Poliflw

Door Joël Voordewind op 18 februari 2019 10:49

Opvang op Lesbos moet beter, de Europese Commissie moet in actie komen. Turkije-deal werkt niet goed

De EU moet meer doen om de opvang van mensen te verbeteren en de Griekse asielprocedures te versnellen, dat zeggen Maarten Groothuizen ( asielwoordvoerder D66) en ik na een bezoek aan Lesbos.

Op het Griekse eiland Lesbos spreken we Ali, die al jaren op de vlucht is voor de oorlog in zijn vaderland Syrië. Hij vreesde voor zijn leven door de dienstplicht in het leger van Assad, maar verwachtte niet dat hij moest overleven in de wintersneeuw en de onhygiënische omstandigheden in het opvangkamp Moria. Hij is slechts één van de vele vluchtelingen die ons vertelde over hun schrijnende omstandigheden.

Hier wordt elke dag duidelijk dat kwetsbare mensen de dupe zijn van trage procedures en een wijze van opvang die soms ver onder de maat is, terwijl er dagelijks nieuwe mensen bij komen. In 2018 kwamen, volgens het Europese grensagentschap Frontex, alleen al op Lesbos 18.000 vluchtelingen aan land.

De opvangfaciliteiten zijn hier niet op berekend. Waar slechts ruimte is voor ruim 3300 mensen, wonen er nu 5000. De overbevolking zorgt voor veel menselijk leed. Naast de wooncontainers staan ook nog veel tentjes binnen het kampterrein. Er zijn te weinig voorzieningen, zoals wc's en douches en mensen staan uren in de rij voor hun eten. Mensen ontvluchten het overbevolkte kamp door in een olijfbomengaard naast het kamp een tentje op te zetten. Via geïmproviseerde stroomkabels tappen ze stroom vanuit het hoofdkamp. Deze uitbreiding wordt 'de jungle' genoemd. Hier is weinig menselijke waardigheid te bekennen.

Terug in het echte kamp horen we over andere problemen. In Moria is er op dit moment slechts één arts Griekse arts werkzaam, terwijl de medische en psychische nood hoog is. Op de afdeling voor alleenstaande minderjarigen zitten jongeren letterlijk op elkaars lip. Hun trauma's leiden tot automutilatie en soms zelfmoordpogingen. Geweld en seksueel misbruik komen veelvuldig voor.

Een aantal NGO’s dicht het gat dat de autoriteiten laten vallen. De Stichting Bootvluchteling heeft bijvoorbeeld een aanvullende medische post opgezet en runt het enige schooltje in het kamp. Volgens hen zouden ook de al aanwezige wooncontainers in het kamp gestapeld kunnen worden waardoor er binnen het kamp uitbreiding kan komen.

De organisatie Movement on the Ground heeft een deel van de ‘jungle’ op de schop genomen, waardoor mensen op een verharde ondergrond en met voorzieningen in goede en veilig verwarmde tenten kunnen verblijven. Deze organisaties handelen waar Griekenland dat nalaat, maar ontvangen daarvoor geen EUgeld.

Het is beschamend om te zien hoe het drie jaar na de EU-Turkije verklaring nog steeds niet lukt om te voorzien in fatsoenlijke opvang. Dat kan en moet beter. De EU moet veel beter toezicht houden op de leefomstandigheden ter plekke en sancties overwegen als de situatie niet verbetert. Organisaties die verlichting bieden moeten door de EU worden ondersteund.

Daarnaast moeten de structurele tekortkomingen worden aangepakt. De Nederlandse vice- voorzitter Timmermans van de Europese commissie heeft de EU-Turkije verklaring bij herhaling verdedigd. Hij moet nu ook verantwoordelijkheid nemen voor een goede uitvoering. De trage Griekse asielprocedure zijn een belangrijke bottleneck. De EU moet Griekenland veel meer hulp bieden bij het ontwerpen en uitvoeren van goede en snelle asielprocedures . De EU moet er bij Turkije op aandringen dat de grenzen beter bewaakt worden, zodat de ongecontroleerde toestroom stopt. De EU-Turkije verklaring voorziet in een mechanisme om mensen die geen recht hebben op asiel terug te sturen naar Turkije en daarvoor mensen die dat recht wel hebben, te hervestigen in Europa. Dit gebeurt echter nauwelijks, terwijl dat dé manier is om het businessmodel van de mensensmokkelaars te doorbreken.

De situatie in Lesbos toont aan dat gemeenschappelijk Europees asielbeleid waarin de EU lidstaten elkaar op solidaire wijze ondersteunen dringend noodzakelijk is. Het is aan Europa om de trauma's van nieuwe Ali's in de toekomst te voorkomen door hen met menselijke waardigheid te behandelen. En ja dit is mogelijk, nu de politieke wil nog.

Maarten Groothuizen (D66) en Joël Voordewind (ChristenUnie)

D66 en CU bezoeken vluchtelingenkampen op Lesbos

Sinds de oorlog in Syrië uitbrak, zijn er ruim 3 miljoen mensen naar Europa gekomen, waarvan een aanzienlijk deel via Griekenland en de Griekse eilanden.Ondanks de hoop op een betere toekomst die deze mensen hadden toen ze naar Europa vertrokken, is een erbarmelijke situatie hun deel geworden.

Naar aanleiding van rapporten over de omstandigheden in vluchtelingenkampen op het Griekse eiland  Lesbos, besloten D66-Kamerlid Maarten Groothuizen (D66, asiel en migratie) en ChristenUnie-Kamerlid Joël Voordewind (ChristenUnie, asiel en migratie) zelf te gaan kijken.

Afgelopen jaar kwamen er in Griekenland 34.335 vluchtelingen binnen volgens Frontex, het Europese grensagentschap. 18.000 daarvan arriveerden via Lesbos, gemiddeld nog altijd bijna 350 per week. Op het hoogtepunt kwamen er op het Lesbos maar liefst 140.000 vluchtelingen aan in één maand, terwijl het eiland 70.000 inwoners heeft.  Op Lesbos bezoeken we de twee aanwezige opvangkampen: Moria met momenteel ongeveer 5000 mensen terwijl er slechts capaciteit is voor 3300, en Kara Tepe, een kamp voor  de meest kwetsbare gezinnen. In dit kamp verblijven maximaal 1250 vluchtelingen.

Tijdens ons bezoek worden we begeleid door de organisatie Movement on the Ground, een Nederlandse organisatie die is opgericht in december 2015, middenin de vluchtelingencrisis. Met hun filosofie ‘van kamp naar campus’ proberen ze de vluchtelingen op het kamp hun waardigheid terug te geven. Op het kamp Kara Tepe, wat we de eerste dag bezoeken, kun je goed zien hoe hun filosofie in de praktijk uitwerkt. Als we rondlopen zien we kinderen met elkaar spelen, en geïmproviseerde schoollokaaltjes in containers. Er is een woman safe space waar vrouwen onderling bij elkaar kunnen komen en er zijn kleine keukenblokken, waar de bewoners met groente uit de groentetuin zelf kunnen koken. Het doel  is om het kamp steeds meer zelfvoorzienend te maken. Inwoners die van beroep bijvoorbeeld boer, kapper of kleermaker zijn kunnen in het kamp hun kennis inzetten en overbrengen op andere inwoners. Kennis die hun later nog van pas kan komen. En het geeft de bewoners wat te doen. Want ondertussen is onduidelijk wanneer hun asielprocedure start en  hoe lang ze nog in het kamp moeten blijven.

Waar dit kamp nog wat hoop gaf dat het mogelijk is een waardig vluchtelingenkamp neer te zetten, is de sfeer in kamp Moria heel anders. Moria is een oude gevangenis, en dat is nog goed te zien door het prikkeldraad dat op veel plekken hangt. We worden rondgeleid door Ali, een 22-jarige Syrische jongen die gevlucht is en terecht kwam in de slechte omstandigheden van Moria, maar ondertussen zelf werkt voor Movement on the Ground. We worden geconfronteerd met de Griekse asielprocedure: twee  kleine kantoortjes waar een paar mensen de duizenden vluchtelingen die jaarlijks aankomen moeten registreren. Het duurt gemiddeld een jaar voordat mensen hun eerste afspraak over hun asielprocedure hebben. Het is pijnlijk om te zien dat het Griekenland niet lukt een fatsoenlijk werkende procedure op gang te zetten. Geld is in deze niet het probleem. Onkunde en onwil des te meer.

De staat van kamp Moria is niet iets wat je op Europees grondgebied zou verwachten. De overbevolking zorgt voor veel menselijk leed. Naast de wooncontainers staan ook veel tentjes binnen het kampterrein. De nauwe, donkere straatjes die dat creëert, zorgen in de avond en nacht voor onveiligheid. Er zijn te weinig wc’s en douches en mensen staan uren in de rij voor eten. Mensen ontvluchten het overbevolkte kamp door in een olijfboomgaard naast het kamp een tentje op te zetten. Via geïmproviseerde stroomkabels tappen ze stroom vanuit het hoofdkamp. Deze uitbreiding wordt ‘de jungle’ genoemd. Het is duidelijk dat met de zanderige, aflopende ondergrond deze plek met één regenbui in een modderpoel verandert. Hier is weinig menselijke waardigheid te bekennen.

Terug in het echte kamp horen we over andere problemen. In Moria is op dit moment slechts één Griekse arts werkzaam, terwijl de medische en psychische nood hoog is. Op de afdeling voor alleenstaande minderjarigen zitten jongeren letterlijk op elkaars lip. Hun trauma’s leiden tot  zelfverminking en soms zelfmoordpogingen. Geweld en seksueel misbruik komen veelvuldig voor. Meer medici aantrekken blijkt lastig. De werkomstandigheden zijn zwaar,  veel oud-medewerkers zijn bedreigd.

Een aantal NGO’s dicht het gat dat de autoriteiten laten vallen. De Stichting Bootvluchteling heeft een aanvullende medische post opgezet en runt het enige schooltje in het kamp. Movement on the Ground heeft een deel van de ‘jungle’ opgeknapt, waardoor mensen op een verharde ondergrond en met voorzieningen in goede en veilig verwarmde tenten kunnen verblijven. Deze organisaties handelen waar Griekenland dat nalaat, maar ontvangen daarvoor geen EU-geld.

Op de tweede dag vertrekken we naar het noorden van het eiland, naar de stranden waar de meeste vluchtelingen aankomen. Op het kortste stuk is de afstand tussen Lesbos en Turkije maar acht  kilometer. Je kunt de overkant makkelijk zien liggen. Het lijkt een onschuldig stukje, maar verteld wordt dat als het misgaat, dat meestal in de laatste honderden meters is. Mensen onderschatten vaak de zee, soms omdat ze deze überhaupt nog nooit hebben gezien. Ze kunnen niet of nauwelijks zwemmen, en als de rubberboot lek raakt ontstaat er paniek. De omvang van de problematiek zien we als we naar de Lifejacket Graveyard gaan. Op een afvaldump  tussen de heuvels van Lesbos ligt een stortvloed aan zwemvesten. Aan de kleur kun je zien hoe lang ze er al liggen. Een stuk of 10 fel oranje vesten liggen voor onze voeten. Waar je ook kijkt, zie je zwemvesten, kapotte rubberboten, en zelfs een kinderzwembandje.

De EU moet verantwoordelijkheid nemen

De toestanden in Lesbos laten duidelijk zien dat mensen de dupe zijn van slechte opvang en trage procedures. Er zijn een aantal zaken die snel verbeterd moeten worden. De  EU moet veel beter toezicht houden op de leefomstandigheden ter plekke en sancties overwegen als de situatie niet verbetert.  Ook moeten hulporganisaties ter plaatsen door de EU (financieel) worden ondersteund. Daarnaast moeten de structurele tekortkomingen worden aangepakt, zoals bijvoorbeeld het aantrekken van extra medisch personeel. Ook moet de EU Griekenland veel meer hulp bieden bij het ontwerpen en uitvoeren van goede en snelle asielprocedures. Tot slot moet de EU er bij Turkije op aandringen dat de grenzen beter bewaakt worden, zodat de ongecontroleerde toestroom stopt. De EU-Turkije verklaring voorziet in een mechanisme om mensen die geen recht hebben op asiel terug te sturen naar Turkije en daarvoor mensen die dat recht wel hebben, te hervestigen in Europa. Dit gebeurt echter nauwelijks, terwijl dat dé manier is om het businessmodel van de mensensmokkelaars te doorbreken. Druk vanuit de lidstaten en de Europese Commissie is en blijft nodig om de situatie te verbeteren

De situatie in Lesbos toont aan dat gemeenschappelijk Europees asielbeleid waarin de EU lidstaten elkaar op eerlijke wijze ondersteunen dringend noodzakelijk is. Het is in het belang van iedereen, óók van de Europese Unie, om samen tot een oplossing te komen en de vluchtelingen en  inwoners van Lesbos hun waardigheid terug te geven.

Tweet dit artikel Deel dit artikel op Facebook

Tweet dit artikel Deel dit artikel op Facebook

Het vorige kabinet stelde het huidige kinderpardon in, maar in de praktijk bleek dat veel kinderen niet in aanmerking komen omdat de criteria strikt werden gehanteerd. De druk om de bestaande regels coulanter toe te passen, nam de afgelopen maanden flink toe. Zo had het Europese Hof van Justitie kritiek op hoeveel medewerking er wordt geëist van asielzoekers.

De kwestie rond de Armeense kinderen Lili en Howick, die uiteindelijk mochten blijven van staatssecretaris Harbers, werkte daarop als vliegwiel. Een groep hoogleraren waarschuwde voor hersenschade bij kinderen die soms jarenlang hier zijn, soms zelfs geboren zijn, maar met stress kampen vanwege dreigende uitzetting. In de achterban van het CDA begonnen daarna ook burgemeesters zich sterk te maken voor soepeler toepassing van beleid. Daarbij springt in het oog dat het ChristenUnie-lid Hayarpi Tamrazyan (21) dreigt te worden uitgezet. Zij zoekt al 83 dagen haar toevlucht in een Haagse kerk. De Haagse politici beleefden bovendien ongemakkelijke momenten toen tv-maker Tim Hofman met de 9-jarige Nemr op hen afstapte. Diens vraag: waarom moet hij – geboren in Nederland – uitgezet worden naar Irak, het land van zijn ouders, terwijl kinderen Lili en Howick mogen blijven? Een handtekeningenactie voor een ‘pardon dat wél werkt’ werd daarna meer dan 250.000 getekend.

In de nasleep van die ophef schreef de advocaat van Lili en Howick, Flip Schüller, bovendien een memo ‘voor betere regelgeving’, dat D66 en CDA ter hand hebben genomen.

Wat betekent het voor gezinnen met kinderen die nu al in de procedure zitten?

De partijen zijn daar ondubbelzinnig over: hun zaken zouden door staatssecretaris Mark Harbers nog eens bekeken worden. ,,Door de bril van dit voorstel”, aldus Madeleine van Toorenburg (CDA).

Naar schatting gaat het om vierhonderd tot zevenhonderd gevallen. Een groot deel van hen is hier al jaren, of zelfs hier geboren. Een onbekend deel van hen viel eerder buiten de regeling, omdat ze niet meewerkten aan eigen uitzetting. Als Harbers meegaat in het plan, kan dat betekenen dat zij alsnog kunnen rekenen op verblijf.

Het kabinet wilde toch niks veranderen aan de asielregels?

Strikt genomen worden bestaande regels vooral anders uitgelegd. Niettemin is het een flinke koerswijziging. Het kabinet maakte er tot op heden geen geheim van dat het juist ‘de bedoeling’ was dat veel asielkinderen buiten het pardon vielen. Nu draaien twee regeringspartijen het om: een gezin maakt kans ténzij ze de procedures moedwillig traineren, bijvoorbeeld door aanvraag op aanvraag te stapelen. Zo willen de partijen ervan af dat een kind dat gewoon inschreven staat in een gemeente en naar school gaat, niet direct buiten het pardon valt als het een keer een afspraak met de IND mist. Dat onttrekken aan ‘rijkstoezicht’ was altijd al een heikel punt, omdat de kinderen in de praktijk wel gewoon in beeld waren bij gemeenten. Zij hadden bijvoorbeeld eigen woonruimte geregeld, waardoor ze niet in asielcentra zaten. Ook hoeven gezinnen niet langer mee te werken met hun eigen uitzetting als de zaak nog niet door een rechter is behandeld, of wanneer een gezinslid met medische problemen kampt.

Belangrijk is ook dat de partijen voorstellen om ‘de techniek’ te veranderen. Nu nog zijn de regels in een Vreemdelingencirculaire opgeschreven, niet in een wet. CDA en D66 willen ze in een wet vastleggen. Dat lijkt iets kleins, maar zorgt ervoor dat rechters in asielzaken beter kunnen controleren hoe de pardonregels per geval uitpakken.

Heeft dit politieke gevolgen?

Tijdens de formatie bleek al hoe verdeeld Rutte-3 is over asiel. D66 en ChristenUnie staan lijnrecht tegenover de striktere VVD en CDA. In het regeerakkoord kwam het tot een compromis: er werd vastgehouden aan bestaande regels. Ook na de affaire rond Lili en Howick volhardden CDA en D66 daarin. ,,We hebben afspraken gemaakt tijdens de formatie. Dit is de politieke realiteit”, zei Maarten Groothuizen (D66) toen in de Tweede Kamer.

Die afspraken blijven staan, maar worden anders toegepast. ChristenUnie zal de nieuwe voorstellen toejuichen, maar dat is anders bij de VVD. Die partij hield tot dusver ook vast aan het huidige beleid. Maar het CDA is stellig. Zoals het nu gaat ‘werkt het niet’, is de procedure ‘contraproductief’. ,,Op frustreren wil je geen bonus zetten, maar het moet sterker gaan meewegen hoe geworteld kinderen zijn geraakt”, aldus Van Toorenburg.

Hoe gaat het verder?

Het hele voorstel moet volgens CDA en D66 betrokken worden in het onderzoek dat Harbers momenteel laat doen naar hoe de asielprocedure beter (en sneller) kan. Als dat is afgerond, moet hij oordelen over bestaande zaken.

Nu zijn dat er mogelijk vierhonderd. Wanneer de staatssecretaris de voorstellen wegwuift, zeggen de partijen via moties tot een meerderheid te komen in de Tweede Kamer. Die zou er, met steun van linkse partijen, ook zijn.

Regeringspartijen CDA en D66 willen dat het asielbeleid in ons land wordt versoepeld voor gezinnen met kinderen. Een ruimere toepassing van het kinderpardon ligt echter politiek gevoelig.

Hayarpi Tamrazyan is uitgeprocedeerd. Een doorlopende kerkdienst voorkomt haar uitzetting.