Poliflw

Vakantie vierende politici Er zijngenoeg redenen te verzinnen om het niet over de zomervakantie van politici te hebben. Vakantie vierende politici zijn een dankbaar doelwit voor boze burgers op sociale media. Maar politici die altijd op hun post blijven, lopen weer het risico als monomane workaholics te worden beschouwd. Hebben politici niet ook recht op vrije tijd en een gezinsleven dat is onttrokken aan het publieke oog? Moeten zij hun privacy inleveren omdat zij ervoor hebben gekozen om de publieke zaak te dienen? Enige rust op z’n tijd komt het functioneren van politici bovendien alleen maar ten goede. Overwerkte, door de waan van de dag opgeslokte leiders, verliezen het essentiële vermogen om hoofdzaken van bijzaken te scheiden, zo valt bijvoorbeeld op te maken uit het boekIn Sickness and in Power: Illness in Heads of Government During the Last 100 Yearsvan de Britse politicus en medicus David Owen. Personalisering van de politiek De opmars van vakantiefoto’s van onze politici lijken dan ook niet zozeer een teken van democratische gezindheid als wel een gevolg van wat doorgaans de personalisering van de politiek wordt genoemd: het idee dat politiek meer dan ooit om personen en minder om programma’s en partijen draait. Kiezers zouden zich in hun keuze tegenwoordig vooral laten leiden door de indruk die ze hebben van de persoon van de politicus en minder door de standpunten van een partij. Hoewel uit kiezersonderzoek blijkt dat dit maar in zeer beperkte mate het geval is, heeft deze theorie het gedrag van politici in ieder geval sterk beïnvloed. Meer dan ooit proberen zij tegenwoordig behalve hun standpunten ook hun authentieke persoonlijkheid te slijten. In interviews en ook via sociale media als Twitter en Facebook maken zij de kiezer deelgenoot van allerlei op het oog politiek weinig relevante privézaken als het gezinsleven, de persoonlijke hobby’s, de favoriete televisieserie, de strijd tegen de kilo’s of de verrichtingen van het eigen voetbalteam. In het verledenzijn er genoeg voorbeelden van politieke leiders die hun persoonlijke hobby’s uitventten, zoals Winston Churchill met zijn schildersezel, De Duitse oud Bondskanselier Helmut Schmidt achter de vleugel en in Nederland natuurlijk Dries van Agt op zijn eeuwige wielrenfiets. Maar de politisering van het persoonlijke lijkt zeker sinds de introductie van Twitter en Facebook een nieuw stadium te hebben bereikt. Zo zijn we in Nederland alleen al in de afgelopen maanden geconfronteerd met de liefdesbaby van Fleur Agema, een macarena dansende Alexander Pechtold, de publieke ontlading van Frans Timmermans bij de promotie van zijn voetbalploeg en de vreugde van verschillende Kamerleden omdat Netflix een nieuwe serie afleveringen vanHouse of Cardsheeft besteld. Voorbeeldfunctie Een politieke cultuur waarin de persoon achter de politicus zo belangrijk wordt gemaakt maakt politici enerzijds misschien normaler, anderzijds maakt het ze ook extra kwetsbaar. Als de persoon achter het standpunt net zo belangrijk wordt geacht als het standpunt zelf zal immers niet alleen het standpunt maar ook de persoon kritischer tegen het licht worden gehouden. Het verwijt dat leer en leven niet met elkaar in overeenstemming zijn, ligt dan al snel op de loer. Afhankelijk van de aangehangen ideologie wordt niet alleen het gezinsleven, maar ook de vakantie een relevant politiek feit. Dat geldt ook voor de vraag waar, hoe en hoe lang politici op vakantie gaan. Het begint al bij de vakantiebestemming. Moet een politicus die het eigen land een warm hart toedraagt niet in eigen land op vakantie? Waarom zou je naar het buitenland gaan als je over het eigen land in de laatste verkiezingscampagne nog uitvoerig de loftrompet hebt gestoken? Zeker in tijden van crisis verwacht men in ieder geval van politici een voorbeeldfunctie en daarbij hoort een bescheiden vakantie in eigen land. Om die reden wandelt Angela Merkel in de Duitse Alpen en vierde de voormalig Franse president François Hollande vakantie in een door de Franse staat aangekocht zomerverblijf in Besançon. Aanvankelijk drong Hollande er ook bij zijn kabinetsleden op aan om het goede voorbeeld te geven en in eigen land te blijven. Ook in dat opzicht wilde hij breken met zijn voorganger Nicolas Sarkozy, wiens regeerperiode soms een aaneenschakeling leek van luxueuze vakanties in mondaine oorden. In Nederlandzijn de vakanties van politici tot nu toe minder gepolitiseerd dan in Duitsland, of Frankrijk. In Duitsland is de bevolking tegenwoordig beter bestand tegen foto’s van politici in zwembroek. Zelfs de publicatie van een (stiekem gemaakte) foto van voormalig bondskanselier Helmut Kohl in badkleding bracht de Duitse democratie niet aan het wankelen. Strandpoliticus Een beproefd middel om de buitenwereld te laten merken dat er gewoon wordt doorgewerkt is dreigen om de Tweede Kamer en bewindslieden te laten terugkeren voor een spoeddebat. Vooral erkend workaholic Geert Wilders en de nimmer versagende SP-fractie verstoren graag de zomerrust van hun collega-parlementariërs. Meestal komt het er niet van, maar zowel bewindslieden als fractieleden dienen er wel permanent rekening mee te houden dat ze mogelijk spoorslags naar Den Haag moeten. Doen zij dit niet, dan is hoon hun deel, zoals de GroenLinks-fractie ooit merkte. Bij het spoeddebat over de eurocrisis bleek de helft van de GroenLinks’ers nog met vakantie. ‘Strandpartij’, schamperde blonde Geert tot grote hilariteit van de Tweede Kamer. De terughoudendheid van onze media en politici staat in schril contrast met de luidruchtige reacties die op Twitter te vinden zijn bij begin en einde van ieder parlementair reces. Dat reces hetzelfde is als vakantie blijft een hardnekkig misverstand. Tegenwoordig proberen veel politici die indruk weg te nemen door hun volgers tijdens het parlementair reces bijna dagelijks op de hoogte te houden van hun drukke agenda. Zo leren we onder meer dat een SP-Kamerlid tijdens de kerstvakantie met chauffeurs op pad is geweest om banketstaven bij bejaardenhuizen te brengen, dateen VVD-Kamerlid in militair uniform deelnam aan een oefening van de Pantsercompagnie 112 en dat Ard van der Steur als Kamerlid met eigen ogen heeft gezien hoe dagvers brood op transport naar de afnemers ging. Onmisbaar Het politieke kerkhof ligt vol politici die tijdens hun vakantie plots onmisbaar bleken. Zo zal de naam van een voormalig PvdA-voorzitter wel eeuwig verbonden blijven aan haar verzuim om direct haar fietsvakantie af te breken toen beginjaren negentig in de PvdAdeWAO-crisis uitbrak. Hoewel ze daarvoor acceptabele privéredenen kon aanvoeren, werd ze vervolgens door de partijtop als zondebok geslachtofferd. De positie van toenmalig minister van Binnenlandse Zaken Johan Remkes wankelde eveneens omdat hij tijdens zijn kerstvakantie in Thailand op het strand bleef liggen terwijl in een ander deel van het land de tsunami duizenden slachtoffers had gemaakt. Dat de termen crisis en noodsituatie aan inflatie onderhevig zijn, merkten de burgemeesters Jozias van Aartsen (Den Haag) en Aleid Wolfsen (Utrecht). Beiden kregen de wind van voren omdat zij niet direct hun vakantie hadden afgebroken nadat hun stad zwaar was getroffen door respectievelijk een lichtelijk uit de hand gelopen demonstratie in de Schilderswijk en het vrijkomen van asbest in een flat in Kanaleneiland. Dankzij de mobiele telefonie is er nu geen enkel excuus meer mogelijk voor de politicus op vakantie. Daarbij geldt de vuistregel dat terugkeren voor een storm in een glas water altijd beter is dan verder als een strandpoliticus door het leven te moeten gaan. Welke gevolgen dit heeft voor het gezinsleven van politici kan later worden vernomen in roddelblad én tegenwoordig ook kwaliteitskrant. Wat dat betreft hadden politici het vroeger makkelijk. Zo was premier Joop den Uyl in de zomer van 1974 een tijdlang letterlijk onvindbaar tijdens zijn vakantie in Portugal. In samenspraak met het Nederlandse ministerie van Buitenlandse Zaken ging de Portugese politie naarstig op zoek naar de Nederlandse premier. Na dagen speurwerk werd Den Uyl uiteindelijk op een camping nabij Lissabon gevonden terwijl hij volgens de overlevering in zijn korte broek sardientjes aan het bakken was. Goedaardig als hij was bood hij de Portugese dienders een vismaaltijd aan alvorens hij onverwijld terugkeerde naar Nederland.

Hugo de Jonge nieuwe leider van het CDA: ‘Het CDA is opgericht om kloven te overbruggen en strijd te pacificeren'. Met een uiterst krappe zege op zijn tegenstrever Pieter Omtzigt heeft Hugo de Jonge de CDA-lijsttrekkersverkiezing om het partijleiderschap gewonnen. De opkomst was 66,7 procent. Het verschil is klein: 258 stemmen, oftewel, 50,7 tegen 49,3 procent. Met zijn 42 jaar is hij de jongste CDA-leider ooit, jonger dan Ruud Lubbers. Met die beroemde CDA-leider deelt hij opvallend veel. Een zekere no-nonsense en het heilig geloof in het politieke midden. Zorgzaamheid Met Hugo de Jonge -opgeruimd, handig met de media en betrokken- krijgt het CDA een lijsttrekker die waarden als zorgzaamheid en een sterke overheid predikt. Hij noemt de zorg voor elkaar het fundament van de samenleving en vat zijn politieke missie samen met de zorg van gewone mensen op tafel krijgen en daar praktische oplossingen voor vinden. Waar CDA’ers voorheen beducht waren om de overheid een grote rol te geven werd de overheid bij de strijd om het leiderschap opeens hét thema. Zowel De Jonge als zijn grote uitdager Pieter Omtzigt zijn er beiden al jaren mee bezig, zij het ieder met een belangrijk verschil in accent. De Jonge voerde een lijsttrekkerscampagne voor een sterke overheid die zorg en aandacht heeft voor de mensen. Omtzigt wil mensen beschermen tegen fouten van de overheid. De Jonge won de lijsttrekkersverkiezing na een campagne waarin hij zich aanbood als de man van het midden. Onder hem zal het CDA weer resoluut in het midden van de politiek opereren, beloofde hij. Het is een afscheid van de jaren onder Sybrand Buma, toen de blik meer naar rechts was gewend. Veel behendigheid Nu Hugo de Jonge het CDA gaat leiden, zal hij vooral binnen de partij veel behendigheid nodig hebben. Hem wacht mogelijk een intern debat over de koers.De Jonge staat volledig achter de nieuwe richting voor het CDA, zoals die is uitgestippeld door het wetenschappelijk bureau van de partij, onder de titel ‘Zij aan zij’. Het CDA omarmt daarin het klimaatbeleid, wil breken met marktwerking, zich verzetten tegen de maatschappelijke polarisatie en zoekt in de landbouw meer balans tussen duurzaamheid en exportbelangen. Favoriete kandidaat Hugo de Jonge was vanaf het begin de favoriete kandidaat van het partijbestuur, maar de lijsttrekkersverkiezing maakte duidelijk dat de CDA-kiezers nog lang niet klaar zijn met die discussie. Velen stemden op de andere twee kandidaten. De Jonge zal nog al zijn behendigheid nodig hebben voor het CDA volgend jaar de verkiezingen in kan. De Jonge kan gevoelige dossiers parkeren. Hij deed het bij medische ethiek, het onderwerp waar VVD, D66, CDA en ChristenUnie in het kabinet Rutte-III een wapenstilstand over sloten. De liberale fracties VVD en D66 probeerden de CDA-minister geregeld uit de tent te lokken, maar vergeefs. De praatgrage De Jonge kan dan opeens zeer zwijgzaam zijn. Politiek talent De Jonge werd al vroeg gespot als politiek talent en maakte een razendsnelle CDA-carrière. Op zijn 29e werkte hij voor de minister van onderwijs, niet veel later werd hij politieke assistent van CDA-premier Jan Peter Balkenende. Hij vertrok daarna naar Rotterdam, om wethouder te worden. Als bestuurder is De Jonge vooral een man van praktische oplossingen. Waar hij ook komt bezingt hij samenwerking als beproefd medicijn.

Zomerreces Het zomerreces is aangebroken. Tijd voor een terugblik en bezinning. De meest politiek beschamende affaire het afgelopen parlementaire jaar was, na de verloedering van de omgangsvormen en het taalgebruik, het optreden van de Belastingdienst in de affaire rond de kinderopvangtoeslagen waarin Pieter Omtzigt een belangrijke rol speelde. Welke lessen dient de Kamer te trekken uit die voor de politiek beschamende affaire? Politici voeren een permanente campagne en verliezen bijna allemaal hun hoofdtaak uit het oog: het maken en beoordelen van wetten. Wetgeving heeft verregaande consequenties voor mensen. Hoe kunnen we er nu voor zorgen dat de Kamer wetgeving serieus neemt? Geen doorsnee Kamerlid Pieter Omtzigt is geen doorsnee Kamerlid. Om heel veel redenen. De Twentenaar trok zich niets aan van de nauwelijks verhulde boodschap dat het CDA van hem af wilde toen hij een onverkiesbare plek kreeg op de kandidatenlijst. Hij zorgde in 2012 voor zijn eigen campagne en werd met voorkeursstemmen alsnog gekozen. Het CDA-Kamerlid was een immer terugkerende kiespijn voor partij en kabinet, maar een zegen voor de Nederlandse politiek. Grote ego’s zijn er nog altijd in de Haagse arena, maar individuele politici met een eigen gezicht veel minder. Pieter Omtzigt vormt hierop een welkome uitzondering. Politiek drastisch veranderd In de afgelopen decennia is het aanzien en wezen van de vaderlandse politiek drastisch veranderd. De politiek is verworden tot een poging de politieke tegenstander vooral te bejegenen en pootje te haken. Het beeld –hoe kom ik over op de kiezer– werd dominant en het beleid van secundair belang. Klassieke volkspartijen verdwenen en dat heeft fundamentele gevolgen gehad. Een permanente publiekscampagne is politiek bedrijven geworden. Een vaste aanhang waar partijen bij de volgende verkiezingen in ieder geval op zouden kunnen rekenen, is helaas verdwenen. Voor elke stem moet permanent, in het uiterste geval vier jaar, worden gestreden. Inkomen en opleidingsniveau zijn nu beslissender voor het stemgedrag en bepalender dan vroeger het lidmaatschap van een specifiek kerkgenootschap. De gevolgen zijn verstrekkend. De politiek lijkt in vrijwel niets meer op de politiek van het midden van de jaren tachtig. Het compromis Het vertrouwde verzuilingsmodel, dat in de jaren zestig al hevig wankelde, was eind 1985 nog bepaald niet verdwenen. Verkiezingen begonnen al sterke verschillen in uitslagen te vertonen, maar de grote partijen hielden stand. Elites konden elkaar in verkiezingen nog bestrijden om daarna zaken te doen. Polarisatiestrategieën werkten niet, de drie volkspartijen, CDA, PvdA en VVD, wisselden elkaar aan de macht af. De grote verschillen vormden geen gevaar voor de uiteindelijke consensus. Een consensus die, een aantal vrij marginale uitzonderingen aan de randen van het politieke spectrum daargelaten, niet ter discussie stond. Grote veranderingen als de ingezette afslanking van de verzorgingsstaat, konden uiteindelijk ook bij links instemming vinden. De eerste golf individualisering was voorbij, maar de verzuiling was nog niet definitief van het toneel verdwenen. Paars, in de jaren negentig, bracht daar langzaam aan verandering in. Politieke elites en de samenleving gingen meer en meer met de rug naar elkaar staan. De politieke elites maakten zich zorgen over efficiency, de overheid diende lean en mean te worden met de grote bedrijven als voorbeeld, terwijl tegenstellingen in de maatschappij groter werden. De multiculturele samenleving werd voor de één een nastrevenswaardig doel, voor de ander een somber schrikbeeld. Emancipatie van de burger Terwijl de volkspartijen een dergelijke tegenstelling nog konden opvangen, leidde dat meer en meer tot vervreemding bij de ene groep en het krampachtig vasthouden aan de vertrouwde mechanismen bij de andere. Draagvlak voor het compromis werd minder en moest meer worden bevochten. De uitsluiting van het CDA na vele jaren regeringsverantwoordelijkheid betekende het definitieve einde van de verzuiling. Nieuwe splinterpartijen, met slechts één prominent programmapunt, kwamen op en verdwenen weer even snel. Het radicaal tegenovergestelde van de volkspartij is nu schering en inslag in de politiek. Elk belang heeft nu zijn eigen politieke partij en dus zijn zetel(s) in de Kamer met helaas snel uitbrekende ruzies tussen politiek totaal onervaren Kamerleden. Coalitievorming Coalities van meerdere partijen zijn in de Nederlandse politiek niet ongewoon. Niet het aantal partijen dat nodig is om een kabinet te vormen dat steunt op een parlementaire meerderheid is bijzonder. Maar het is redelijk uniek dat ideologisch volstrekt tegengestelde partijen tot samenwerking worden gedwongen. Oude zekerheden in de politiek zijn verdwenen. Er kwamen onwaarschijnlijke combinaties, louter en alleen om maar tot meerderheden te komen. Alles voor de bestuurbaarheid van het land, maar uiteindelijk leidend tot erosie in de geloofwaardigheid. De elites in het politieke midden zijn nog immer, net als in het midden van de jaren tachtig, gepreoccupeerd met samenwerking, terwijl in de samenleving de tegenstellingen toenemen. Meerderheden die steeds verder afbrokkelen en dikwijls na tussentijdse verkiezingen in de Eerste Kamer niet meer bestaan. Het parlement is een afspiegeling van de samenleving. Met het kwalijke gevolg de steeds meer groeiende tegenstellingen tussen bevolkingsgroepen. De kiezer is zijn houvast kwijt en oude zekerheden in de politiek zijn verdwenen. Hopelijk kan het CDA in maart 2021 weer het vertrouwde gevoel terug geven.

Het college heeft de balans opgemaakt, de Jaarstukken 2019 sluiten af met een voordelig resultaat van 28.000 euro. Ook is het weerstandsvermogen als gezond te bestempelen. Het CDA hecht waarde aan financiële duurzaamheid. Wij complimenteren de ambtelijke organisatie en het college voor de opstelling van de Jaarstukken. In 2019 zijn stappen gezet op het gebied van het proces raadsprogramma, de bestuurlijke samenwerking, de Omgevingswet, ‘t Oog en het jeugdbeleid. De accountant Het CDA constateert dat de verklaring een getrouw beeld geeft en dat volgens de regels is gehandeld.. Een felicitatie voor de organisatie en het college. Opzet Jaarstukken Conform afspraak worden de middelen sociaal domein (raadsbesluit 4 dec. 2019) gestort in de reserve en de rijksmiddelen duurzaamheid zijn ook geoormerkt. Wij adviseren het college om in het Bestuursverslag het raadsbesluit bij de Jaarstukken de reservemutaties explicieter toe te lichten in de toekomst. Wij kunnen ons vinden in het voorstel resultaatbestemming. Grondexploitaties De risico's inzake grondexploitaties zijn beheersbaar. In de raadsinformatiebrief zijn de algemene risico’s helder verwoord: stikstof, corona, pfas en Omgevingswet. Zo is een verlies genomen op de IJzergieterij van € 150.000. Het is zaak om de bestemmingsplannen ’t Oog, Rokerij en IJzergieterij vast te stellen. Duurzaamheid Er zijn voordelen in 2019 ontstaan als gevolg van de lokale energieagenda. Bij ons is als CDA-fractie wel de vraag wat is blijven liggen? Cruciaal is dat meters gemaakt gaan worden, denk aan de zonnepanelen op gemeentelijke gebouwen. Wij komen in september met een motie hiertoe. Wij roepen het college op om met een voorstel reserve Duurzaamheid te komen. Sociaal domein De financiën sociaal domein en dan met name Jeugdhulp blijven kopzorgen geven. Aangegeven is dat de kosten Jeugdhulp in 2019 een nadelig effect laat zien van € 130.000. Zoals afgesproken lopen alle plussen en minnen via de reserve. Het gevoel van de CDA fractie zegt dat ‘’we’’ er nog niet zijn Afrondend U geeft in de politiek-bestuurlijke hoofdlijnen aan dat de uitvoering van het programma op schema ligt. De CDA-fractie hecht waarde aan een beperkte set aan zelf gekozen indicatoren. Wij kunnen instemmen met de Jaarstukken. De CDA-fractie herkent zich in de genoemde religieuze verdieping die een extra dimensie krijgt in het huidige coronatijdperk.

8 JULI 2020, JUSTITIEEL COMPLEX SCHIPHOL

Geert Wilders: ‘‘Ik ben mijn vrijheid al 16 jaar kwijt. De vrijheid van meningsuiting is de enige vrijheid die ik nog heb. De belangrijkste vrijheid van ons allemaal. Als het moet geef ik mijn leven daarvoor. Stop deze juridische martelgang en spreek mij vrij!’’

Geachte voorzitter, geachte leden van het Hof.

Het blijft onwerkelijk om hier te staan.

Achter dit gestoelte, in hetzelfde gebouw als waar niet lang geleden de criminelen

van de mocromaffia voor de rechter moesten verschijnen en het MH17-proces wordt gehouden. Waar normaliter maffiabazen en terroristen terecht staan.

Al vijf jaar lang word ik afgeleid van mijn werk door deze rechtszaak. Terwijl collega fractievoorzitters belangrijke debatten aan het voorbereiden waren zat ik hier in de rechtszaal of bij mijn advocaat zittingen voor te bereiden.

Al vijf jaar, voorzitter, leden van het Hof, is dat de werkelijkheid. Is dat mijn werkelijkheid. Vijf jaar van zittingen, onderzoeken, wrakingen en verhoren.

Met ontelbare uren voorbereiding en keihard werk van mijzelf maar vooral van mijn advocaten.

En al die agenten, officieren van justitie, advocaten-generaal, rechters en het halve ministerie van Justitie die jarenlang van het aangiftecircus tot de zitting van vandaag bezig waren met mijn strafzaak, hadden hun tijd beter kunnen besteden aan het vervolgen en berechten van de echte criminelen in Nederland.

Natuurlijk sta ik niet boven de wet. Maar wat heb ik dan gedaan? lk heb niemand beroofd of vermoord, geen bank overvallen en niet in cocaïne gehandeld, maar ik heb op een markt in Den Haag gesproken over Marokkanen en op een verkiezingsavond de vraag aan mijn kiezers gesteld of men meer of minder Marokkanen wilde. Ik heb mijn vak van volksvertegenwoordiger uitgeoefend, als leider van de oppositie en dan ook nog eens in verkiezingstijd.

En vanaf het begin af aan voorzitter, vanaf het begin af aan hebben wij betoogd dat dit een politiek proces is. Een politiek proces over politieke uitspraken.

Gedaan in verkiezingstijd door de leider van de oppositie op een markt en op een bijeenkomst van de PVV. Het debat daarover hoort thuis in de Tweede Kamer, in ons parlement, niet hier in deze rechtszaal. Het oordeel erover moet van de kiezer komen, niet van de rechter.

Maar in tegenstelling tot de heer Oudkerk van de PvdA die sprak over kutmarokkanen of de heren Samsom en Spekman die zeiden dat Marokkanen vernederd moeten worden en een etnisch monopolie op overlast hebben of premier Rutte die zei dat Turken moesten oppleuren, of de heer Pechtold die zei dat hij de eerste Rus nog moest tegenkomen die zijn fouten zelf rechtzet, werd ik wel vervolgd.

Want mijn partij is niet de Partij van de Arbeid of de VVD, maar de Partij voor de Vrijheid. Geen decennia oude bestuurderspartij, maar een relatief jonge volkspartij. Een oppositiepartij. Met een missie.

Namelijk op democratische wijze vechten voor het behoud van onze vrijheid en Nederland behoeden voor het gevaar van de islam, de massa-immigratie en het cultuurrelativisme die die vrijheid ondermijnen. En Nederland veilig maken, door hard op te treden tegen criminelen, wie het ook zijn.

Het is wrang om te constateren dat ik inmiddels bijna maandelijks brieven krijg van het Openbaar Ministerie met de mededeling dat honderden mensen die mij vanuit het binnen- en buitenland met de dood hebben bedreigd, niet zullen worden vervolgd omdat dat teveel opsporingscapaciteit zou kosten.

En dat terwijl bedreigers die mijn hoofd willen afhakken of een fatwa tegen me hebben uitgesproken waarin moslims in Nederland worden opgeroepen mij thuis te onthoofden, of dreigen mijn familieleden te verkrachten of te vermoorden – met rust worden gelaten door datzelfde Openbaar Ministerie. Mijn bedreigers gaan vaak vrijuit, maar ik word jarenlang door het OM vervolgd voor het stellen van een vraag in verkiezingstijd.

Ik zal nooit zwijgen. lk kan dat niet en ik wil het niet. Ik zal de problemen blijven benoemen, zoals met de Islam, de massa-immigratie en ja, ook het Marokkanen-probleem.

Want we hebben een gigantisch Marokkanen-probleem in dit land. Marokkanen zijn zo ongeveer in alle verkeerde statistieken, van criminaliteit tot uitkeringsafhankelijkheid en terreur oververtegenwoordigd. Ook als het gaat om de bedreigingen naar islamkritische politici zoals ikzelf zijn Marokkanen - van de Hofstadgroep in 2004 tot op de dag van vandaag - oververtegenwoordigd.

lk ben daar niet verantwoordelijk voor, dat zijn zij zelf. lk benoem die problemen en draag er oplossingen voor aan. Dat is mijn vak. Dat het benoemen en aan de orde stellen ervan en de oplossingen die ik ervoor aandraag niet altijd door iedereen als politiek correct worden gezien moet onderwerp zijn van het debat, niet van processen.

Spreken is mijn plicht, daarvoor hebben anderhalf miljoen kiezers mij gekozen. Niet om te zwijgen of met meel in de mond te praten maar om namens hen te spreken.

Maar de vrijheid van meningsuiting en een politieke mening worden niet gerespecteerd als je van de oppositie bent en de multiculturele samenleving en de Islam bekritiseert. Nee, dan moet je je verantwoorden voor de rechter. Dan worden er geen middelen geschuwd om een politieke tegenstander monddood te maken.

Dat Iukte niet in het Wilders I proces, toen werd ik gelukkig vrijgesproken. Maar wel pas nadat een raadsheer van het Amsterdamse Hof een getuige tijdens een etentje probeerde te beïnvloeden, de rechtbank werd gewraakt en die rechter uiteindelijk ontslag nam.

Het enige dat daarna nodig was, was een nieuwe aanleiding. Oud-minister Opstelten wilde dat het OM mij zou vervolgen, want ik liep ze voor de voeten.

Dat verklaarde, zoals u weet, een anonieme ambtenaar die in 2011 werkzaam was bij het departement van Veiligheid en Justitie. Die aanleiding voorzitter, werd in maart 2014 gevonden.

Wat er in de dagen en weken na 19 maart 2014 gebeurde is amper met een pen te beschrijven.

Een heksenjacht, een ander woord heb ik er niet voor. Aangevuurd door ministers die geen camera onbenut lieten om een sfeer te creëren waarin het wel tot een proces moest komen.

Premier Rutte maakte kinderen in het Jeugdjournaal wijs dat ik ze het land uit wilde zetten en stelde ze vervolgens gerust dat dat niet zou gebeuren. Dat was zo vals. Alsof ik dat had gezegd. De politieke baas van het Openbaar Ministerie, oud-minister van Veiligheid en Justitie Opstelten, eiste zelfs dat ik mijn woorden zou terugnemen.

Er werden aangifte-optochten georganiseerd met burgemeesters voorop. Zoals in Nijmegen waar CDA-burgemeester Bruls de aangevers op koffie en thee trakteerde terwijl de opgetrommelde fanfare een vrolijk muziekje speelde. Overal lagen stapels voorgedrukte aangifteformulieren klaar.

De politie ging naar moskeeen om te helpen met het invullen van de formulieren en zei daar dat ze de uitspraken van Wilders zelf ook niet prettig vonden. PvdA-raadsleden hielpen bij vertalingen. En moskeebezoekers die vaak helemaal niet precies wisten waar het over ging, werden onder druk gezet om de aangifteformulieren vooral toch te tekenen.

Voorzitter, geachte leden van het Hof. Het was een ware hetze. En achter de schermen gebeurde, zoals we nu weten, nog veel meer. Dat weten we ondanks alle pogingen van het Openbaar Ministerie om verder onderzoek naar de politieke inmenging te beletten, in de doofpot te stoppen en hun leugens in een op ambtseed opgemaakte proces-verbaal.

Dat weten we ondanks het collectieve geheugenverlies van hoofdrolspelers zoals oud-minister Opstelten, directeur-generaal Roes en oud-voorzitter van het college van PG de heer Bolhaar tijdens hun verhoor bij de raadsheer-commissaris.

Dat weten we ondanks de vooral in het begin gebrekkige en selectieve beantwoording van de huidige minister van Justitie Grapperhaus op vele tientallen Kamervragen. We weten het dankzij aanhoudende verzoeken van de zijde van de verdediging en dankzij de journalist Pieter Klein van RTL Nieuws die zich heeft vastgebeten in een Wob-procedure tegen de Staat om alle stukken en de waarheid boven water te krijgen.

En hoewel ik ervan overtuigd ben dat we nog niets eens alles weten, is wat er nu boven tafel is gekomen al ronduit schokkend. Misselijkmakend.

Want nu blijkt dat topambtenaren van het departement van Veiligheid en Justitie, onder politieke verantwoordelijkheid van oud-minister Opstelten, zich inhoudelijk bezighielden met deze strafzaak, een politieke afrekening regisseerden.

In strijd met alle regels van de scheiding der machten bemoeiden ze zich niet alleen met mijn vervolging maar werkten ze ook mee aan mijn veroordeling.

De juristen van het Ministerie hielpen met het bedenken van verweren waar de verdediging mee zou kunnen komen. Pasten persberichten aan en hielpen bij het dichten van juridische gaten om de kans van slagen zo groot mogelijk te maken. Zo adviseerden ambtenaren van Justitie het OM bijvoorbeeld om de passage 'dan gaan we dat regelen' er vooral bij te betrekken. Vonden behalve aanzetten tot haat, ook aanzetten tot discriminatie wel denkbaar. Ze wilden zelfs 'meelezen' met het requisitoir van het OM om me veroordeeld te krijgen.

En de beslissing om mij te vervolgen wilde het OM publiek maken ruim voor de Provinciale Statenverkiezingen om mij politiek zo hard mogelijk te raken. En de AG’s hebben ook niet geschroomd om uw Hof de wet en de rechtspraak verkeerd voor te houden. Zelfs vorige week stelde de AG dat het Karman-criterium niet meer van toepassing zou zijn. Dat is totale onzin. Het advies van de AG bij de HR zegt totaal iets anders.

Voorzitter, in strijd met alle regels van de trias politica hielpen ambtenaren van het ministerie van Justitie het OM niet alleen inhoudelijk maar ook strategisch om de kans op een veroordeling zo groot mogelijk te maken. Ze noemden me 'kwaadaardig'. Dát is pas haat voorzitter. Ambtenaren van het Ministerie van Justitie die een kamerlid van de oppositie kwaadaardig noemen.

En ik, als verdachte, ik kan het niet genoeg herhalen, heb dus al die jaren niet alleen moeten vechten tegen het Openbaar Ministerie, maar ook tegen het Ministerie van Veiligheid en Justitie. Over een oneerlijk proces gesproken.

Uit alles blijkt dat de scheiding der machten met voeten is getreden. En dat is onacceptabel. Dus ik roep u op, herstel de trias politica. Want welk signaal geeft u af geachte voorzitter, leden van het Hof, als u het OM na alles wat we nu weten nog steeds een vervolgingsrecht toekent?

Dan zegt u, politieke sturing mag. We staan ambtelijke inmenging toe. De scheiding der machten is alleen iets voor de studieboeken.

En dan voorzitter, leden van het Hof, is iedereen, zeker diegenen met een afwijkende politieke mening en zeker diegenen die niet tot de macht maar tot de oppositie behoren, vogelvrij.

Dat mag u niet laten gebeuren. Corrigeer dit alstublieft. Verklaar het Openbaar Ministerie niet-ontvankelijk, bescherm onze rechtsstaat. Accepteer dit niet.

Voorzitter, geachte leden van het Hof,

Uit de ongelakte ambtsberichten die we, dankzij uw Hof, konden inzien blijkt ook dat het Openbaar Ministerie verre van overtuigd was van de juridische haalbaarheid van een strafzaak. En terecht natuurlijk, want ik heb niets verkeerds gezegd.

Uit de stukken blijkt zelfs dat het OM 'onvoldoende aanknopingspunten' zag voor een vervolging voor de uitspraak op 12 maart. Dat zij tot de conclusie gekomen was dat er geen sprake was van aanzetten tot discriminatie, na langdurig uitgebreid intern beraad.

Die politieke sturing vanuit het ministerie van Veiligheid en Justitie leidde tot een brede tenlastelegging, inclusief aanzetten tot discriminatie. Vervolgens werd ik daar ook voor veroordeeld, voor iets waarvan het OM in haar vervolgingsbeslissing van 10 september 2014 nog vond dat er geen sprake van was geweest.

Het advies van notabene hun eigen experts van het LECD, die o.a. vonden dat de uitspraken op 19 maart niet onnodig grievend waren, werd van tafel geveegd. Het OM ging ook voor een veroordeling op mijn beide uitspraken, van 12 en 19 maart 2014.

Mede ook omdat ze bang waren voor de reacties van boze Marokkanen als ze me niet zouden vervolgen.

En dus ging het OM er in de rechtszaal met een gestrekt been in en eist ze o.a. een veroordeling op basis van onzinredeneringen over ras. Ras, welk ras voorzitter? Marokkanen is geen ras. Belgen is geen ras. Geen enkele nationaliteit is een ras. lk ben geen racist. Mijn kiezers zijn geen racisten.

Er is mij veel verweten ook door mijn politieke tegenstanders maar ik ben nooit een racist genoemd behalve door de het kwaadwillende OM dat nationaliteit gelijk stelt aan ras. Waanzin.

En, voorzitter, geachte leden van het Hof, ik zou ook haat hebben gezaaid tegen Marokkanen, mijn toehoorders hebben opgehitst en de goede naam van Marokkanen hebben aangetast. Hoe verzin je zoiets.

En wat heb ik nou eigenlijk gezegd?

lk heb alleen gesproken over Marokkanen op een markt en vragen gesteld op een verkiezingsavond. En iedereen die ook maar een millimeter verstand heeft van politiek weet dat verkiezingsavonden vaak vergezeld gaan van politieke speeches met slogans, oneliners en met maximaal gebruik van de regels van de retoriek. Verkiezingsavonden zijn geen collegezalen waar partijstandpunten van alle kanten worden bekeken en geanalyseerd. Zo werkt dat nu eenmaal in verkiezingstijd op politieke bijeenkomsten van politieke partijen.

En inderdaad heb ik ook op een markt in Den Haag in de prachtige wijk Loosduinen gezegd “en als het kan wat minder Marokkanen”.

Nota bene een paar minuten nadat een Marokkaanse dame naar me toekwam en tegen me zei dat ze op de PVV zou gaan stemmen omdat ze de overlast door Marokkaanse jeugd spuugzat was.

En op de verkiezingsavond vroeg ik eerst aan het PVV-publiek wilt u meer of minder EU, en ik heb toen ook niet uitgebreid toegelicht waarom het antwoord minder zou kunnen zijn. Namelijk omdat we onze soevereiniteit moeten terughalen en weer baas moeten worden over ons eigen geld, onze eigen wetten en onze eigen grenzen.

lk vroeg het publiek daarna wilt u meer of minder PvdA en heb toen ook niet uitgebreid toegelicht waarom het antwoord minder zou kunnen zijn. Namelijk omdat het de grootste cultuurrelativisten, wegkijkers en laffe islamknuffelaars uit de Tweede Kamer zijn. Maar dat heb ik toen niet gezegd.

En ik vroeg daarna wilt u meer of minder Marokkanen en ik heb toen ook niet uitgebreid toegelicht waarom het antwoord minder zou kunnen zijn. Namelijk omdat mensen met een Marokkaanse nationaliteit in Nederland sterk oververtegenwoordigd zijn in de criminaliteit, uitkeringsafhankelijkheid en terreur.

En dat we dat willen bereiken door criminelen met een dubbele nationaliteit na denaturalisatie uit te zetten, dat geldt dus voor iedereen met een dubbele nationaliteit, ook voor Zweden en Canadezen, al zal je die niet of nauwelijks in onze criminaliteitsstatistieken tegenkomen. Maar dat geldt dus absoluut ook voor criminelen met tevens een Marokkaanse nationaliteit want die zijn er zwaar in oververtegenwoordigd. En dat willen we bereiken door een strenger immigratiebeleid voor immigranten uit islamitische landen en een actief vrijwillig remigratiebeleid te voeren.

Punten die notabene al vanaf de dag dat ik de Partij voor de Vrijheid heb opgericht in ons verkiezingsprogramma staan. En die ik overigens wel degelijk en ook meteen uitgebreid heb toegelicht in vele televisie-interviews, zowel tussen de uitspraak op de markt en de verkiezingsavond, als tijdens de verkiezingsavond nota bene live op televisie een paar minuten nadat ik de betreffende vragen had gesteld op het podium. Al doet het OM alsof dat er niet toe doet.

En natuurlijk heb ik niet iets tegen alle Marokkanen. Wie dat beweert is vals en kwaadaardig. Er zijn veel Marokkanen in Nederland die zich keurig aan de wetten houden en zij zijn gelijk aan u en ik en ieder ander. Maar feit is ook dat Marokkanen fors oververtegenwoordigd zijn in de criminaliteit, uitkeringsafhankelijkheid en in de terreur — zo'n tachtig procent van de Nederlandse Syriëgangers waren Marokkanen.

lk heb niets verkeerds gezegd of gevraagd.

lk heb niets gezegd wat ik niet meen en ook niet wat niet door de beugel kan. En toch sta ik hier. En dat is wrang. Want de vrijheid van meningsuiting,

Voorzitter, leden van het Hof, is voor mij zo ongeveer de enige vrijheid die ik nog heb.

Het is bijna zestien jaar geleden dat ik mijn persoonlijke vrijheid kwijtraakte. Dat ik persoonsbeveiliging kreeg in oktober 2004.

En een maand later, na de moord op Theo van Gogh in november 2004, bleek ik op de hitlist te staan van de Hofstadgroep en werd ik door de politie uit mijn huis in Venlo gehaald om daar nooit meer terug te keren. lk heb samen met mijn vrouw in kazernes en gevangenissen gewoond om veilig te zijn. Maandenlang in Kamp Zeist in dezelfde cel en hetzelfde bed als een van de daders van de Lockerbie-aanslag. lk heb pruiken, snorren en brillen gedragen om onherkenbaar op andere locaties te kunnen wonen. Er waren toen nog geen safehouses. lk leef nu wel in een safehouse, een woning van de staat.

Mijn agenda, zakelijk en privé, gaat iedere week naar de diensten en ieder dag naar de DKDB. lk maak mijn eigen brievenbus al zestien jaar niet meer leeg, maak mijn eigen voordeur niet meer open — ik heb niet eens een sleutel. Ik rij niet in mijn eigen auto, woon niet in mijn eigen huis, slaap in een saferoom met muren dikker dan die van de Nederlandse Bank, en als ik af en toe op vakantie ga, gaan er altijd heel veel politieagenten mee.

En waarom? Omdat ik spreek over de islam. Over Mohammed. Over Marokkanen. Kritiek heb op de islam. En mensen willen je dan vermoorden.

Vaak komen die dreigementen ook van Marokkanen trouwens. Als u in mijn schoenen stond had dat van u ook wel wat minder gemogen, gelooft u mij. Ook dat is de context.

Ik vraag u: neem mij mijn vrijheid van meningsuiting niet af, straf mij niet voor het gebruiken van de enige vrijheid die ik nog heb: de vrijheid te denken wat ik wil en te spreken over zaken die mij en veel van mijn kiezers raken. De islam, terreur, criminaliteit en dus ook het feit dat Marokkanen oververtegenwoordigd zijn in zo ongeveer alle foute statistieken, hoort daarbij.

Onze kinderen en kleinkinderen moeten vrij zijn en veilig. Als het moet geef ik mijn leven daarvoor, voor het behoud van de vrijheid van mijn land — Nederland — en diegenen aan wie dat land toebehoort — de Nederlanders.

Voorzitter, geachte leden van het Hof. Dit is mijn laatste woord. Maar ik zal nooit zwijgen.

En ik zal blijven strijden voor de volledige waarheid als het gaat om de politieke en ambtelijke beïnvloeding van het besluit mij te vervolgen. Want wat we nu weten is nog lang niet alles. De beerput moet helemaal open en dat zal ook nog wel gebeuren.

De verantwoordelijken kunnen hun borst nat maken. Ik zal ze politiek en juridisch achtervolgen tot de hele waarheid boven tafel is en ze daar allemaal een hoge prijs voor hebben betaald.

En ik doe een beroep op u, uit de grond van mijn hart. Laat u niet lenen voor politieke of ambtelijke spelletjes. Laat u niet lenen voor een politiek proces.

De vrijheid van meningsuiting is een van de belangrijkste vrijheden die wij hebben. Bescherm die. De vrijheid van meningsuiting is van ons allemaal en ons belangrijkste bezit.

Ook voor parlementariërs. Ik ben parlementariër, oppositieleider en ik zou geen knip voor de neus waard zijn als ik problemen niet meer benoem. Als ik zwijg over het Marokkanenprobleem, als ik zwijg over de islam. En dat zal ik dus ook nooit doen.

Ik controleer de regering. Ik maak wetten.

Ik doe voorstellen. Zo regel ik dingen, want ik ben een democraat in hart en nieren.

Ik haat niemand, ik verafschuw discriminatie, ik heb geen probleem met welk ras dan ook, ik heb evenmin een hekel aan alle Marokkanen noch wil ik alle Marokkanen het land uit, maar we ik zeg wel eerlijk: we hebben een groot Marokkanenprobleem in Nederland.

Het in die context stellen van een vraag over meer of minder Marokkanen met de instrumenten van immigratie, remigratie en denaturalisatie is volstrekt legitiem, valt binnen het politieke debat en dat kan toch nooit strafbaar zijn.

Ik vraag u dan ook: verklaar het Openbaar Ministerie niet-ontvankelijk.Daar is - me dunkt - reden genoeg voor. Maar mocht u dat onverhoopt niet willen doen, spreek mij dan vrij. Ik heb niets verkeerds gezegd of gevraagd. Laat het politieke debat op de plek waar het thuis hoort, in het parlement. Juridiseer het politieke debat niet. En maak een einde aan deze juridische martelgang.

Ik dank u voor uw aandacht en wens u veel wijsheid toe bij uw beraadslagingen in de raadkamer.

Op Eerste Pinksterdag ontving pastor Ton van Eijk uit handen van burgemeester Arie van Erk een Koninklijke onderscheiding voor zijn jarenlange inspanningen, niet alleen voor de RK parochie in Hillegom, maar ook ver daarbuiten. Pastor van Eijk – 83 jaar – was een graag geziene voorganger van de vieringen in de De Zilk en Hillegom, tot de coronamaatregelen dat verhinderden. Als voorzitter en later secretaris van de Raad van Kerken was hij bruggenbouwer bij uitstek. Sinds 2017 is hij vrijwilliger bij een opleidingsinstituut in Leidschendam-Voorburg waar hij vluchtelingen begeleidt bij het leren van de Nederlandse Taal. Zo is hij een lichtend voorbeeld voor de ‘Zij aan zij’-maatschappij die het CDA als toekomstperspectief heeft geschetst. In het Pinksterweekend was de viering van zijn 60-jarig priesterjubileum gepland. Een uitbundig feest mocht het niet worden, maar de benoeming tot Ridder in de Orde van Oranje-Nassau maakte veel goed. Wij feliciteren pastor Van Eijk van harte met deze welverdiende onderscheiding.

Op Eerste Pinksterdag ontving pastor Ton van Eijk uit handen van burgemeester Arie van Erk een Koninklijke onderscheiding voor zijn jarenlange inspanningen, niet alleen voor de RK parochie in Hillegom, maar ook ver daarbuiten. Pastor van Eijk – 83 jaar – was een graag geziene voorganger van de vieringen in de De Zilk en Hillegom, tot de coronamaatregelen dat verhinderden. Als voorzitter en later secretaris van de Raad van Kerken was hij bruggenbouwer bij uitstek. Sinds 2017 is hij vrijwilliger bij een opleidingsinstituut in Leidschendam-Voorburg waar hij vluchtelingen begeleidt bij het leren van de Nederlandse Taal. Zo is hij een lichtend voorbeeld voor de ‘Zij aan zij’-maatschappij die het CDA als toekomstperspectief heeft geschetst. In het Pinksterweekend was de viering van zijn 60-jarig priesterjubileum gepland. Een uitbundig feest mocht het niet worden, maar de benoeming tot Ridder in de Orde van Oranje-Nassau maakte veel goed. Wij feliciteren pastor Van Eijk van harte met deze welverdiende onderscheiding.

Vooruitzien DagbladTrouwwist kortgeleden een ambtenaar te vinden die de coronapandemie had voorzien. Maar, zo meldde de krant, er werd door het bevoegd gezag niets mee gedaan. Bij vrijwel elke ramp of majeur ongemak is er na enige tijd wel een ambtenaar of externe adviseur die zich meldt om te vertellen dat hij of zij had gewaarschuwd voor naderend onheil. Maar de ambtelijke leiding vond het in dit geval niet interessant genoeg, of de politiek verantwoordelijke bewindspersoon had andere dingen aan het hoofd. Je vraagt je af wat eigenlijk de zin is van dit soort publicaties. Dat naar deskundig advies niet wordt geluisterd? Scepsis Corona leek niet heel besmettelijk en ook niet makkelijk van mens op mens overdraagbaar, meldde het rijksinstituut dat over de volksgezondheid waakt. En: de kans is klein dat het virus zich in Nederland verspreidt. En: iemand zonder klachten verspreid het virus niet. Helaas werd dit razendsnel door de gruwelijke realiteit achterhaald en leidde tot enige scepsis richting de oproep die de premier deed in zijn massaal bekeken toespraak tot de natie. Luister naar de deskundigen hield hij ons voor, zij wijzen ons een uitweg uit het coronamoeras. Maar het gezelschap experts bij het RIVM bleek de ernst van de problemen aanvankelijk sterk te hebben onderschat. Lockdown Van een lockdown had nog niemand gehoord. Het Plein in Den Haag lag met volle terrassen onder een flets voorjaarszonnetje. Even later pakten donkere wolken zich samen. Onzichtbaar rukte het virus op, de aandelenbeurs kreeg de eerste klappen, maar de premier voerde na een persconferentie nog een lollige elleboogstoot uit. De deskundigen verschilden soms van mening en hun inlichtingen leidden niet vanzelf tot een strategie. Maar ineens stonden de RIVM cijfers onomstotelijk vast. Geen politicus zou het nu wagen de directeur infectiebestrijding van het RIVM in twijfel te trekken. De premier schermt tijdens persconferenties en Kamerdebatten voortdurend met deskundigen, en dat zijn de mensen van het RIVM. In een crisis neemt ook het vertrouwen in de democratie en individuele politici toe. Burgers zoeken houvast en zetten hun achterdocht opzij. Het wordt vergemakkelijkt door de persoonlijkheid van onze welsprekende, onverwoestbare minister-president. Zijn vele kwaliteiten kunnen onmogelijk worden ontkend, ook wie niets van de VVD moet hebben. Zijn flexibiliteit is in zekere zin een kracht, zijn gebrek aan standvastigheid bevordert ook het democratisch proces. De lenige liberaal verkondigt soms enthousiast een opinie die hij de vorige dag nog in felle bewoordingen bestreed. Onze premier profiteert van wat sociologen en politicologen rally round the flag noemen. Speculeren Politici ruiken alles eerder. Ze zeggen het niet hardop, want ze hebben dikwijls nog geen cijfers of harde informatie. Hun vak bestaat uit speculeren en dan zoveel mogelijk opties open houden. Zo ontwikkelen ze een soort extra zintuig voor onheil. Het voert ons weer eens terug naar de roemruchte provocatie van de oude Europese rechter en hoogleraarA.M. Donner, de vader van de voormalige vicepresident van de Raad van State. Die ooit, op een congres over toekomstgericht beleid, opmerkte: ‘Regeren is wachten’. Dit tot ontsteltenis van de congresgangers die bijna allemaal mooie toekomstvisies of scenario’s hadden verwacht. Regeren is wachten tot het moment -meestal een ernstig incident- waarop eindelijk iedereen bereid is een paar harde beslissingen te aanvaarden die zij daarvoor schromelijk overdreven vonden. Meestal kennen hoge ambtenaren en ministers de risico’s wel, ook die van pandemieën, maar dat wil nog niet zeggen dat ze daarmee hun politieke omgeving kunnen overtuigen. Experts zien bovendien overal gevaren, dus daarvan kan je in een politieke functie beter niet al te gauw zenuwachtig worden. Om hard in te kunnen grijpen met een ‘intelligentelockdown’ moest er dus al sprake zijn van een ernstige situatie, zoals in Noord-Brabant. Het zou pas verontrustend zijn geweest, als in zulke ernstige omstandigheden de premier ingrijpen nog steeds niet had aangedurfd. Ook toen bleek in het regeringscentrum de voorbereiding gebrekkig: het coronavirus bleek zich nogal verrassend te gedragen. Geleidelijke heropening De fase die nu komt, die van de geleidelijke heropening van het maatschappelijk- en economisch verkeer, wordt oneindig veel ingewikkelder en kan ook niet meer alleen door medische experts worden bepaald. Het dilemma is verschrikkelijk genoeg. Men kan kiezen voor een voortgezet gesloten houden van een groot deel van de bedrijvigheid in afwachting van een geschikt vaccin, respectievelijk geneesmiddel, in de zekerheid dat er in de volkshuishouding onherstelbare schade wordt aangericht, die ten koste gaat van algemene welvaart en bestaanszekerheid. Men kan ook voor het andere uiterste kiezen: het betrekkelijk snel weer openstellen van alle maatschappelijke verkeer, in de wetenschap dat dit het virus zal stimuleren opnieuw rond te waren ten koste van duizenden mensenlevens. Het is natuurlijk de kunst om tussen deze extremen het juiste midden te houden, maar niemand die weet waar dat juiste midden zich precies bevindt. De regering zal voor hoogst pijnlijke beslissingen worden gesteld. Voor die beslissingen zal zich geen premier of minister meer achter de experts kunnen verschuilen; oppositieleiders overigens evenmin. Er zal het uiterste worden gevraagd van onze bewindslieden en volksvertegenwoordigers. Met veel minder dan vijftig procent kennis zal voor honderd procent moeten worden beslist. Dat nu is de exacte definitie vanpolitiek. En dat, minder dan een jaar voor de eerstvolgende Kamerverkiezingen.

In Parlement.com las ik een artikel van Prof. Dr. J. Th. J. (Joop) van den Berg, een vooraanstaande PvdA-ideoloog die acht jaar de Wiardi Beckman Stichting, de denktank van zijn partij, leidde en korte tijd fractievoorzitter in de Eerste Kamer was. Hij beschrijft daarin een boek van de Nederlands-Amerikaanse politicoloog Arend Lijphart. Deze publiceerde meer dan een halve eeuw geleden over de Nederlandse politiek dat sedertdien een klassieker is geworden:‘Verzuiling, pacificatie en kentering in de Nederlandse politiek’. Angelsaksische wereld Daarin liet Lijphart zien dat in ons land het functioneren van de democratie nogal afweek van de Angelsaksische wereld met haar nadruk op wisselende meerderheden, meestal gevormd door één partij. Nederland vormde een bestel waarin niet de meerderheid tegenover oppositie stond, maar waar (bijna) alle politieke stromingen deel uitmaakten van de politieke besluitvorming. Dat vergde wel betrekkelijke lijdelijkheid onder de kiezers en een sterke leiding van politieke voorgangers. Die hielden voor hun aanhang de ideologische boodschap hoog maar, zoals Lijphart het beschreef: op het niveau van politieke leiders heerste de zakelijkheid en dus de gerichtheid op resultaat. Zo kon een samenleving van door levensbeschouwing sterk gescheiden gemeenschappen toch een stabiel functionerende democratie vormen. En passant maakte hij duidelijk dat het Angelsaksische model van de democratie niet het enig mogelijke was; daarnaast stond – niet alleen in Nederland – de ‘pacificatiedemocratie’. De prijs van dit democratische alternatief was de gehoorzaamheid aan vaste regels van het spel. Die moesten in acht worden genomen om het te laten functioneren: de al genoemde zakelijkheid, de pragmatische tolerantie van principiële verschillen, gebruik van topconferenties bij crises, evenredigheid in de verdeling van zetels, fondsen en zendtijd, depolitisering van diepe tegenstellingen, veel geheimhouding en het principe dat de regering regeert en het parlement zich beperkt tot reageren en controleren. Politisering In tijden van sterke maatschappelijke verandering na 1968 leek de analyse van Lijphart al spoedig verouderd. Vooral in de jaren zeventig werd het boek gezien als beschrijving van een voltooid verleden tijd. Toen de Nederlandse politiek weer in stabieler vaarwater terecht was gekomen, bleken veel van Lijpharts regels van het spel te zijn behouden, zoals de evenredigheid als verdelingsmechanisme, de zakelijkheid en de toevlucht tot nationale topconferenties als het even spannend werd. Er was ook wel het een en ander veranderd: er was meer neiging tot politisering, groter parlementair activisme en initiatief en vooral een sterke weerzin tegen geheimhouding. Oude maatschappelijke tegenstellingen waren in betekenis verminderd. In tijden van coronacrisis blijkt ‘Lijphart’ weer helemaal terug. Alle oude spelregels zijn weer van toepassing: niet alleen de regels die nooit zijn verdwenen, zoals de neiging tot zakelijkheid (lees ook: technocratie), depolitisering (wij volgen de experts) en topconferenties (wekelijks coalitieoverleg), maar ook spelregels die geruime tijd in onbruik waren geraakt: de geheimhouding en de regering die regeert. Coronakern Dat gedurende de coronacrisis zelf veel is overgelaten aan het crisismanagement van de coronakern van het kabinet valt te begrijpen. Zoals het te begrijpen valt dat onder die omstandigheden de Tweede Kamer het kabinet niet permanent voor de voeten loopt. Maar, het dreigt verder te gaan, als de Tweede Kamer zich niet herstelt en haar rechten als volksvertegenwoordiging niet weer actief gaat gebruiken. Voorts is het kabinet wel erg gemakkelijk in het werken met noodverordeningen waarin de Kamer niet of nauwelijks is gekend en die bovendien bevoegdheden toekennen aan burgemeesters, tevens voorzitters van veiligheidsregio’s, in strijd met de Grondwet. Die veiligheidsregio’s kennen immers geen democratisch orgaan waaraan verantwoording moet worden afgelegd. Gelukkig is het kabinet nu voornemens die verordeningen om te zetten in door de Kamers controleerbare noodwetgeving. Geheimhouding Ook de geheimhouding is weer erg in de mode geraakt. Allerlei beleidsstukken worden onttrokken aan de Wet openbaarheid bestuur. Terecht klagen wetenschapsbeoefenaren over de ontoegankelijkheid van documenten die blijkbaar bepalend zijn geweest voor de besluitvorming in het kabinet. Experts die in het kader van hetOutbreak Managent Team het kabinet adviseren mogen daarover naar buiten toe geen verslag doen. Dat hun vergaderingen vertrouwelijk zijn valt nog te verklaren, maar het uitgebrachte advies aan de regering behoort openbaar te zijn, inclusief bronvermelding.