is aangenomen door de Tweede Kamer, een mooi succes. Maar hoe heeft het zo ver kunnen komen? We hebben straaljagers op voorraad, maar geen mondkapjes voor onze zorg.

Het tekort aan beschermingsmiddelen leidt tot hartverscheurende toestanden. Alleen zorgverleners die direct met coronapatiënten werken, mogen bescherming dragen. Anderen leven in angst om mensen te besmetten of zelf besmet raken. Het marktdenken heeft de voorraden geminimaliseerd: die zijn immers ‘niet efficiënt’. De productie is verplaatst naar lagelonenlanden. Bedrijven die in ons land vaccins en geneesmiddelen ontwikkelden zijn verkocht. Alles volgens de ideologie van de markt: financiële korte-termijnafweging.

De coronacrisis toont de gevolgen. We zijn zo afhankelijk geworden van andere landen, markten en bedrijven dat het langer duurt om aan vaccins, geneesmiddelen en extra beschermende middelen te komen. In mijn eigen Oss zat Organon, een bedrijf dat nieuwe medicijnen ontwikkelde tot het werd verkocht aan een Amerikaans bedrijf. De onderzoeksafdeling werd gesloten, tweeduizend mensen ontslagen. Organon, succesvol geworden door steeds te investeren en innoveren, werd kapotgemaakt door het winstbejag van buitenlandse aandeelhouders.

Maar er hangt verandering in de lucht. Zo heeft de regering besloten om Intravacc, dat onderzoek doet naar vaccins, tóch maar niet te verkopen. Het bedrijfsonderdeel dat vaccins produceerde is eerder al wel verkocht, aan een Indiaas bedrijf. Laten we uit deze coronacrisis samen de les trekken dat het marktdenken ons niet verder gaat helpen. Nu is de tijd om te investeren in eigen onderzoek en eigen productie. En om de verkoop te stoppen van cruciale bedrijven die van nationaal belang zijn. Dat voorkomt dat we bij een volgende crisis weer moeten bedelen om  middelen.

Lilian Marijnissen

De betaalbaarheid van nieuwe dure geneesmiddelen staat onder druk. We kunnen constateren dat de marktwerking noch de onderhandelingen over de prijs door de overheid leiden tot een maatschappelijk aanvaardbare kostenontwikkeling. Wij roepen daarom de overheid op tot het instellen van een nationaal onafhankelijk onderzoekfonds geneesmiddelen om de afhankelijkheid van de farmaceutische industrie bij de ontwikkeling, prijsstelling en gebruik van medicijnen te verminderen.

Het fonds zal leiden tot een versneld ter beschikking komen van nieuwe geneesmiddelen en therapieën tegen een maatschappelijk aanvaardbare prijs. Tevens zullen de resultaten uit het onderzoek leiden tot besparingen waarmee de kosten van het onderzoek worden terugverdiend.

De wetenschap is onmisbaar bij de ontwikkeling en productie van nieuwe geneesmiddelen voor de gezondheid van mensen. In toenemende mate vormt echter de prijsontwikkeling een bedreiging voor de toegankelijkheid tot deze medicijnen. De afgelopen jaren stegen de uitgaven voor dure geneesmiddelen met een half miljard euro naar 2,2 miljard, een jaarlijkse groei van 7,5%. Ook constateren wij dat de winstprikkel van de farmaceutische industrie geneesmiddelenonderzoek van maatschappelijk belang remt en tevens de productie van geneesmiddelen tegen een eerlijke prijs hindert.

Artsen en onderzoekers komen geregeld met voorstellen voor onderzoek naar nieuwe toepassingen van geneesmiddelen die het gebruik goedkoper en efficiënter kunnen maken. Er zijn vrijwel geen financiële middelen beschikbaar voor academische onderzoekers om dit soort onderzoek uit te voeren. Daardoor is dit onderzoek meestal afhankelijk van financiering door de industrie. Maar investeringen in onderzoek dat uiteindelijk zal leiden tot een lagere omzet zijn niet aantrekkelijk. Winstmaximalisatie strijdt dan om voorrang met het maatschappelijk belang.

Wij pleiten daarom voor een nationaal onderzoekfonds betaalbare geneesmiddelen. Dit fonds zal gebruikt worden voor onderzoek, ontwikkeling en registratie van geneesmiddelen. Met name in de latere fase van ontwikkeling van medicijnen is financiering vaak moeilijk te vinden. Als onafhankelijke financiering mogelijk wordt kunnen patenten van deze geneesmiddelen in publieke handen blijven en winstmaximalisatie door de farmaceutische industrie worden tegengegaan. Ook biedt het onderzoekfonds meer ruimte voor onderzoekers om innovaties te bewerkstelligen.

Fauvé is 10 jaar en heeft een spierziekte. Ze knapt snel op nu ze medicijnen daarvoor krijgt. Maar haar broertje Tygo van 12 jaar gaat achteruit. Hij leidt aan dezelfde ziekte en krijgt de medicijnen niet vergoed. Tygo is daarvoor te oud. SP-kamerlid Henk van Gerven eiste een oplossing van zorgminister Bruins, en nu komt deze vergoeding er toch. ‘Dit is natuurlijk hartverscheurend. En daarom is het fantastisch dat dit medicijn nu vergoed wordt voor álle patiënten. Daar hebben ze gewoon recht op. Ik ben ontzettend blij dat dit nu fatsoenlijk en rechtvaardig is geregeld, met dank aan de enorme inzet van patiënten en ouders.’

Tot nu toe kregen alleen kinderen tot een jaar of negen het geneesmiddel Spinraza vergoed. ‘Dat is niet uit te leggen’, zegt van Gerven. ‘We moeten het gevecht aan met de medicijnenindustrie die totaal irreële prijzen vraagt. Deze bedrijven maken vele miljarden winst op medicijnen. Dit soort medicijnen die het verschil kunnen maken in de levens van kinderen en volwassen patiënten.’

De SP dringt er bij Minister Bruins op aan een onafhankelijk instituut op te richten voor dure geneesmiddelen. Dit instituut moet onderzoeken en beoordelen of de prijs die een farmaceut vraagt voor een medicijn acceptabel is. Hierbij moet uitgegaan worden van de kostprijs en een redelijke winstmarge.

Op dit moment is de gemiddelde winstmarge van de farmaceutische industrie 17,5%; veel meer dan in andere sectoren. Met een oordeel van het op te richten instituut in de hand kan de regering fabrikanten onder druk zetten hun prijzen te verlagen.

SP-Kamerlid Henk van Gerven: 'Fabrikanten vragen op dit moment exorbitante prijzen voor hun medicijnen. Hoe zeldzamer en ernstiger de aandoening, hoe hoger de prijs. Soms gaat het om bedragen tot een half miljoen per jaar. Dit maatschappelijk wangedrag moet worden aangepakt. In het belang van de patiënt. Om dit fundamenteel te kunnen oplossen, is het noodzakelijk dat we weten wat de werkelijke prijs van een medicijn is.'

SP-Tweede Kamerlid en oud-huisarts Henk van Gerven zal bij het komende debat over geneesmiddelen voorstellen om het medicijn Fampyra weer voor vergoeding in aanmerking te laten komen. Fampyra wordt ook wel het loopmedicijn genoemd omdat het MS-patiënten helpt om beter te bewegen Henk van Gerven: 'Circa 2.000 MS-patiënten hebben baat bij dit middel. Vanaf 1 januari moeten de patiënten Fampyra zelf betalen. Dat is een kostenpost van 150 euro per vier weken. Dat is onrechtvaardig en voor velen niet op te brengen.'

Voor een groep MS-patiënten betekent Fampyra een duidelijke verbetering van de kwaliteit van leven. En vele patiënten geven aan het middel echt nodig te hebben. Van Gerven pleit voor hernieuwd onderzoek naar de werking van het middel en Fampyra voorlopig weer op te nemen in de basisverzekering. Fampyra wordt niet meer vergoed door de zorgverzekeraars omdat het Zorginstituut de werkzaamheid van het middel onvoldoende bewezen acht. In tegenstelling tot de ervaringen van de behandelende neurologen die de werking wel bewezen zien, bijvoorbeeld om te kunnen lopen.

Henk van Gerven: 'Ik ga de minister vragen opnieuw onderzoek te laten doen naar de werkzaamheid van Fampyra. De neurologen zijn hier een groot voorstander van. En zo lang dit nieuwe onderzoek loopt, dienen de patiënten voor vergoeding in aanmerking te komen. Patiënten verdienen het voordeel van de twijfel.'