Het is een tekst die je al zo’n jaar of twintig niet verwacht van een VVD’er op het Binnenhof, maar hij zegt het echt – Tweede Kamerlid Malik Azmani, VVD-lijsttrekker voor de Europese verkiezingen: „We moeten als Europa één vuist maken op het wereldtoneel. Dan staan we sterker.”
Deze vrijdag komt de VVD met het verkiezingsprogramma voor de verkiezingen voor het Europees Parlement, op 23 mei 2019, en ook daarin valt het op. De partij die de Europese Unie heel lang het liefst omschreef als interne markt, goed voor de welvaart en de banen, ziet het nu anders. Meteen in de inleiding van ‘Focus en Lef’ staat: „De VVD wil samenwerken met Europese landen om onze veiligheid te vergroten, migratie te beheersen, handel te stimuleren en CO2-uitstoot te verminderen. Dat lossen wij niet op door aan de zijlijn te schreeuwen dat alles slecht is in Europa.”
Vijf jaar geleden heette het verkiezingsprogramma nog ‘Europa waar nodig’ en waren de eerste woorden: „Economie is prioriteit.”
In zijn werkkamer in de Tweede Kamer zegt Malik Azmani: „Het was een ander tijdperk, vijf jaar geleden. We waren toen nog erg gericht op welvaart. Maar volgens mij kunnen we vaststellen dat de wereld om ons heen aan het veranderen is.”
En dus ook de VVD?
„Nou ja, in ons vorige programma stond ook dat Europa zich niet moet bemoeien met dingen die landen prima zelf kunnen doen. Maar we hebben elkaar nodig voor grote, grensoverschrijdende problemen: veiligheid, migratie, klimaat. Je ziet een Poetin, een Erdogan, een Trump. En dan weet je dat wat vanzelfsprekend was, dat niet meer is. Er zijn pogingen om Europa te destabiliseren door politieke strategieën. Dan zeg ik: we moeten één vuist maken. Dan staan we sterker, het is ook goed voor de veiligheid. En voor de welvaart en de banen in ons land.”
Grensoverschrijdende problemen waren er vijf jaar geleden toch al? De Russische president Poetin was toen toch ook een bedreiging?
„Ja, maar niemand had dat toen heel scherp op het netvlies. De debatten, over migratie bijvoorbeeld of het kinderpardon, waren erg nationaal gericht.”
De VVD durfde in die tijd nog niet een echt Europees verhaal te vertellen?
„De politiek was toen anders. In 2015 kwam ik met mijn plan over migratie (over opvang van vluchtelingen in hun eigen regio, red.) en in mijn ogen was dat een Europees plan. Maar dat viel niemand op. Ik kreeg wel een strontkar aan kritiek over me heen. Voor mij was de fundamentele vraag: hoe krijgen we weer controle over wie Europa binnenkomt?”
Is het dan zo dat er eerst vreselijke dingen moeten gebeuren om mensen over Europa in beweging te krijgen? De migratiecrisis, de Brexit van de Britten, het neerhalen van de MH17?
„Ik vind het heel frustrerend en dat is ook waarom ik nu naar Brussel wil. We zijn al vier jaar bezig met het migratiedossier, met het combineren van de herhuisvesting van asielzoekers en het terugsturen van mensen die geen recht hebben op asiel. En nog steeds worden landen geconfronteerd met allerlei uitzetperikelen.”
Hoe komt dat?
„Dat heb ik aan Klaas Dijkhoff gevraagd toen hij nog staatssecretaris was van Justitie. Hij zei dat de Europese Commissie driekwart jaar bezig was geweest met de vraag welke eurocommissaris er verantwoordelijk voor was.”
In het VVD-programma staat nu: de Europese Commissie is veel te groot.
„Die is te groot en we vinden dat het Europees Parlement een eurocommissaris die niet voldoet tussentijds naar huis moet kunnen sturen. Het zou de druk op de Commissie enorm vergroten, het Parlement kan dan als een teckel om de broek van de eurocommissarissen gaan hangen. Als je zoiets niet doet, winnen de mensen die langs de zijlijn alleen maar zeggen wat er allemaal slecht is aan Europa, zonder verantwoordelijkheid te nemen: de populisten.”
Malik Azmani (42), met een Marokkaanse vader en een Friese moeder, is in de Tweede Kamer woordvoerder asiel en migratie, en hij was voorzitter van de Kamercommissie Europese Zaken. In de tijd van Rutte II was hij fel verdediger van de strenge ‘taaleis’ voor bijstandsgerechtigden, hij werd bekend door zijn plan voor vluchtelingenopvang buiten Europa.
Eind augustus stelde hij zich kandidaat als lijsttrekker voor de Europese verkiezingen. „Veel mensen zeggen tegen mij: Malik, jij bent zo resultaatgericht. Weet je wel waar je aan begint? Maar dat motiveert mij alleen maar. Mensen hebben zorgen over migratie en veiligheid, om hun problemen op te lossen moet ik naar Brussel gaan.”
Denkt u dat de VVD wel toe is aan een ambitieuzer Europees verhaal?
„Ik denk dat mensen echt wel aanvoelen wat er verandert en dat je als land niet alle problemen kunt oplossen, zoals het terrorisme of de haatimans die rondreizen. Maar we zeggen ook: Europa, ga je niet bezighouden met dingen als pensioenen. We vinden ook nog steeds dat er een eind moet komen aan het maandelijkse verhuiscircus van het Europees Parlement van Brussel naar Straatsburg. Maar moet je dáárvoor de hele Europese samenwerking opzij schuiven? Nou nee.”
In 2014 schreef de VVD in het Europese verkiezingsprogramma: ‘De hoeveelheid broeikasgassen in de atmosfeer (vooral CO2) neemt toe en kan voor een stijging van de temperatuur op aarde zorgen.’
Azmani begint hard te lachen.
Dat zou u nu niet meer zo opschrijven.
„Nee absoluut niet.”
Kennelijk dacht de VVD vijf jaar geleden nog dat de CO2-uitstoot ook níét tot een temperatuurstijging kon leiden?
„Ik weet echt niet waarom ze het destijds zo hebben geformuleerd. Ik moet er nu om lachen, omdat ik natuurlijk wel weet dat die link er is en dat we dus zo snel mogelijk naar een veel duurzamere samenleving moeten, met een CO2-reductie van niet 40 procent in 2030, zoals in Europa is afgesproken, maar 55 procent.”
De PvdA komt met Frans Timmermans als ‘spitskandidaat’ voor de Europese sociaal-democraten. Hij zou, als de sociaal-democraten groot genoeg worden, voorzitter worden van de Commissie. In uw verkiezingsprogramma wijst u het idee van ‘spitskandidaten’ af.
„Ik vind dat ook zo’n Brussels spel.”
Het doel zou zijn om de EU politieker te maken. En democratischer.
„Dat zegt men, ja. Ik geloof er niet in.”
Vindt u Timmermans nu een goede vicevoorzitter van de Europese Commissie?
„Wat moet ik daarvan zeggen? Hij heeft zijn best gedaan, het is voor hem en voor Nederland geen blamage geworden. Ik denk integendeel dat hij daar wel sterk op de kaart staat. Maar ja, hij blijft een sociaal-democraat.”
In het vrijdag gepresenteerde VVD-programma voor de Europese verkiezingen staat veiligheid bovenaan en niet, zoals vijf jaar geleden, de economie. De VVD wil meer samenwerking tussen inlichtingendiensten, meer investeren in defensie en „een realistisch buitenlandbeleid”.
Qua migratie wil de VVD verregaande bevoegdheden voor de nieuwe Europese grens- en kustwacht. Die kan de bewaking van buitengrenzen overnemen „als een land die niet op orde heeft”.
De VVD oordeelt hard over de Europese Commissie, die niet streng genoeg zou zijn bij het toezicht op nationale begrotingen. Dat toezicht moet daarom worden ondergebracht bij het door lidstaten zelf bestuurde Europese noodfonds ESM.
Het EU-bestuur moet wat de VVD betreft een stuk eenvoudiger. De Commissie moet worden gehalveerd naar veertien commissarissen en zich politiek neutraal opstellen. De Europese Raad, het nu al machtige gremium van EU-leiders, moet een grotere rol gaan spelen, samen met nationale parlementen. Het Europees Parlement moet zich „terughoudender” opstellen en in de toekomst mogelijk uit nationale parlementariërs bestaan. Het Europarlement moet wel worden uitgerust met het recht om een individuele eurocommissaris weg te sturen als deze niet goed presteert.
Medewerkers mogen maximaal tien jaar voor een EU-instelling werken, waarna ze minstens drie jaar terug moeten naar hun eigen land. „Dit doorbreekt de Brusselse bubbel.”
